Top menu

Η σπάνια Ειρήνη - Σχόλιο στα "Εύφορα Μέλη" της Ειρήνης Βακαλοπούλου

Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Ο Βασίλης Ραφαηλίδης, ξεχωριστός στοχαστής αυτού του πολύπαθου τόπου, όπου οι καλύτερες ιδέες λαθραία ζουν, επισημαίνει πως η κριτική μπορεί να στηθεί πάνω σε ορισμένα θεμέλια. Αυτά αφορούν είτε την μορφή, είτε το περιεχόμενο ή ακόμη την ίδια την προσωπικότητα του δημιουργού ή μια σύνθεση όλων των παραπάνω. Διαφορετικά μια κριτική μοιάζει καταδικασμένη να κινείται στην σφαίρα της  υποκειμενικότητας, αντλώντας δίχως σχέδιο και κατάρτιση από τα συμφραζόμενα. Εναλλακτικά, λαμβάνουν χώρα τα θαυμάσια θεωρήματα του Λορεντζάτου, όταν κηρύττει πως έξω από το διάβασμα, την ίδια την φωνή του ποιήματος δεν υπάρχει άλλη σοφία, καλύτερη, βαθύτερη.

Διαφορετικά λοιπόν, αρκείται κανείς σε σημειώματα που τολμούν να συνομιλήσουν με κάτι τόσο απροκάλυπτα προσωπικό. Σημειώματα, σχεδίες των αισθημάτων, συστάσεις από ξαφνικές γνωριμίες με μονόστιχα, κάτι σαν τις μοναχικές πιρόγες των ιθαγενών στην καρδιά του ποταμού Μαγκνταλένα που σου γεννούν μια αίσθηση. Αυτό είναι το σχέδιο του μικρού αυτού σημειώματος που απόψε κάνει τις συστάσεις ανάμεσα στα Εύφορα Μέλη της Ειρήνης Βακαλοπούλου των εκδόσεων Εκάτη και το βιβλιόφιλο κοινό που παραμένει πιστό στην διαχρονική, πολιτιστική συνήθεια του έντυπου βιβλίου, σε πείσμα της φλεγόμενης, εκεί έξω, ηλεκτρονικής Βαβυλώνας.

Οι εκδόσεις Εκάτη δεν χρειάζονται εκτεταμένη αναφορά. Ένας ιστορικός χώρος με σημαντικές εκδόσεις και μια κοιτίδα καλλιτεχνίας που τιμά το βιβλίο ως τελετή και ως υψηλή προστιθέμενη αξία για την πολιτιστική μας πραγματικότητα. Η Ειρήνη Βακαλοπούλου  επανεμφανίζεται με τα Εύφορα Μέλη, έχοντας ήδη στο βιογραφικό της μια νουβέλα και δυο ποιητικές συλλογές.

Προσφέρει στο κοινό μια ολιγοσέλιδη συλλογή. Τα ποιήματά της δεν διαθέτουν τίτλους, την αφετηρία τους ορίζει η μεγάλη παύση του υπόλευκου χαρτιού. Εικονογραφική, ανατρέχοντας στις γενικές και ασάλευτες έννοιες του κόσμου, φτιάχνει από το τίποτε τα προσωπικά της θεωρήματα. Ο ρυθμός δεν περισσεύει, σαν μια διακόσμηση που προσθέτει στην φιλολογική αξία του ποιήματος. Επιβάλλει την ανάγνωση, την πρόσληψη του ποιητικού υλικού με τον πιο άμεσο τρόπο, αφήνοντας τον χώρο που θέλει η ιδέα για να αναπλάσει την θέρμη της ζωής και το μυστήριο του θανάτου. Η ποίηση της Ε. Βακαλοπούλου διαθέτει την δική της, σπάνια ορθογραφία. Λαϊκή, επιστρατεύοντας αδιόρατες λεπτομέρειες της αστικής εποποιίας, σκηνές του μόνου νεοελληνισμού που αντέχει. Τα ποιήματά της αφηγούνται παράξενα τοπία, γεμάτα από αφαίρεση και αίνιγμα. Όμως, παραχωρούν μια ακριβή εικόνα του κόσμου, σαν εκείνο το άτιτλο, το δίχως ηλικία ποίημα που απόψε, την ώρα του πιο γεμάτου φεγγαριού ταιριάζει γάντι στον δικό μας σκληρό Οκτώβρη. Τ΄αηδόνι της νύχτας του Οκτώβρη έχει κάλλος αλλότροπο από τ΄ανοιξιάτικο γράφουν οι στίχοι και με όλη αυτήν την μοναξιά του δικού μας καιρού σηματοδοτείται μια εποχή, μονάχα από το ταλέντο του κοριτσιού που απόψε υπογράφει την έκδοση της Εκάτης. Ο κόσμος της Ε. Βακαλοπούλου ζητά την όραση, η μνήμη της αντλεί από την ψυχογραφία του Γιώργου Χειμωνά, που φαίνεται να έχει συλλάβει στον καιρό του ένα απόλυτο μέγεθος. Αυτό των ματιών, του βλέμματος που παραμένει ο μόνος, ο αποκλειστικός μας δεσμός με το χθες, με τ΄αύριο που τις νύχτες το λέμε, χάρη μιας παιδιάστικης ανησυχίας, όνειρο και όλο το κυνηγούμε. Αυτός ο κόσμος μας φορά, εμάς και τα μυστήρια της ύπαρξης που εκτυλίσσονται εκεί έξω με έναν πεισματικά μονότονο και ξέφρενο τρόπο. Τα ποιήματά της κατοικούν μια εποχή λευκότερη, φορτωμένη με την σοφία της πραγματικότητας που ορίζει τον κόσμο, κρατώντας το απόσταγμα μιας τρελής σοδειάς. Οι στίχοι της τραγουδούν την μαρμαρυγή μιας ηλεκτροφωτισμένης εποχής που τελειώνει με λυρισμό και μεγαλείο μνημειώδες. Είναι λοιπόν ποίηση, να μεταφέρεις τον αγώνα ενός κόσμου, να αφηγηθείς το πώς και το γιατί μιας εποχής, την ψευδαίσθησή της την ίδια. Ανήκει σε μια άδολη τέχνη το ποιητικό σύμπαν της Ειρήνης Βακαλοπούλου, η πίστη της κρατιέται από το τίποτε των πιο σαθρών υλικών, η προσευχή της που δειλιάζει είναι ανθρώπινη, γεμάτη ειρωνεία. Ο κόσμος της στηρίζει την ύπαρξή του σε πελώρια μεγέθη, όπως η θάλασσα, η πέτρα, το ταχτοποιημένο σύμπαν.

Με την στάση του το σημείωμα αυτό πρόδωσε τον Βασίλη Ραφαηλίδη ενώ απέτυχε με σιγουριά να διαβάσει τα ποιήματα με τον τρόπο που επιβάλλει το έργο ενός στοχαστή όπως ο Λορεντζάτος. Το ομολογεί και λυπάται, μα δεν είχε τον τρόπο ή το ταλέντο. Έκανε όμως το χρέος του και με την καρδιά του έσκυψε και μοιράστηκε απόψε τα ποιήματα της Ειρήνης του ελαιώνα.

Οι εκδόσεις Εκάτη και η Ε. Βακαλοπούλου προτείνουν Τα Εύφορα Μέλη, μια ποιητική συλλογή που αφοπλίζει με την οικονομία της και την αντιστρόφως ανάλογη έντασή της. Μια φωνή, σαν το φιλέρημο τρυγόνι του Ζ. Λ. τραγουδά την εποχή της. Κυλά σπάνια, διαθέτει δυο παρθένα μάτια, έχει κρατήσει από τα πράγματα μια απόσταση που προικίζει με μακαριότητα τ΄ αλαργινά δοσμένα, τοπία. Η Ειρήνη Βακαλοπούλου αφήνει ανεπιβεβαίωτες σκηνογραφίες, πορτραίτα από αισθήσεις που μόνο με την ποίηση ονομάζονται. Τα Εύφορα Μέλη της ανήκουν σε ποιήματα που βρίσκονται σε διαρκή σπορά και με βεβαιότητα θα δώσουν τόπο σε άλλες, δυναμικότερες μουσικές.