Συνέντευξη στην Χρυσάνθη Ιακώβου
Συνομιλήσαμε με τον συγγραφέα Χρήστο Κούκη με αφορμή την κυκλοφορία του ποιητικού βιβλίου "Μοντέρνα ενοχή" από τις εκδόσεις Κέδρος.
Πείτε μου λίγα λόγια για την τελευταία σας ποιητική συλλογή "Μοντέρνα ενοχή", που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κέδρος.
Η «Μοντέρνα ενοχή» γράφτηκε κάτω από μια πρόδηλη πίεση για αλλαγή, κοινωνική και προσωπική. Ο χρόνος πολύ συχνά, ανεπαίσθητα, διαμορφώνει μέσα μας και γύρω μας νέες κατευθύνσεις και εμείς με την σειρά μας προσπαθούμε να συντονίσουμε και να ισορροπήσουμε την ψυχή μας με την πραγματικότητα. Το βιβλίο εκφράζει ακριβώς την αγωνία του ανθρώπου να σταθεί όρθιος σε αυτό το πρωτόγνωρο για αυτόν μεταίχμιο. Διάλεξα να γράψω μικρότερα, σε έκταση, ποιήματα και να πειραματιστώ σε νέες φόρμες γραφής. Επίσης, διάλεξα να μην αλλάξω την στάση μου ούτε σε αυτό το βιβλίο και να προκρίνω την ελπίδα ως την σπουδαιότερη από τις ματαιότητες αυτού του κόσμου.
Υπαρξιακή ή κοινωνική ποίηση; Το βιβλίο σας ακροβατεί ανάμεσα στα δύο αυτά είδη. Ποιο υπερισχύει και τι είναι αυτό που θέλατε τελικά να εκφράσετε;
Πιστεύω πως η υπαρξιακή ποίηση είναι αυτόματα και κοινωνική. Αυτό που αλλάζει κάθε φορά είναι ποια πλευρά επιλέγουμε να φωτίσουμε περισσότερο ή λιγότερο. Η ανάγκη του κάθε καιρού που βιώνουμε μας ψιθυρίζει την επιλογή αυτή. Σε προηγούμενα βιβλία μου εξερεύνησα περισσότερο τις εσωτερικές διαδρομές της γλώσσας και του μυαλού γνωρίζοντας πως από εκεί ξεκινά κανείς αν θέλει να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του. Ταξιδεύοντας όμως σε φεστιβάλ ποίησης σε πολλά και διαφορετικά μέρη και ερχόμενος σε επαφή με την μεγάλη εικόνα του ανθρώπου, ένιωσα την αληθινή ανάγκη να μιλήσω και να αποτυπώσω με θάρρος τη δύναμη του ορατού, τη δύναμη του σήμερα και το αιώνιο νόημα που πάντα υπάρχει σε αυτό. Θέλω να εκφράσω τον άνθρωπο και τις ερωτήσεις του με μια πιο άμεση μορφή.
Πιστεύετε στον κοινωνικό ρόλο της ποίησης; Έχει χρέος ο ποιητής απέναντι στην κοινωνία;
Ο ποιητής έχει το ιερό χρέος να μιλάει στην κοινωνία, να την προειδοποιεί, να την «ενοχλεί» διαρκώς και να γίνεται δυσάρεστος απέναντι στην κάθε μικρή ή μεγάλη εξουσία. Ο ποιητής δεν ανήκει παρά στο ωφέλιμο και στο αληθινό. Η εμπλοκή του ποιητή στην κοινωνία θέλει όμως προσοχή και εγρήγορση. Η ποίηση μάς δίνει το δικαίωμα να μαχόμαστε για τον άνθρωπο, τον οποιοδήποτε άνθρωπο, και δεν πρέπει να το πετάξουμε και να το σπαταλήσουμε σε ιδεολογίες, κόμματα, επιτροπές και παραγοντισμούς. Ακόμα και ένας άνθρωπος να έχει «προστατευθεί» και «γιατρευθεί» από την ποίηση, ο ποιητής έχει επιτελέσει τον κοινωνικό του ρόλο.
Η ποίηση είναι ίσως ένα παρεξηγημένο λογοτεχνικό είδος, θεωρείται μάλλον το δυσκολότερο. Ποια είναι, κατά τη δική σας γνώμη, η σχέση της ποίησης και του αναγνωστικού κοινού σήμερα;
Η ποίηση έχει χάσει αλήθεια ένα μεγάλο μέρος του κοινού της και έχει επικρατήσει η λανθασμένη άποψη ότι πρόκειται για μια δυσνόητη τέχνη, μια τέχνη για λίγους και εκλεκτούς. Πιστεύω πως για αυτό κυρίως φταίει η εσωστρέφεια και το ακαδημαϊκό ύφος και περιεχόμενο των τελευταίων γενιών των ποιητών. Αντιθέτως, δεν γνωρίζω κανέναν άνθρωπο που τον δυσκόλεψε, για παράδειγμα, η ποίηση του Καβάφη, που δεν γοητεύθηκε από το περιεχόμενο των ποιημάτων του ή που δεν ανέτρεξε σε αυτά ανακαλώντας στίχους του. Σήμερα η ποίηση, βοηθούμενη και από την κρίση που βιώνουμε την τελευταία δεκαετία, έχει κερδίσει αρκετό έδαφος στις προτιμήσεις του αναγνωστικού κοινού, ιδιαίτερα με νέες φωνές που έχουνε αναδειχθεί. Ειλικρινά εύχομαι και θέλω να στηρίξω αυτό το ρεύμα να συνεχιστεί και να εδραιωθεί.
Τι είναι επιτυχία για έναν ποιητή; Πότε μπορεί να θεωρηθεί ένας ποιητής επιτυχημένος;
Η επιτυχία είναι μια επικίνδυνη λέξη, αλλά υπάρχουνε φορές και αιτίες που αυτός ο κίνδυνος αξίζει και με το παραπάνω. θα σας δώσω δύο παραδείγματα:
Α) Πριν λίγα χρόνια έφτιαξα (αφιλοκερδώς) μια σειρά από βίντεο για τους εν ζωή μεγάλους ποιητές της χώρας μας και αυτή η σειρά ανέβηκε στο διαδίκτυο αλλά και στο Υπουργείο Παιδείας και είναι προσβάσιμη δωρεάν από όλους. Συνεχώς λαμβάνω μηνύματα κυρίως από μαθητές που ανακαλύπτουν τους σημαντικούς μας ποιητές και την αξία στην ζωή τους και την μόρφωσή τους. Επιτυχία λοιπόν για έναν ποιητή είναι σίγουρα να υπηρετεί ταπεινά την ίδια του την τέχνη.
Β) Τους τελευταίους μήνες επισκέπτομαι (επίσης αφιλοκερδώς) τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας των φυλακών και συμβάλω όσο μπορώ στην γενικότερη προσπάθεια ώστε οι έγκλειστοι να έρθουνε σε άμεση επαφή με το βιβλίο, την ποίηση, να κατανοήσουν την σημασία της και -γιατί όχι;- να γράψουνε και οι ίδιοι. Στις επισκέψεις μου αυτές έχω βρεθεί τόσο κοντά στην αλήθεια όσο ποτέ άλλοτε, έχω νιώσει ευτυχισμένος τόσο για την δική μου εσωτερική πρόοδο όσο και για των «μαθητών» μου. Επιτυχία λοιπόν για έναν ποιητή είναι να προσφέρει στον άνθρωπο.
Ασχολείστε χρόνια με την ποίηση, έχετε εκδώσει ήδη έξι ποιητικές συλλογές. Τι έχει αλλάξει στην προσωπική σας σχέση με την ποίηση από τότε που ξεκινήσατε μέχρι τώρα;
Έχουν αλλάξει τα πάντα εκτός από την δίψα μου να γράφω. Λέω δίψα γιατί νιώθω την ανάγκη μου να γράφω σαν κάτι θεμελιώδες στην ζωή μου. Όμως όλα τα υπόλοιπα έχουν μετασχηματιστεί, έχουν πάρει μια καλύτερη τροπή: ο τρόπος που διαβάζω ποίηση, που γράφω, που αντιλαμβάνομαι την γλώσσα και τις λέξεις, το εύρος των ποιητών που διαβάζω, το ύφος με το οποίο τοποθετώ τον εαυτό μου στην κοινωνία και στον κόσμο. Η ποίηση είναι ένας απαιτητικός γάμος με ευτυχή κατάληξη!
Συγγραφικά απωθημένα; Τι δεν έχετε κάνει μέχρι τώρα και σε τι να περιμένουμε να σας δούμε στο μέλλον;
Θέλω να ασχοληθώ πιο ενεργά με το θέατρο και το παραμύθι. Έχω ήδη ολοκληρώσει ένα παραμύθι για ενήλικες και έχω γράψει κάποια κομμάτια του πρώτου μου θεατρικού ελπίζοντας πως σύντομα θα είναι έτοιμο.
Επόμενα λογοτεχνικά σχέδια;
Θα συμμετέχω σε κάποια φεστιβάλ ποίησης στην Ασία και στην Ευρώπη και σε συλλογικές εκδόσεις στο εξωτερικό με δικά μου ποιήματα ή μεταφράσεις.
