Ματς πόιντ, ποιήματα, Κωνσταντίνος Μελισσάς, εκδόσεις Θράκα 2018
Ποτέ μην πεις «τι θα γινόταν εάν»;*
Με αυτήν τη παράκληση ο ποιητής Κωνσταντίνος Μελισσάς μάς εισάγει στην πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Ματς Πόιντ.
«O άνθρωπος που είπε "προτιμώ να είμαι τυχερός παρά καλός" έβλεπε τη ζωή σε βάθος. Ο κόσμος φοβάται να παραδεχτεί πως ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής βασίζεται στην τύχη. Είναι τρομακτικό το ότι πολλά που μας συμβαίνουν βρίσκονται έξω από τον έλεγχό μας. Υπάρχουν στιγμές σε έναν αγώνα όπου η μπάλα χτυπάει το δοκάρι και για ένα μονάχα δευτερόλεπτο μπορεί να μπει γκολ ή όχι. Με λίγη τύχη θα μπει και θα κερδίσεις. Ή μπορεί και να μην μπει και τότε να χάσεις».
Κι αν λοιπόν οι παραπάνω σκέψεις αποτελούν το έναυσμα για τη δημιουργία της 47ης ταινίας του Γούντι Άλεν, με τίτλο Match Point, Ο ποιητής το οικειοποιείται στο πρώτο του κιόλας ποίημα.
Όλη μου η ζωή
ένα ματς πόιντ
που ακόμη δεν έχει χαθεί.
Η διαδρομή είναι αισθητή. Από τις πρώτες ήδη στροφές του ποιήματος. Σε ελεύθερο στίχο καταγράφεται στο χαρτί μια ολόκληρη ζωή, που –κατακερματισμένη σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους– αναδεικνύει την παρουσία της τύχης και των αποτελεσμάτων της κατά τη διάρκεια της πορείας της.
Οι διαδρομές είναι αναμφισβήτητα όχι μόνο το αγαπημένο θέμα του ποιητή, αλλά και το προσφιλές του λογοτεχνικό τέχνασμα για να μεταβιβάζει στον αναγνώστη τις βαθύτερες έννοιες που ελλοχεύουν υπομονετικά πίσω από τις λέξεις. Στο ομώνυμο ποίημά του Διαδρομές, τις χρωματίζει με κάθε λογής πληροφορία, ομαδοποιώντας τες σε μικροενότητες. Αναφέρω με σειρά εμφάνισης: Κυκλικές, Βουστροφηδόν, Διαστροφικές, Πολυσήμαντες, Επικίνδυνες, Οικονομικές, Αποδραστικές.
Οι διαδρομές του όμως δεν περιορίζονται μόνο στον κόσμο των ζωντανών. Κατ’ επέκταση κι ο ποιητής δεν περιορίζεται μόνο στην εδώ διαδρομή, αλλά παρακολουθεί ως άλλος δημιουργός τη μεταθανάτια διαδρομή της γιαγιάς Αυγής με τη γιαγιά Έλλη.
Όταν πέθανε η γιαγιά Αυγή
η ψυχή της δεν αναλήφθηκε γρήγορα στους ουρανούς.
[…]
Και πάνω απ’ όλα περίμενε
την ψυχή της γιαγιάς Έλλης
να κατηφορίσει σιγά σιγά από́ το ΑΧΕΠΑ
όπου είχε παραμείνει με ακαρκίνωτο πια σώμα
και τη φυσική της οδοντοστοιχία ως όπλο προστασίας
ζωντανή μέχρι και το προηγούμενο εικοσιτετράωρο,
ωσότου πήραν το ενενηντάχρονό της σώμα
για τα μνήματα της Θέρμης
αφού είχε νικήσει για τρίτη φορά τον καρκίνο
μα όχι πια και τον θάνατο.
Το ειρωνικό στοιχείο άλλοτε υφέρπει, άλλοτε χαίρει πασιφανούς παρουσίας στα ποιήματα. Με τη βοήθειά του τονίζεται το διπρόσωπο των ανθρώπων και το ψεύτικο της στιγμής. Η παρουσία του άλλου, του γνωστού, του φίλου ενίοτε αν δεν είναι «κόλαση» είναι τουλάχιστον ενοχλητική. Και οι χαρακτηρισμοί είναι το ωραιότερο μέσο για να τον υποβιβάσουμε προκειμένου, σαφώς να υπερυψώσουμε την προσωπική μας ανασφάλεια, ατέλεια, ανεπάρκεια. Ο ποιητής χρησιμοποιεί τόσο την ετεροαναφορικότητα όσο και την αυτοαναφορικότητά του.
Αν ανοίξεις το κεφάλι μου
στα δύο μες στη νύχτα
θα δεις πλήθος ζώα
να ξεπηδούν:
μια λεοπάρδαλη
ένας ελέφαντας
μια κουκουβάγια
ένας αετός
και πιο σπάνια
μια γαζέλα.
Η κόρη όμως με τη γυναίκα μου
πάντα θα διαφωνούν:
η μία επιμένει ότι είμαι μαϊμού
και η άλλη
μυρμήγκι.
Η ανθρώπινη ύπαρξη στην ποιητική αυτή συλλογή κινείται κυρίως στην βεβαιότητα του παρόντος και στην πεποίθηση πως το υποθετικό δεν υπάρχει ως δεύτερη επιλογή. Η ζωή είναι ως έχει. Η στιγμή έγινε όπως έπρεπε να γίνει. Τα πάντα ακολουθούν μια συγκεκριμένη πορεία στον άψογα φαύλο κύκλο του χρόνου.
Μέρες σαν κι αυτές,
νομίζεις ότι κάτι θ’ αλλάξει στον κόσμο.
Ο Ομπάμα θέλει να απαγορεύσει την οπλοκατοχή,
η Χίλαρι υπόσχεται την αλήθεια για τα ούφο να πει
και οι υπεύθυνοι ότι οι πρόσφυγες «δεν θα μείνουν εκεί».
Οι μέρες κυλούν χωρίς τα περιθώρια υποθετικού, οι μέρες κυλούν σε forward δίχως να ζητούν, δίχως να προσδοκούν, δίχως να επιβάλλουν κάτι το διαφορετικό από τον άνθρωπο. Στον Κωνσταντίνο Μελισσά όμως αρέσουν πέρα από τις διαδρομές και οι ανατροπές, γι’ αυτό και εισάγει την έννοια του προσωπικού θαύματος συνυφαίνοντάς το με το πρόσωπο της μικρής του κόρης.
Την ίδια στιγμή, η δεκαέξι μηνών Ιωάννα
φωνάζει μπαμπά αλλά κλαίει για τη μαμά,
ζητάει γάλα αλλά θέλει καινούργια αλλαξιά,
νυστάζει αλλά όρθια ξαγρυπνά,
υπογράφοντας με πένα Τρόικα
συμβόλαια, συμβάσεις κι επιταγές
για τα δικά της ανείπωτα θαύματα.
Το θαύμα πατάει το εκάστοτε pause της εκάστοτε διαδρομής, είτε συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο, είτε στην προσωπική ζωή του ποιητή. Η ζωή κι οι δυσκολίες της αντιμετωπίζονται με χιούμορ, κάτι που χαρακτηρίζει την ποιητική συλλογή, το ίδιο όμως και ο θάνατος.
Όταν πεθάνω
μην ψάξεις να διαβάσεις αυτό το ποίημα
άνοιξε όμως στη σοφίτα,
στο παιδικό μου δωμάτιο,
το πάνω δεξί ντουλάπι
–εκεί θα βρεις τα πρώτα μου βήματα–
και σώσε όλα μου τα άρθρα
γιατί η συνδρομή του σάιτ σύντομα θα λήξει
–κανείς δεν θα την ανανεώσει–
η ιστοσελίδα γρήγορα θα κατεβεί
και τα κείμενα θα εξαερωθούν
σαν υδρατμοί στα σύννεφα του διαδικτύου.
Αναστασία Γκίτση
*Ο στίχος ανήκει στον Βίκτωρ Τσιλώνη.
