Άφησέ με εδώ
τυλιγμένη σαν ένα σαλιγκάρι
στην καρδιά του φεγγαριού
έως ότου στο Παρίσι
επιστρέψει η άνοιξη
με τα χρώματα του φθινοπώρου.
Η ποιήτρια και μεταφράστρια Ελίζαμπεθ Γκρεκ είναι από τη Μάλτα και ζει στο Παρίσι. Τα ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες και δημοσιεύονται σε περιοδικά, εφημερίδες, ιστότοπους και ανθολογίες. Μεταξύ αυτών η ποιήτρια έχει περιληφθεί από τον Ιμμάνουελ Μιφσούντ στην Ανθολογία νέων Μαλτέζων ποιητών (εκδόσεις Βακχικόν 2019). Η πρώτη της ποιητική συλλογή Μετέωρες χώρες εκδόθηκε το 2019 στη Μάλτα έχει ήδη μεταφραστεί και κυκλοφορήσει στην Ιταλία και πλέον στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Βακχικόν. Με αφορμή τις Μετέωρες χώρες, μιλάμε μαζί της για ποίηση.
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
Μοιραστείτε μαζί μας μερικές σκέψεις για την ποιητική συλλογή σας «Μετέωρες χώρες», η οποία είναι πλέον διαθέσιμη στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό.
Νιώθω πραγματικά βαθιά ταπεινή και τιμημένη με την γέννηση αυτού του νέου «μπλε» μωρού (όπως λένε οι φίλοι μου) και ακόμη περισσότερο που πλέον υπάρχει στην γλώσσα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, τα δυο μεγάλα επικά ποιήματα που έχουν ταξιδέψει ανά τους αιώνες και ενέπνευσαν τόσα πολλά έργα τέχνης. Επιπλέον και πάνω απ 'όλα, αυτή η ελληνική έκδοση είναι εξαιρετικά συμβολική για μένα, καθώς είναι ένα είδος φόρου τιμής στην καταγωγή μου. Δεν είναι δύσκολο να πω ότι το επώνυμό μου σημαίνει «ελληνικής καταγωγής» και περιέργως δεν έχω πάει ποτέ στην Ελλάδα. Ένα ταξίδι στις εσωτερικές μου θάλασσες, αυτή η ποιητική συλλογή κολυμπάει μπροστά μου στις αρχαίες ρίζες μου. Είναι μια συλλογή από τα πήγαινε έλα μου μεταξύ της Μάλτας, όπου γεννήθηκα, και της Γαλλίας, του τόπου όπου έχω ζήσει τα τελευταία 22 χρόνια και άλλων τόπων σε όλη τη Μεσόγειο, αλλά πάνω απ 'όλα, είναι μια συλλογή για τον εσωτερικό μου αγώνα στην αναζήτηση της ισορροπίας μεταξύ της αίσθησης του να λαχταρώ για, και να ανήκω σε διαφορετικούς πολιτισμούς και γλώσσες.
Θα θέλατε να επιλέξετε ένα ποίημα από αυτή τη συλλογή και να μας πείτε για την ειδική συνθήκη υπό την οποία γράφτηκε;
Διαλέγω το ποίημα «leħnek» (Η γλώσσα σου), αφιερωμένο στην κόρη μου Λίλια που λατρεύει τη μαλτέζικη γλώσσα και από τότε που άρχισε να μιλάει, είναι τόσο ενθουσιασμένη που τη μαθαίνει. Επαναλαμβάνει πάντα τη λέξη για να την προφέρει σωστά, για να μιλήσει μαζί μου μαλτέζικα ακόμη και όταν είμαι κουρασμένη και αλλάζω αυτόματα γλώσσα στα γαλλικά. Μέσω της ισχυροποίησης της φωνής της, της αγάπης της γι’ αυτούς τους ιδιαίτερους ήχους, συνειδητοποίησα ότι εδώ και πολλά χρόνια, η καθημερινή μου γλώσσα δεν ήταν πλέον η μαλτέζικη και ότι η μητρική μου γλώσσα έγινε κάπως ακόμη μια ξένη γλώσσα. Κάνοντας μια προσπάθεια να μιλήσω σε αυτήν και στον γιο μου Ραφαέλ στα μαλτέζικα, πειραματιζόμενη με ποίηση και διαβάζοντας στα μαλτέζικα προσπαθώ να κρατήσω τη γλώσσα ζωντανή μέσα μου.
Τα ποιήματά σας είναι σαν πίνακες συναισθημάτων. Θα ήταν ενδιαφέρον να μοιραστείτε κάποιες σκέψεις για το πώς «οι λέξεις που κολυμπούν στο κεφάλι σας» οδηγούνται στο χαρτί.
Λοιπόν, άρχισα να μοιράζομαι τα γραπτά μου δημόσια αργότερα στη ζωή. Έπρεπε να αναζητήσω βαθύτερα τη φωνή μου, να τη θεραπεύσω, να περάσω από πολλές φάσεις δοκιμής και σφαλμάτων, να την βελτιώσω έως ότου να είναι αρκετά ώριμη για να τη μοιραστώ. Η διαδικασία γραφής διαφέρει, αλλά πάντα έχω αυτήν την αίσθηση των λέξεων που αιωρούνται στο μυαλό μου πιέζοντας να βγουν σαν μια ενεργειακή ροή που πρέπει να απελευθερωθεί. Συχνά συμβαίνει λίγα δευτερόλεπτα πριν κοιμηθώ, οπότε πρέπει να ξυπνήσω και να καταγράψω τα πράγματα. Όταν σημειώνονται, νιώθω πιο ελαφριά. Βλέποντας τα να σχηματίζονται χωρίς καν να γνωρίζουν από πριν τη θέση τους μου φέρνει παρηγοριά. Μερικά από αυτά είναι αρκετά ώριμα για να παραμείνουν όπως είναι, ενώ άλλα απαιτούν αυτό το παιχνίδι επεξεργασίας, της βαθύτερης αναζήτησης για πιο κατάλληλους ρυθμούς. Για εμένα, το να γράφεις ποίηση είναι ζήτημα του να αφήνεις τα πράγματα να κυλήσουν.
Έχετε καταφέρει ποτέ να «κοιτάξετε τις σκέψεις σας» ενώ γράφετε ποίηση;
Το να μάθω να κοιτάζω τις σκέψεις μου ήταν ένας μακρύς ελικοειδής δρόμος. Έχω αφιερώσει πολύ χρόνο για να μάθω να διαλογίζομαι τα τελευταία χρόνια (και εξακολουθώ). Είμαι πεπεισμένη ότι αυτό μου επιτρέπει να επιτύχω μια καλύτερη κατανόηση του εαυτού μου, των ορίων μου, ένα αίσθημα αποδοχής συναισθημάτων χωρίς να ταυτίζομαι πολύ με αυτά. Αυτό με τη σειρά του έδωσε αρκετό χώρο για την απόσπαση, για να μπορώ να γράφω για εμπειρίες και συναισθήματα με λιγότερη προσπάθεια. Είναι μια διαδικασία… πάλι, για να μάθεις να καβαλάς τα κύματα, να βλέπεις τα σύννεφα να περνούν, να παίρνεις τη θέση παρατηρητή στη ζωή κάποιου.
Συγκεκριμένοι άνθρωποι και μέρη φαίνεται να παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στην ποίησή σας. Θα λέγατε ότι η ποίησή σας είναι κυρίως βιωματική;
Ναι, πρέπει να πω ότι γράφω γενικά για τις δικές μου εμπειρίες μέσω των διαφορετικών πτυχών που ενσαρκώνω, των διαφορετικών ρόλων που παίζω, του να είμαι γυναίκα, κόρη, μητέρα, φίλη, ακροάτρια. Φυσικά, όλες αυτές οι εμπειρίες αποτελούνται από αλληλεπιδράσεις με άλλους και από ιστορίες, αναμνήσεις χαραγμένες από τα δικά τους χέρια. Προσπαθώ επίσης να βάλω τον εαυτό μου στη θέση των ανθρώπων των οποίων οι εμπειρίες με συγκλονίζουν, με αλλάζουν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Ταυτόχρονα, αν και οικεία, τα συναισθήματά μου και οι εμπειρίες μου, τα μοιράζομαι με ολόκληρη την ανθρωπότητα. Πιστεύω ότι αυτός είναι επίσης ένας από τους βαθύτερους σκοπούς της ποίησης - να λες (στο φως και να μοιράζεσαι) εκείνα που μας κάνουν ανθρώπους.
Ασχολείστε ιδιαίτερα με τη Μαλτέζικη ποίηση και λογοτεχνία, καθώς δεν γράφετε μόνο, αλλά μεταφράζετε και έργα. Θα λέγατε ότι τα μεγάλα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα της εποχής μας επηρέασαν την ποίηση της Μάλτας; Και σε ποιο βαθμό έχουν επηρεάσει και τη δική σας γραφή;
Η σύγχρονη μαλτέζικη λογοτεχνία ευδοκιμεί τα τελευταία χρόνια. Έχουμε περισσότερους συγγραφείς, περισσότερους νέους που γράφουν παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο εκδοτικός τομέας (όπως και στον υπόλοιπο κόσμο). Αυτή η εξέλιξη προήλθε από την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και πολλούς άλλους παράγοντες, όπως η ανάπτυξη του τουρισμού, η επανάσταση της τεχνολογίας των πληροφοριών (διευκόλυνση της επικοινωνίας, η ανταλλαγή γνώσεων και πληροφοριών), η ένταξη της Μάλτας στην ΕΕ (αύξηση της κινητικότητας, μεγαλύτερη διεθνής έκθεση, πρόσβαση σε κεφάλαια), η σεξουαλική χειραφέτηση, τα θέματα μετανάστευσης. Κατά συνέπεια, η σύγχρονη λογοτεχνία χαρακτηρίζεται από αύξηση των γυναικείων φωνών, θέματα που είναι λιγότερο πατριωτικά, περισσότερο οικουμενικά και σχετίζονται με κοινωνικοπολιτικά, πολιτιστικά και περιβαλλοντικά θέματα.
Όπως και άλλοι πολίτες της Μάλτας, άφησα τη Μάλτα νέα, για να σπουδάσω και να ζήσω στο εξωτερικό πολύ πριν από τη Σένγκεν. Όπως ανέφερα παραπάνω, έχω περάσει πολλά χρόνια ταξιδεύοντας από το ένα μέρος στο άλλο. Αυτό φυσικά μου επέτρεψε να δω το νησί μου από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Είναι σα να έπρεπε να μείνω μακριά για να βρω τη φωνή μου για να εκφράσω επίσης αυτή τη αμφίσημη σχέση που έχω με τη Μάλτα… Έτσι, χωρίς αμφιβολία, αυτή η «ύπαρξη στο ενδιάμεσο» αφήνει ένα αίσθημα ότι δεν ανήκω σε κανένα και ταυτόχρονα ανήκω και στα δυο που αντανακλάται στα γραπτά μου. Το να ζω στο Παρίσι και να ταξιδεύω συχνά σε άλλα μέρη έχει ανοίξει έναν άπειρο αριθμό πορτών σε διαφορετικές εμπειρίες όλων των αισθήσεων που έχουν κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο διαποτίσει τα στρώματα της ποίησής μου.
