Top menu

Κάθοδος στη βουερή πηγή των θηλυκών υδάτων

 

Γράφει η Ματίνα Γ. Μόσχοβη 

Πρώτη δημοσίευση: Παρατηρητής της Θράκης

 

Κάθε φορά που το ευγενές βλέμμα ενός αναγνώστη αναρριπίζει τις κείμενες λέξεις του βιβλίου, η «ανθρωπότητα» του βιβλίου αναδύεται από κάποιο ανεξιχνίαστο μισόφωτο και διαβρώνει με την παρουσία της τον εξωτερικό μας χρόνο: των βιοτικών μεριμνών, της συνήθειας, της τύρβης. Οι ήρωες των βιβλίων εγκαθίστανται στον εσωτερικό μας χρόνo, σμιλεύοντας και διαυγάζοντας τον μυχιότατο εαυτό μας.

Το έργο της Γεωργίας Τάτση «Πίσω από τον ήχο του νερού» φέρνει τη μουδιασμένη ψυχή του αφηγηματικού υποκειμένου τόσο κοντά στον αναγνώστη, που τον μαγνητίζει από τις πρώτες φράσεις.

Η πρωτοπρόσωπη υποβλητική φωνή τής νουβέλας μιλάει από το κρησφύγετο της σκέψης.

Στην τραυματική μνήμη, ένα ασύλληπτο πλήγμα παγώνει την εικόνα του παρελθόντος και θολώνει τη σκέψη. Στην ηλικία των έξι, το κάθε τι χαράσσει το ίχνος του. Ο θάνατος εγγράφεται στη μνήμη και όλα «μολύνονται» από το βίωμα του τραύματος.

«Πίσω από τον ήχο του νερού»: Ας ιχνηλατήσουμε τον τίτλο

Πίσω: τοπικό και χρονικό επίρρημα. Ως τοπικό επίρρημα σημαίνει το αντίθετο σημείο που βλέπει κανείς ή προς το οποίο κατευθύνεται. Ως χρονικό σηματοδοτεί εκείνο που αναφέρεται ή σχετίζεται με προγενέστερο χρόνο.

Ήχος: εντελώς σχηματικά, θα λέγαμε πως είναι οι παλμικές δονήσεις που δημιουργούνται από ένα οποιοδήποτε σώμα, όταν τεθεί σε κίνηση, σε κραδασμό.

Νερό: η ζωή οφείλεται στις ιδιότητες αυτής της πρωταρχικής ουσίας. O Θαλής θεωρεί το νερό στοιχείο της κοσμογονίας. Ο Πίνδαρος το αποκαλεί «νεαρόν», δηλαδή πάντοτε νέον. Όσο για τον κόσμο των συμβόλων, το νερό αποτελεί την πηγή όλων των δυνατοτήτων της ύπαρξης. Όλα τα ύδατα συμβολίζουν τη Μεγάλη Μητέρα και συνδέονται με τη γέννηση.

Ο τίτλος μάς προϊδεάζει λοιπόν για την κάθοδό μας στη βουερή πηγή των θηλυκών υδάτων. Πίσω στον τόπο και στον χρόνο, στο παγωμένο εκείνο σημείο που καίει όπως ο πάγος.

Το κειμενικό σώμα διαρθρώνεται σε δύο μέρη. 1ο μέρος: Στον δρόμο της επιστροφής άνοιγα συρτάρια… και 2ο μέρος: Τα κόκκινα αρνιά.

Η συγγραφέας εξ αρχής ρίχνει ακαριαία τον αναγνώστη στην τεταμένη αφήγηση του κεντρικού προσώπου, δίνοντας την πρωτοκαθεδρία στη διαίσθησή του. Το διαισθητικό μυαλό, λέει ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, είναι ένα ιερό δώρο, ενώ το ορθολογικό είναι ένας πιστός υπηρέτης. Δημιουργήσαμε μια κοινωνία που τιμά τον υπηρέτη, αλλά ξέχασε το δώρο. Η συγγραφέας Γ. Τ. θα τιμήσει το ιερό δώρο και με αριστοτεχνικό τρόπο θα εκδιπλώσει την τραυματική μνήμη του ήρωά της. Με έξοχη εικονοποιΐα θα αποδοθεί η παιδική κοσμογονία από την οπτική της διαίσθησης. Εξ απαλών ονύχων οι γυναικείες παρουσίες θα τον καθορίσουν. Μητέρα, θεία, γιαγιά. Η λειτουργία του λόγου θα συνυφανθεί με το θήλυ. Η σιωπή με το άρρεν. Από νήπιο θα διαισθανθεί ότι η βία είναι το θηλυκό του βίου.

Η2Ο, μια «απλή» χημική ένωση. Γιατί είναι τόσο δύσκολο να ενωθεί το θήλυ με το άρρεν; Γιατί κατασπαράσσονται;

Η μητέρα θα ταυτιστεί με το άλογο. Αυτή είναι που καλπάζει και φρουμάζει, καλπάζει και δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να του αφηγηθεί τον άγριο, θηλυκό καλπασμό της. Το άλογο, το διφορούμενο αυτό σύμβολο, σαν το υγρό στοιχείο και την κρυμμένη φύση των πραγμάτων. Η θεία, η αδελφή της μητέρας, με τη θυσιασμένη άγια θηλυκότητά της, είναι βασιλική δρυς. Σύμβολο κουράγιου και δέντρο του κεραυνού. Πόσες αμέτρητες ιστορίες γυναικών δεν εγκλείονται σ’ αυτήν την έννοια της θυσιασμένης θηλυκότητας. Eκείνος, παιδί, ποθούσε να μάθει τα γυναικεία οικογενειακά μυστικά, επειδή πάσχιζε να κατανοήσει εκείνο που ήδη διαισθανόταν. Και ακριβώς αυτό τον ανάγκασε να γίνει αλιεύς ιστοριών. Και έτσι έχουμε ένα έμμεσο στοιχείο για το επιτήδευμά του. Είναι συγγραφέας.

Η2Ο μία «απλή» χημική ένωση. Η μάνα παραμένει ενωμένη πάντοτε με το παιδί της. Και μετά τον θάνατό της, αφού είναι σάρκα μία. Ο πατέρας, μέσα στην ιοβόλο σιωπή του, και η μητέρα δεν κατόρθωσαν την ένωση. Το παιδί όμως επινοεί εικόνες, σύμβολα, ώστε να συνεχίσει να υπάρχει ως ένσαρκο τεκμήριο της μητέρας του, προκειμένου να καταστήσει το ακατανόητο κατανοητό και το αφόρητο φορητό.

Στον δεύτερο αρμό της νουβέλας, εισερχόμαστε στον ρεαλισμό. Ο εξηντάχρονος άντρας που προσπαθούσε να ανασυστήσει τα θραύσματα του παρελθόντος του οδηγούσε πέντε ώρες καπνίζοντας αδιάκοπα. Τώρα έφτασε στην εστία των νεκρών γονέων του, 11 το βράδυ. Έβγαλε τα σκυλιά να ξεμουδιάσουν. Σκεφτόταν τα κόκκινα αρνιά που είχε δει πίσω από το βενζινάδικο. Είχαν βαμμένη τη ράχη τους κόκκινη για να μην τα αναγνωρίζει η μάνα τους. Για να απογαλακτιστούν. Έσκυβαν να βρούνε τον μαστό, αλλά εκείνη τα έδιωχνε. Τα έβλεπε κόκκινα και της φαίνονταν ξένα.

Τώρα στο παιδικό του δωμάτιο ξαγρυπνά. Όλα συμφύρονται στο κεφάλι του. Κάπου ανάμεσα στις σκιές και στα νεφελώματα έρχεται η φωνή του πατέρα του που φωνάζει βοήθεια. Η άνοια τον είχε κάνει τα τελευταία χρόνια της ζωής του να νομίζει πως πνίγεται κι όλο καλούσε βοήθεια.

Κάθε άνθρωπος φέρει μέσα του τον βωμό των νεκρών του

Ποιος ο σκοπός της επιστροφής του; Το σπίτι τι θα απογίνει; Και ο ίδιος; Θα κατορθώσει να ιαθεί; Θα απελευθερώσει για να απελευθερωθεί από τους νεκρούς του; Πάντως όταν θα κλείσει την πόρτα του αυτοκινήτου για τον γυρισμό στο άστυ, ο μόνος ήχος που θα «σκεπάσει» τον ήχο του νερού θα είναι το τραγούδι της Patti Smith. Κάθε άνθρωπος είναι ένα βιβλίο και ταυτόχρονα ο συγγραφέας του.

Κάθε άνθρωπος φέρει μέσα του τον βωμό των νεκρών του. Φωσφορίζουν αμυδρά, υποτονθορίζουν στο υπέδαφος της συνείδησής του. Αλληλοτεμνόμενοι κύκλοι ζωή και θάνατος, και κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πού τελειώνει το ορατό και πού αρχίζει το αόρατο. Τους αισθάνονται τα παιδιά, οι πλέον εκστατικοί ή οι μυημένοι. Η βαθιά συνείδηση ιλιγγιά από τα ασαφή περιγράμματα αυτού που ονομάζουμε «πραγματικότητα», η συνήθης αδιαφορεί.

Η Γεωργία Τάτση έχει πραγματικά κατορθώσει κάτι εξαιρετικά δύσβατο: να καταστήσει το πολύπλοκο απλό και εναργές. Η νουβέλα δίνει προτεραιότητα στην ψυχολογική διάσταση και τον στοχασμό. Η χρήση της παραμελημένης άνω τελείας αποδίδει με ακρίβεια την κοντή ανάσα ενός μανιώδη καπνιστή, ενώ τα συνεχή κόμματα αποτυπώνουν την περιδίνηση της σκέψης, το παραλήρημα και τις συσπάσεις του συναισθήματος. Η συγγραφέας, αποδεδειγμένα πλέον δεινή κολυμβήτρια βαθέων υδάτων, έχει δημιουργήσει ένα ακόμη έργο αληθές, με ψυχή και αίμα, με άλλα λόγια ένα έργο ζωντανό.

* Η Ματίνα Γ. Μόσχοβη είναι ποιήτρια, ηθοποιός, πρώην σύμβουλος και καθηγήτρια του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου, στο Μεταπτυχιακό Τμήμα Δημιουργικής Γραφής.