Γράφει η Χρυσάνθη Ιακώβου
[…]
είμαστε ένοχοι
που ζωγραφίζουμε ακόμα όνειρα
Αν έπρεπε να επιλέξουμε μία και μόνο λέξη από την ποιητική συλλογή "Laissez passer" (Εκδόσεις Μανδραγόρας, 2019) αυτή θα ήταν το όνειρο. Το όνειρο ως διάψευση, το όνειρο ως χαμένη ευτυχία, ως ξεγέλασμα, ως κοινωνική ουτοπία, ως στόχος. Το όνειρο στο βιβλίο του Δήμου Χλωπτσιούδη έχει πεθάνει, έχει σβήσει μαζί με την ενηλικίωση, έχει συνθλιβεί από το τεράστιο βάρος της καθημερινότητας, μιας καθημερινότητας άδικης, σκληρής, που ο άνθρωπος απέναντι στον άνθρωπο -αλλά και απέναντι στη φύση- δε δείχνει κανέναν σεβασμό.
Η ποίηση του Δήμου Χλωπτσιούδη είναι κοινωνική. Το βιβλίο δεν είναι παρά μία εικόνα της κοινωνίας με τις παθογένειες της, τις αδικίες της, τους ατελέσφορους αγώνες της, όπως την βλέπει ο ποιητής μέσα από τα δικά του μάτια ([…] "στην εποχή των εθνικισμών / δεν ξέρω σε ποια γλώσσα / να κλάψω / το δάκρυ του σύννεφου φύλαξα / αγίασμα / για να ζωγραφίζω όνειρα χάρτινα / Αλήθεια, / το μέλλον μας με πόσα δάκρυα γράφεται;" - με πόσα ρο γράφεται το δάκρυ;). Ο λόγος του καταγγελτικός -αλλά όχι διδακτικός- με πλήρη επίγνωση της ζοφερής πραγματικότητας, που τολμά να γίνει επαναστατικός, όχι όμως με φωνές και εξάρσεις και ηχηρές λέξεις, αλλά με την νηφαλιότητα του αυτονόητου.
Στους στίχους του βιβλίου παρελαύνουν όλα τα φλέγοντα ζητήματα της σημερινής κοινωνίας (φτώχεια, ο αγώνας για την καθημερινότητα, μισαλλοδοξία, ρατσισμός, το προσφυγικό, η έλλειψη σεβασμού απέναντι στη φύση), μιας κοινωνίας που έχει πάρει ξεκάθαρα λάθος κατεύθυνση και πρέπει επειγόντως να αναδιαμορφωθεί ([…] "στα σύννεφα που / χτίσαμε την ουτοπία μας / κι ακόμα ψάχνουμε / τους μαγικούς σπόρους / της ισότητας και της αναδιανομής" - γερασμένη ουτοπία | […] "μια μαστεκτομή χρειάζεται η φύση / να διώξει το καρκίνωμα του ανθρώπου / προς το παρόν / ας φυλάξουμε σε κάποιο βαζάκι / τα δάκρυά μας / θα μας χρειαστούν σύντομα" - παρανάλωμα Ι).
Ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη: οι ιδέες ρέουν από στίχο σε στίχο, από ποίημα σε ποίημα, και έχει μεγάλο ενδιαφέρον η επιλογή του ποιητή να χρησιμοποιήσει ελάχιστα την τελεία ως σημείο στίξης, με αποτέλεσμα ολόκληρο το βιβλίο να μοιάζει με χάρτης δίχως σύνορα και περιορισμούς, ακριβώς σαν αυτόν που ο ίδιος ονειρεύεται.
Μια ποιητική συλλογή με μια τέτοια θεματική θα μπορούσε εύκολα να γίνει σκοτεινή, μεμψίμοιρη, απαισιόδοξη. Παραδόξως, ο συγγραφέας δεν απελπίζεται. Στόχος του εξάλλου δεν είναι να παρουσιάσει την παθογένεια της σημερινής κοινωνίας, την καταβύθιση της στη διαφθορά και την αδικία, αλλά να ανακαλύψει και να τονίσει τις εξαιρέσεις, να φωτίσει το δρόμο της λύσης ([…] "προσκυνώ τον / άνθρωπο Προμηθέα / που στην έκτρωση του ρατσισμού / χαρίζει φως / σε πούστηδες, πρεζάκια / και πουτάνες / υμνώ τον άνθρωπο / ποιητή και παντοκράτορα / που αμόλυντος και λεύθερος / χλευάζει σύνορα και πρέπει, / κανόνες και στερεότυπα" - η μεταγλώσσα της ποίησης ΙΙ).
laissez passer
ζητούν ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων
εγώ όμως οραματίζομαι
μία γραμματική στην οποία
τα κεφαλαία θα ταξιδεύουν
ελεύθερα
πέρα από τις τελείες
θα διακινούνται ελεύθερα
από ποιητές
και θα μοιράζονται
ανάλογα με τις ανάγκες
σε όλες τις λέξεις
ως δίχτυ αλληλεγγύης
στα ενδεή πεζά
Από πού λοιπόν θα έρθει η λύση; Μήπως από τους ποιητές; Ο Δήμος Χλωπτσιούδης χρησιμοποιεί πολύ εύστοχα την έννοια του ποιητή, τον οποίον τοποθετεί με έναν ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτο τρόπο στο κέντρο του ποιητικού του σύμπαντος, δίνοντας του επιπλέον φωνή, επιπλέον ρόλο, βάζοντάς τον στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων, αλλά και στον αντίποδα του διεφθαρμένου ανθρώπου. Ο ποιητής ταυτίζεται με τον άνθρωπο που συνεχίζει να ονειρεύεται, με τον άνθρωπο που πασχίζει με όλο του το είναι να διαφυλάξει κάτι από την αθωότητα και την ακεραιότητα του - στο τέλος δε ταυτίζεται και με τον επαναστάτη. Διόλου τυχαίο που η συλλογή κλείνει με αυτούς τους στίχους: […] "έτσι βάφτισαν ποιητές / όσους ονειρεύονται / το "επαναστάτες" βλέπεις απειλεί την ευταξία / και η εξουσία θέλει δομές στερεές / οι ποιητές είναι σαθρά θεμέλια / για τα δικά της οικοδομήματα" - ποιητές.
Η συλλογή "Laissez passer" είναι μια συλλογή για την κοινωνία και για την ποίηση. Ή ακόμα καλύτερα, είναι ένας ενδιαφέρων συσχετισμός μεταξύ κοινωνίας και ποίησης, που μπορεί να δώσει και μια ωραία απάντηση στο ερώτημα "μα σε τι χρειάζονται οι ποιητές;" Είναι εξάλλου χαρακτηριστικό το πόσο συχνά χρησιμοποιείται ο όρος "λέξη", είτε ως μέσο ποίησης είτε ως μέσο επανάστασης είτε ως μέσο ερμηνείας του κόσμου είτε, ακόμα, ως απογυμνωμένο απομεινάρι μιας καταστροφής.
Ο Δήμος Χλωπτσιούδης έχει γράψει ένα βιβλίο σκληρό, αλλά που σε αφήνει να δεις μια χαραμάδα φωτός. Ο λόγος του ανεπιτήδευτος, με λέξεις που ρέουν εύκολα από μόνες τους, ζωντανεύουν, αφυπνίζουν, ταξιδεύουν. Ένας ολόκληρος κόσμος, γνήσιος και ειλικρινής, χωρίς προσπάθειες εξωραϊσμού και ελεύθερος από περιττά στολίδια, αρκετά δυνατός για να σε κεντρίσει με τις ιδέες του και αρκετά τρυφερός για να σε φορτίσει συναισθηματικά.
το κλειδί
στον ξεχασμένο φράκτη
που χωρίζει τ' όνειρο από την πραγματικότητα
άφησα το κλειδί
για να μπορώ όποτε το έχω ανάγκη
να κρύβομαι ανάμεσα στους δύο κόσμους
θα με βρεις στα σύνορα
να αγκαλιάζω τους πρόσφυγες του ήλιου
πίσω από τους αντικατοπτρισμούς των λέξεων
εκεί κρύβεται η εικόνα του κόσμου
που κατασκευάζουν οι φθόγγοι μου
στην ασυμμετρία των ονείρων
που ακόμα δεν έγιναν ταξίδια
μην ξεγελαστείς
το δώρο του Προμηθέα δεν ήταν η φωτιά
ήταν το όνειρο
μέσα στο βαθύ σκοτάδι της απελπισίας
