Ο Έντουαρντ Χιρς είναι ένας από τους σημαντικότερους εκφραστές της σύγχρονης αμερικανικής ποίησης. Στην ποίησή του, είναι έκδηλη η παρουσία τόσο του ατομικού, όσο και του συλλογικού τραύματος, ενώ στους στίχους του κρύβονται αντίρροπες δυνάμεις.
Η ανθολογία Ταξιδιωτικός οδηγός για το τραύμα (ανθολόγηση-μετάφραση: Βαγγέλης Αλεξόπουλος, Διώνη Δημητριάδου) αποτελεί μια πρώτη ανθολόγηση της ποίησης του Χιρς στην ελληνική γλώσσα, μέσα από το σύνολο του ποιητικού του έργου. Με αφορμή την κυκλοφορία της από τις εκδόσεις Βακχικόν, ο Αμερικανός ποιητής μοιράζεται μαζί μας στην παρακάτω συνέντευξη τις σκέψεις του για την ποίηση.
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
Πρώτη δημοσίευση: Book Press
Μια ανθολογία ποιημάτων –από ολόκληρο το ποιητικό σας έργο– κυκλοφόρησε πρόσφατα για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις Βακχικόν. Ποιες είναι οι σκέψεις σας γι’ αυτό το βιβλίο που φτάνει πλέον στα χέρια των Ελλήνων αναγνωστών;
Είναι τεράστια συγκίνηση για μένα να μεταφράζεται μια επιλογή από το έργο της ζωής μου στα ελληνικά. Τα αρχαία ελληνικά είναι για μένα η πρώτη γλώσσα της ποίησης -ο θάνατος του Πάτροκλου ήταν ο πρωταρχικός στίχος που με μύησε στην ποίηση της θλίψης- και θα ήθελα να πιστεύω ότι η δουλειά μου μπορεί να βρει μια θέση στη γενεαλογία. «Μόνο αέρας, αυτά τα λόγια», είπε υποτίθεται η Σαπφώ, «αλλά απολαυστικό να τα ακούς».
Ταξιδιωτικός Οδηγός για το Τραύμα είναι ο τίτλος – αναφορά σε συγκεκριμένο στίχο, και με βάση επίσης την προσέγγιση των ανθολόγων. Είναι το προσωπικό και συλλογικό τραύμα κάτι που επιδιώκετε να εκφράσετε μέσα από την ποίησή σας ή απασχολεί την ποιητική σας σκέψη με τρόπο που αναπόφευκτα καταλήγει στο χαρτί;
Προσπαθώ να γράφω από μέσα από την εμπειρία, προσωπική και συλλογική. Η λυρική ποίηση είναι ατομική, όμως μας συνδέει και με τους άλλους. Η ιστορία είναι κάτι βιωμένο. Ο Καβάφης κατάλαβε πώς μπορεί να μας δώσει ηθικά διδάγματα – τα ιστορικά του ποιήματα είναι παραβολές. Η ποίηση είναι σαν την ψυχανάλυση – υποτίθεται ότι πρέπει να πας εκεί που είναι πιο οδυνηρό, εκεί που πονάει. Μετατρέπουμε αυτά τα τραύματα σε κάτι με το οποίο μπορούμε να ζήσουμε. Η ιδέα να μεταμορφώνω τη λάσπη της ζωής στη χαρά της ποίησης ήταν πάντα κάτι ευγενές για μένα.
Κατά τη γνώμη σας, είναι η ποίηση ένας τρόπος συνειδητοποίησης και αποδοχής, όχι μόνο της απώλειας, αλλά των Πραγμάτων γενικότερα, τόσο για τον ποιητή όσο και για τον αναγνώστη;
Η ποίηση είναι η συμφιλίωση με την απώλεια. Υποθέτω ότι είναι ένας τρόπος αποδοχής της. Προσωπικά, δεν μπόρεσα ποτέ να συμφιλιωθώ με το γεγονός ότι οι άνθρωποι που αγαπάμε πεθαίνουν. Ο κόσμος είναι αποκαρδιωτικός και όμορφος και εφήμερος. Η λυρική ποίηση είναι η καταγραφή της αίσθησης του να είναι κανείς εδώ.
Η σχέση του ποιητή με τον αναγνώστη; Έχετε πει ότι ο αναγνώστης είναι αρχικά ένας ξένος. Ένας άγνωστος με τον οποίο μοιράζεστε, όμως κάτι βαθύ, κάτι που δεν μοιράζεστε με έναν περαστικό ή κάποιον που γνωρίζετε λίγο ή και πολύ. Πώς λειτουργεί αυτό για τον ποιητή, εν προκειμένω για εσάς; Και πώς λειτουργεί ιδανικά για εσάς ως προς τον αναγνώστη;
Πιστεύω ότι η γραπτή ποίηση μπορεί να σφυρηλατήσει τη βαθύτερη σχέση μεταξύ αγνώστων, του ποιητή και του αναγνώστη, δύο ανθρώπων που δεν είναι φυσικά παρόντες ο ένας για τον άλλο. Αυτό επιτρέπει μια οικειότητα που είναι ασύλληπτη στην κοινωνική ζωή. Πολλές από τις βαθύτερες σχέσεις μου ήταν με ανθρώπους που δεν γνώρισα ποτέ, νεκρούς και ζωντανούς, που όλοι είναι ζωντανοί για μένα.
Κάθε ποίημα είναι αγώνας με τον εαυτό, όπως διαβάζουμε στους στίχους σας; Και η ποίηση; Είναι κάτι που απλά είναι ή κάτι που πρέπει να είναι;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανόνας γι’ αυτό. Τα δικά μου ποιήματα είναι αγώνες με τον εαυτό μου, αλλά αυτό μπορεί να μην ισχύει για άλλους ποιητές. Η Σχολή Ποιητών της Νέας Υόρκης, για παράδειγμα, είχε ένα εύκολο, εκλεπτυσμένο αντικείμενο. Η δική μου δουλειά είναι πιο σκοτεινή και προέρχεται από πιο σκοτεινό μέρος. Αλλά η ευκολία του να είσαι είναι υπέροχο πράγμα.
Στη σύγχρονη πραγματικότητα που διαμορφώνεται, ανησυχείτε για το μέλλον που μπορεί να έχει η ποίηση είτε σε επίπεδο ποσότητας και ποιότητας γραφής, είτε αναγνωσιμότητας;
Δεν υπήρξε ποτέ πολιτισμός χωρίς ποίηση. Είναι μια από τις απαραίτητες τέχνες, όπως η μουσική. Θα έχουμε πάντα την ποίηση. Προσπαθώ να το θυμάμαι αυτό όταν αποθαρρύνομαι με τη σύγχρονη ποίηση (ή τη μουσική ή την τέχνη). Μερικές φορές είναι δύσκολο να δεις μέσα από το δάσος. Αλλά πάντα κάτι φαίνεται, οι άνθρωποι βρίσκουν την ποίηση που χρειάζονται. Απλώς μερικές φορές χρειάζεται πολύς χρόνος για να τη βρουν.
Είστε αναγνωρισμένος ποιητής. Τι εύχεστε για το μέλλον της ποίησης που έχετε ήδη γράψει και τι εύχεστε για τον τρόπο που θα γράψετε ποίηση στο μέλλον;
Κανείς δεν έχει τον έλεγχο της τύχης της δουλειάς του. Αυτό είναι κάτι που αφήνεται σε άλλους. Είναι όνειρο και παρηγοριά να πιστεύουμε ότι η δουλειά μας μπορεί να βρει τον δρόμο της στο άγνωστο, ότι οι άλλοι θα δουν τον εαυτό τους στο έργο μας.
Τι πιστεύετε ότι μπορεί να προσφέρει η ποίηση στον κόσμο σήμερα;
Η ποίηση μας συνδέει με την εσωτερική μας ζωή, τα βαθύτερα συναισθήματά μας, τον πνευματικό μας εαυτό. Ο σύγχρονος κόσμος αποσπά τρομερά την προσοχή. Η ποίηση μας προσφέρει την ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με τον εαυτό μας, με αυτό που είμαστε.
