Top menu

Κριτική για τον "Άνθρωπο στη σοφίτα" του Τίμοθι Ντέιλι

Γράφει ο Θανάσης Βαβλίδας

Ο συγγραφέας του έργου, Timothy Daly, είναι, ίσως, ο πιο πολυπαιγμένος Αυστραλός συγγραφέας σε διεθνές επίπεδο. Ανάμεσα στα έργα του περιλαμβάνονται "Ο ερωτευμένος Ντεριντά", "Ο Κάφκα χορεύει", "Τα ιδιωτικά οράματα του Γκόντφριντ Κέλνερ", "Ριχάρδος ο τρίτος (ή σχεδόν)", "Παραλία: μια θεατρική φαντασία", "Ο δολοφονημένος κριτικός". Εμείς τον γνωρίσαμε από την ελληνική πρεμιέρα του έργου του "Άνθρωπος στη σοφίτα", ένα έργο του 2015, που ήδη φέρει ένα βραβείο, το έγκυρο "Patrick White Playwrights' Award".

Το έργο βασίζεται σε ένα πραγματικό γεγονός και αναφέρεται σε έναν άνθρωπο εβραϊκής καταγωγής, πρώην χρυσοχόο, ο οποίος στη ναζιστική Γερμανία, λίγο πριν το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, αναγκάζεται να βρει καταφύγιο στη σοφίτα μιας κατοικίας, όπου ζει ένα ζευγάρι. Το ζευγάρι κρατάει μυστική την παρουσία του, διακινδυνεύοντας την κοινωνική και πολιτική του θέση, αλλά σύντομα φτάνει να τον εκμεταλλεύεται με αντάλλαγμα την κατασκευή και επιδιόρθωση κοσμημάτων, τα οποία ο σύζυγος πουλάει εξασφαλίζοντας τα απαραίτητα για την οικογένεια. Ο άνθρωπος αυτός παραμένει εκεί κρυμμένος, ακόμα και όταν οι συμμαχικές δυνάμεις καταλαμβάνουν τη Γερμανία, γιατί το ζευγάρι, έχοντάς τον ανάγκη, αρνείται να του αποκαλύψει την αλήθεια. Ένας πλατωνικός έρωτας αναπτύσσεται μεταξύ αυτού και της γυναίκας του ζευγαριού, ενώ ταυτόχρονα το μυστικό φαίνεται να μη διέφυγε της προσοχής κάποιας γειτόνισσάς τους.

Το έργο αναπτύσσεται σε μικρές σκηνές συμπυκνωμένης δράσης που φανερώνουν κλιμακωτά τα θέματα προς επεξεργασία (κάτι σα μουσική συμφωνική φόρμα) και αναδεικνύουν κάθε φορά μία πρόσθετη σημειολογική αναφορά, αφήνοντας επαρκή χώρο για την ψυχογραφική ανάπτυξη των χαρακτήρων από τους ηθοποιούς και κατ' επέκταση από τους θεατές. Παρά την τραγικότητα της κατάστασης, δε λείπει το χιούμορ αλλά και μια αθωότητα στην προσέγγισή της με επίκεντρο τον εβραϊκής καταγωγής χρυσοχόο. Η μετάφραση της Γλύκας Στόϊου διαθέτει όλα τα εχέγγυα ενός ρέοντος και σαφούς θεατρικού λόγου. Η σκηνοθεσία της ίδιας μερίμνησε, έτσι ώστε να ξεπεραστούν τα στερεότυπα των χαρακτήρων και να σηματοδοτηθούν με άμεσες, εκφραστικές κινήσεις που τους καθιστούν αναγνωρίσιμους και οικείους (βοηθός σκηνοθέτη: Έλενα Στόϊου). Χάρη στις απρόσκοπτες εναλλαγές φωτισμών - σε χαμηλούς πάντα τόνους - του Βαγγέλη Μούντριχα, η σοφίτα δεν είναι ο απομονωμένος χώρος του εγκλωβισμένου ήρωα, αλλά κομμάτι ενός συνολικότερου χώρου που καταπιέζεται από τη φασιστική νοοτροπία με διάφορους τρόπους, οι οποίοι ταυτόχρονα τον κατακερματίζουν.

Η διανομή ευτύχησε να έχει τέσσερεις ηθοποιούς που ερμήνευσαν λιγότερο ή περισσότερο ευέλικτα τις σκηνοθετικές οδηγίες, συντείνοντας στην ανάδειξη μοναχικών δρόμων που υπό προϋποθέσεις οδηγούν στην ευτυχία. Ο Περικλής Λιανός ως Εβραίος ανέδειξε με εσωτερική ένταση την ανάταση και τα βαθιά ανθρώπινα στοιχεία του ρόλου του, η Μαρία Μαλταμπέ ως σύζυγος τις ευαισθησίες και τη διακριτικότητά της, ο Μίλτος Σαμαράς ως σύζυγος τον κυνισμό και την απληστία που τον οδήγησε ο ναζισμός και ο πόλεμος, η Νίκη Μαυροειδή ως γειτόνισσα το αποτρόπαιο πρόσωπο της ναζιστικής ιδεολογίας.

Η έκδοση του προγράμματος περιλαμβάνει το πλήρες κείμενο του έργου, τους συντελεστές της παράστασης και ένα εύληπτο, έξυπνο εξώφυλλο.