Γράφει η Λεύκη Σαραντινού
Ως ψυχογράφημα που παίζει με τις ενοχές και τις μνήμες των ανθρώπων μπορεί να χαρακτηριστεί το "Έτσι αρχίζει το κακό" (εκδόσεις Πατάκη) του γνωστού και βραβευμένου συγγραφέα από τη Μαδρίτη, Χαβιέρ Μαρίας.
"Έτσι αρχίζει το κακό και το χειρότερο μένει πίσω", μας παραδίδει ο στίχος του Σαίξπηρ στον Άμλετ και έτσι μας λέει και ο Χαβιέρ στο βιβλίο του. Πρόκειται για μία ρήση η οποία επιβεβαιώνεται αν σκεφτούμε τη φρανκική δικτατορία στην Ισπανία, της οποίας το χειρότερο μέρος έμεινε, ίσως, πίσω, αλλά οι συνέπειές του δεν έχουν πάψει ακόμη να επηρεάζουν τη σύγχρονη Ισπανία.
Ο Χαβιέρ Μαρίας ανάγει ένα προσωπικό οικογενειακό δράμα στο δράμα που έζησε ένα ολόκληρο έθνος με τη δικτατορία. Πρόκειται για ατιμώρητα εγκλήματα, προδοσίες, ενοχές και παρατυπίες που καλύφθηκαν και περιμένουν ακόμα την κατάλληλη στιγμή για να δουν τα φώτα της δημοσιότητας. Τι σχέση έχουν, όμως, όλα αυτά με την υπόθεση του βιβλίου και πώς μπορεί όμως να επηρεάσει μία εθνική τραγωδία τη ζωή μιας οικογένειας;
Όλα ξεκινούν όταν ο Χουάν ντε Βέρε προσλαμβάνεται από έναν ελάσσονα σκηνοθέτη, τον Εντουάρντο Μουριέλ, στο σπίτι του για εκπαίδευση τη δεκαετία του 1980. Επειδή όμως μένει στο σπίτι του, η δημιουργία δεσμών με τα πρόσωπα του στενού οικογενειακού κύκλου του σκηνοθέτη καθίσταται αναπόφευκτη. Και πρώτα πρώτα τη γυναίκα του Μπεατρίθ, μια φινετσάτη καλλονή με αυτοκτονικές και καταθλιπτικές τάσεις, η οποία δεν τιμάει το στεφάνι της τόσο όσο είναι απαραίτητο. Αυτή θα αποδειχτεί, εν τέλει, το κομβικό πρόσωπο του μυθιστορήματος. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το παράξενο αυτό ζευγάρι θα κεντρίσει το ενδιαφέρον του Χουάν, ο οποίος θα παίξει τον ρόλο του ερευνητή της σχέσης τους, αλλά και του ψυχολόγου ενίοτε.
Έτερο πρόσωπο κλειδί για την ιστορία αποτελεί ο φαινομενικά καλοκάγαθος παιδίατρος ο Χόρχε βαν Βέκτεν, ένας από τους εραστές της Μπεατρίθ. Ο Χόρχε κρύβει περισσότερα απ' όσα φαίνεται με την πρώτη ματιά με αμφισβητούμενη δράση κατά τα χρόνια του ισπανικού εμφυλίου. "Ξέρω καλά τι έκανες στον εμφύλιο...". Αυτό βάζει ο συγγραφέας τους πρωταγωνιστές του να απευθύνουν ο ένας στον άλλο και μας βάζει σε σκέψεις σχετικά με την απόκρυψη κάποιων εγκλημάτων κατά τη φρανκική περίοδο.
Ο μαθητευόμενος Χουάν θα κληθεί να εξιχνιάσει την ακριβή φύση της σχέσης -και των ανομολόγητων μυστικών που ενδεχομένως αυτή κρύβει- του παιδιάτρου με τη γυναίκα του εργοδότη του.
Δεν πρόκειται, πάντως, για την απλή αφήγηση της ιστορίας ενός ακόμη ερωτικού τριγώνου. Απεναντίας, τον Μαρίας τον απασχολούν πράγματα πολύ περισσότερο σημαντικά από την φαινομενικά απλή ιστορία ενός ταραγμένου γάμου. Ο Μαρίας επιχειρεί ένα σχόλιο στην ανθρώπινη φύση, ερευνώντας και αναλύοντας θέματα όπως το μεγάλωμα των παιδιών, την ψυχολογία των συζύγων και των αυτόχειρων, τις σχέσεις των δύο φύλων και την οπτική που έχουν το ένα για το άλλο.
Πέρα από την καθαρά ψυχολογική και ψυχογραφική διάσταση του μυθιστορήματος, η οποία είναι σημαντικότερη από τη μυθιστορηματική, το βιβλίο αποτελεί ένα καλά συγκαλυμμένο πολιτικό σχόλιο για τα παρεπόμενα της φρανκικής δικτατορίας, ένα κομβικό φαινόμενο στην ισπανική ιστορία, του οποίου οι συνέπειες δεν έχουν εξαλειφθεί μέχρι σήμερα.
Δεν πρόκειται, φυσικά, για ένα βιβλίο δράσης. Τα θετικά σημεία του βιβλίου δεν είναι οπωσδήποτε η γρήγορη πλοκή και η ευκολία της ανάγνωσης. Εξάλλου είναι κοινώς παραδεκτό ότι σε κάποια σημεία ο Μαρίας πλατειάζει και, ίσως για κάποιους, φλυαρεί. Όποιος αναγνώστης όμως έχει την υπομονή να ασχοληθεί με το εν λόγω βιβλίο θα αποζημιωθεί από τα υπέροχα σχόλια του συγγραφέα σχετικά με την ανθρώπινη φύση και τον αριστοτεχνικό χειρισμό της πένας του. Και αυτά ακριβώς είναι που αξίζουν στο εν λόγω βιβλίο.
"Ο χρόνος των αυτοχείρων πρέπει να είναι παράξενος γιατί είναι αποκλειστικά στο χέρι τους να τον τερματίσουν, και είναι αυτοί που αποφασίζουν το πότε, δηλαδή τη στιγμή, που μπορεί να είναι λίγο πριν ή λίγο πιο αργά και δεν πρέπει να την καθορίσουν, ούτε να ξέρουν γιατί τώρα κι όχι πριν από κάποια δευτερόλεπτα ή μετά από λίγα παραπάνω...{...}"
