Γράφει ο Δημοσθένης Αγραφιώτης
Στη μνήμη της Marie Brandolini d’ Adda (1963-2013)
Εν αρχή παρατίθενται οι αριθμοί και οι στατιστικές για τον πληθυσμό της Γαληνοτάτης (“Vénice. La cité monde”, L’Histoire, no 71, Avril – Juin, 2016):
14ο αιώνα: 100.000 κάτοικοι
1358, 1630: εποχές της πανώλης, οπότε και χάθηκε το 1/3 του πληθυσμού
1570: 170.000 κάτοικοι (περιλαμβάνονται 12.000 επίσημα αναγνωρισμένες πόρνες)
1951: 174.808 κάτοικοι
2015: 56.072 κάτοικοι
2015: 34 εκ. τουρίστες (κρουαζιέρες), 8 εκ. διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχεία της πόλης, 75% των τουριστών μένουν λιγότερο από 24 ώρες στην πόλη, 1 στα 4 σπίτια ενοικιάζονται σε τουρίστες, 2.400 ξενοδοχεία.
Επιπλέον, η πόλη βυθίζεται 1 χιλιοστό το χρόνο και οι απειλές από την κλιματική αλλαγή δημιουργούν μια δυσοίωνη κατάσταση. Έτσι, πλανάται το απλό ερώτημα: ποιο είναι το μέλλον της Βενετίας; Βέβαια, στο εύθραυστο τοπίο της Βενετίας υπάρχουν ισχυρά καλλιτεχνικά και πολιτιστικά ιδρύματα που με τη δράση τους συμβάλλουν στην μερική αναίρεση της σκοτεινής μοίρας της όπως η Biennale Εικαστικών Τεχνών και Αρχιτεκτονικής, το Festival (Μostra)Κινηματογράφου, το ίδρυμα Querini – Stampalia, το Ίδρυμα Cini, η Βιβλιοθήκη Biblioteca Marciana, το μουσείο Galleriε d’ Academia, το ίδρυμα Foundaζione Bevilaqua La Masa, η όπερα Fenice… Ωστόσο, η έξοδος του 2/3 του πληθυσμού (διπλάσιο από τις απώλειες της πανώλης) καθώς και η γήρανση του αποτελούν ισχυρά προμηνύματα για τα επώδυνα τεκταινόμενα.
Υπάρχουν αντιδράσεις, αντιστάσεις, αντίλογος σ’ αυτή την εξέλιξη των πραγμάτων; Αναμφίβολα, οι κάτοικοι έχουν σαφή εικόνα των προσκλήσεων και έχουν προβεί σε αναλύσεις και δράσεις σχετικά με το μέλλον της πόλης τους. Δύο παραδείγματα: Το πρώτο, έρχεται από την Ιστορία και το άλλο από το πολύ πρόσφατο παρελθόν και το παρόν.
Στα 1500 χρόνια της ύπαρξής της η Βενετία αντιμετωπίζει πλήθος κινδύνων και προκλήσεων, και κάθε φορά, οι κάτοικοι της επεξεργάζονται μια λύση (συχνά πρωτότυπη) για να ξεπεραστούν τα εκάστοτε προβλήματα. Για παράδειγμα, κατόρθωσαν να κτίσουν μια πόλη, να την οικοδομήσουν με πέτρα σ’ ένα έδαφος ασταθές, χάρη στη χρήση ξύλινων δοκών - πασσάλων. Στη Βενετία έγιναν σημαντικές καινοτομίες, όπως η παραγωγή πλοίων (1 πλοίο την ημέρα χάρη στη σχεδόν βιομηχανική οργάνωση της πληθοπαραγωγής των στοιχείων ναυπήγησης στο Arsenal), η οργάνωση της οικονομικο – λογιστικής παρακολούθησης των οικονομικών και άλλων επιχειρήσεων χάρη στη διπλή λογιστική εγγραφή̇ η δημιουργία συστημάτων πληροφόρησης και η έκδοση των πρώτων εφημερίδων λόγω της έντονης ζήτησης για πληροφορίες σχετικά με την αγορά αγαθών αλλά και των στρατιωτικο – πολιτικών ανακατατάξεων στη Μεσόγειο και την Ευρώπη. Η παράδοση αυτή των καινοτομικών λύσεων εγγυάται και την επόμενη «έξυπνη» κίνηση των βενετσιάνων;
Το ιστορικό επιχείρημα που μόλις διατυπώνεται, απαιτεί ακόμα μια φορά τις δράσεις για να επαληθευτεί στη πράξη. Έτσι, ο δεύτερος αντίλογος έρχεται από το χώρο της ποίησης και της λογοτεχνίας: η δημιουργία και η ανάπτυξη της Casa Delle Parole (“C.D.P.”) – «Ο οίκος των λέξεων». Πριν 10 χρόνια, μια ομάδα βενετσιάνων αποφάσισαν να προχωρήσουν στην πραγμάτωση μιας δράσης στο χώρο της λογοτεχνίας και της ποίησης. Οι θεμελιωτές – «πατέρες/μητέρες» - Ricardo Held (ποιητής), Enrico Balandri(λογοτέχνης – καθηγητής λογοτεχνίας) και Donata Grimani (πολιτιστική επιχειρηματίας). Ο πρώτος είχε εμπειρία με τις ποιητικές δράσεις σε ευρύ κοινό, ο δεύτερος ως καθηγητής στο Λονδίνο (και τη Βενετία) είχε συμμετάσχει σε παρόμοιες πρωτοβουλίες στην Αγγλία και η τρίτη είχε πολλαπλές δραστηριότητες που σχετίζονται με την παράδοση του βενετσιάνικου τρόπου ζωής και επιπλέον ανήκει σε μια παλιά οικογένεια που έδωσε και 2 δόγηδες στην πόλη.
Ποιοι είναι όμως οι κανόνες της “C.D.P”; (i) Ανάγνωση σημαντικών κειμένων στην αρχική γλώσσα τους και σε έγκυρη ιταλική μετάφραση τους. (ii) Οι δημόσιες αναγνώσεις στοχεύουν στη μέγιστη διαφοροποίηση των γλωσσών(iii) Η αρχική πρόταση γίνεται από το δίκτυο των μελών ή και από άλλους που θα ήθελαν να συμβάλλουν, και η τελική επιλογή πραγματοποιείται σε συνάντηση που γίνεται σ’ ένα από τα σπίτια των μελών, με τρόπο συλλογικό και συναινετικό. (iv) Για την ανάγνωση των ξένων γλωσσών επιστρατεύονται πρόσωπα που ζουν στη Βενετία και έχουν την εκάστοτε ξένη γλώσσα ως μητρική ή καλούνται πανεπιστημιακοί ή ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari, όπου διδάσκονται 40 ξένες γλώσσες. (v) Οι αναγνώσεις γίνονται δεύτερη Τρίτη του κάθε μήνα σε πρόγραμμα που οργανώνεται για όλο το χρόνο. (vi) Η θεματολογία αποφασίζεται κάθε χρόνο στη διάρκεια του καλοκαιριού. (vii) Στις γλώσσες περιλαμβάνονται και οι διάλεκτοι της Ιταλικής χερσονήσου. (viii) Οι μεταφράσεις γίνονται από ένα δίκτυο εμπείρων και ειδικευμένων μεταφραστών ή χρησιμοποιούνται μεταφράσεις από ήδη δημοσιευμένα κείμενα σε βιβλία ή περιοδικά. (ix) Το δίκτυο πέρα από τις αναγνώσεις έχει οργανώσει δραστηριότητες σε σχολεία, την παρουσίαση βιβλίων ή συγγραφέων και μια ιδιαίτερη δράση στα vaporetti (χαρακτηριστικά πλοία συγκοινωνίας) με την ανάρτηση ποιημάτων. (x) Η παρουσίαση – ανάγνωση γίνεται με τρόπο συνεχή και επικεντρώνεται στα κείμενα χωρίς εισαγωγές και αναλύσεις.
Οι αναγνώσεις έχουν γίνει σε διαφορετικούς χώρους: “Casa de Goldoni”, “Campiani Cultural Center (στο Μέστρε), στο “Ca’ Rezzonico” (παλάτι στο Μεγάλο Κανάλι), στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari ,στη Βιβλιοθήκη του στο Zattere (με μεγάλη συμμετοχή σπουδαστών στις αναγνώσεις, ως κοινού και ως παρουσιαστών) και τέλος στο “Palazzo Grassi – Pinault Collection” και πιο συγκεκριμένα στο νέο θέατρο: Teatrino Di Palazzo Grassi (αρχιτέκτονας ο ιάπωνας Tadao Ando, που διαμόρφωσε ένα λιτά εξαίσιο (αμφι)θέατρο όπως επίσης το Punta Della Dogana-Francois Pinault Foundation). (δες www.palazzograssi.it, http://www.palazzograssi.it/en/about/sites/teatrino/).
Δύο παραδείγματα από τις αναγνώσεις – συναντήσεις. Στις 08.03.2016 το θέμα ήταν η φυγή/La Fuga, η Caterina Carpinato (καθηγήτρια στο Ca – Foscari, νεοελληνίστρια) διάβασε τη μετάφραση της του ποιήματος του Γιώργου Σεφέρη «Φυγή», το οποίο και διάβασα στην πρωτότυπη εκδοχή του στα ελληνικά. Την ίδια μέρα έγιναν 16 αναγνώσεις σε 12 γλώσσες. Στις 12.04.2016 με θέμα «συγγραφείς για συγγραφείς»/ “Scrittori sugli scrittori’’, διάβασα το ποίημα μου αφιερωμένο στον Aldo Pio Manuzio “Αναφορά στον Aldus Pius Manutius”/’’Omaggio a Pio Aldo Manuzio’’, που περιλαμβάνεται στο υπό έκδοση βιβλίου μου e – Manuzio, τη μετάφραση φρόντισαν η Michele Valley και η Caterina Carpinato, και διάβασε ο Enrico Palandri. Η ανάγνωση συνέπεσε με τα 500 χρόνια από το θάνατο του Aldo Manuzio και την εξαιρετική έκθεση “Aldo Manuzio” στην Gallerie dell’Academia, Venezia. Την ίδια μέρα έγιναν 18 αναγνώσεις σε 15 γλώσσες. Διαβάστηκε επίσης το ποίημα του Κ. Π.Καβάφη "Θεατής Δυσαρεστημένος" -κρυμμένα που είναι δημοφιλής στο κύκλο των βενετσιάνων’.
Η τωρινή δύσκολη φάση της Βενετίας έδωσε την ευκαιρία να αναδυθεί ένα δίκτυο – μια διαδικασία σχεδόν ένας θεσμός που είναι αναμφίβολα καινοτόμα ωστόσο, είναι ταυτόχρονα ενταγμένη στην παράδοση της Γαληνοτάτης. Πιο συγκεκριμένα, η Βενετία ήταν πάντα ανοιχτή σε άλλα πολιτιστικά πρότυπα (models) ή μορφώματα (cultures): o Marco Polo ήταν βενετσιάνος και οι έμποροι της Βενετίας ήταν οργανωμένοι σε ειδικές κοινότητες σε πολλά σημεία της Μεσογείου και άλλων γεωγραφικών περιοχών. Επίσης, τα παιδιά των εμπόρων μάθαιναν πολλές γλώσσες και μάλιστα Τούρκικα και Περσικά. Τέλος, ο Lord Byron ως μέτοικος στη Βενετία βοήθησε τους Αρμένιους στο να οργανώσουν γραμματικά και συντακτικά τη γλώσσα τους στη γραπτή μορφή της. Δεν πρέπει να παραληφθεί το γεγονός, ότι η Βενετία είχε σοβαρή πολιτική για την υποδοχή και την ειδική ένταξη τους στην πόλη εθνοτικών ομάδων όπως οι Δαλματοί, οι Έλληνες και οι Εβραίοι (το «γκέτο» - «ghetto»̇ είναι ιταλική – βενετσιάνικη λέξη από τα getaria, περιοχή χυτηρίων μετάλλων όπου είχαν την υποχρέωση να ζουν οι Εβραίοι, 16ος αιώνας). Βέβαια, η εκδοχή του ‘’C.D.P’’ θυμίζει τα Salοns Littéraires, ωστόσο η πολυγλωσσία και η ελεύθερη πρόσβαση το διαφοροποιεί σημαντικά από τα παραδοσιακά λογοτεχνικά σαλόνια της Γαλλίας και της Ιταλίας ̇ εξάλλου η Βενετία έχει παράδοση στην δημιουργία αδελφοτήτων (scuole piccoli ή grandi) και σωματείων. Δηλαδή το ‘’C.D.P’’ επιβεβαιώνει ακόμη μια φορά ότι η Βενετία παραμένει πόλη ανοιχτή, κοσμοπολίτικη, πολύγλωσση και δημιουργική παρόλες τις πολιτικο-οικολογικές της ατυχίες.
ΥΓ.
- Ευχαριστίες εκφράζονται στος Δρα. Silvia Schwartz -Linder, Stefano Chinellato, John Francis Phillimore και την Καθ. Caterina Carpinato για τις πληροφορίες σχετικά με την ιστορία της “Casa Delle Parole”.
- Ευχαριστίες στο Ίδρυμα The Emily Harvey Foundation για την Art Residence (in Venice) μου για την περίοδο 29/02-24/04/2016.
