Top menu

"Αιώνια πατρίδα", της Λίζα Σκοτολάιν

 

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού 

Τα περισσότερα ιστορικά μυθιστορήματα που έχουμε διαβάσει ως τώρα και αφορούν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα επικεντρώνονται κυρίως στην περιγραφή της ζωής των Εβραίων στην ίδια τη Γερμανία ή στα φρικτά ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το ελληνικό αναγνωστικό κοινό ελάχιστα ιστορικά μυθιστορήματα έχει διαβάσει τα οποία δεν αφορούν τη ζωή κατά τη διάρκεια του πολέμου στην ίδια τη Γερμανία ή τη χώρα μας. 

Το βιβλίο "Αιώνια πατρίδα" είναι ένα από αυτά και πραγματεύεται τις ζωές τριών διαφορετικών οικογενειών στη Ρώμη την εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της κυριαρχίας του φασιστικού καθεστώτος του Μουσολίνι. Είναι ένα βιβλίο στο οποίο αξίζει τα μέγιστα να αφιερώσουμε τον χρόνο μας και το συγκαταλέγω ανάμεσα στα καλύτερα ιστορικά μυθιστορήματα που διάβασα τη φετινή χρονιά.

Η νεαρή Ελιζαμπέτα δουλεύει ως σερβιτόρα στο πασίγνωστο εστιατόριο του Κάζα Σερβάνο κοντά στη νόνα Τερέζα, μα ονειρεύεται να γίνει μια μέρα διάσημη συγγραφέας. Οι γονείς της είναι καλλιτέχνες και ο πατέρας της απεχθάνεται τον Μουσολίνι.

Ο όμορφος Μάρκο είναι ένας πολλά υποσχόμενος νέος και ένα ανερχόμενο αστέρι του φασιστικού στερεώματος, παρά τη μη διαγνωσμένη εκείνη την εποχή δυσλεξία του. Ο πατέρας του, παλαίμαχος ποδηλάτης, διατηρεί ένα μπαρ και αποτελεί και αυτός ένθερμο υποστηρικτή του Ντούτσε.

Ο Ιταλοεβραίος Σάντρο είναι μία πραγματική ιδιοφυΐα των μαθηματικών, εραστής των βιβλίων και φιλοδοξεί κάποια στιγμή στη ζωή του να κάνει μία πανεπιστημιακή καριέρα. Η μητέρα του είναι μαία και ο πατέρας του, αν και Εβραίος, επιφανής δικηγόρος της ιταλοεβραϊκής κοινότητας του Γκέτο της Ρώμης και σημαίνων στέλεχος του φασιστικού κόμματος μαζί με τον πατέρα του Μάρκο.

Οι τρεις νέοι είναι παιδικοί καρδιακοί φίλοι και τα δύο αγόρια ερωτευμένα με την Ελιζαμπέτα, η οποία λατρεύει και τους δύο, αλλά δυσκολεύεται να διαλέξει ταίρι ανάμεσά τους.

Εκ πρώτης όψεως, το θέμα του βιβλίου τόσο από ιστορική άποψη, όσο και από άποψη πλοκής, φαίνεται εξαιρετικά συνηθισμένο: δεν είναι η πρώτη φορά που συγγραφείς γράφουν για τις διώξεις κατά των Εβραίων και για μία γυναίκα που πρέπει να διαλέξει ανάμεσα σε δύο φίλους. Κι όμως, η Λίζα Σκοτολάιν καταφέρνει να δημιουργήσει πάνω σε ένα πάγιο λογοτεχνικό και ιστορικό μοτίβο ένα ογκώδες αριστούργημα με πολλές εκπλήξεις και ανατροπές στην πλοκή του, χωρίς όμως να ξεφεύγει επουδενί από τα όρια του ρεαλισμού που επιβάλλει η Ιστορία.

Πέρα από την πορεία των ιστορικών γεγονότων, δηλαδή την ψήφιση των φυλετικών νόμων και την υιοθέτησή τους από τους φασίστες της Ιταλίας το 1938, την ολοένα επιδεινούμενη θέση των Εβραίων της Ρώμης στο Γκέτο, το ξέσπασμα του πολέμου, την ήττα της Ιταλίας από τους Συμμάχους, τη σύσταση της Δημοκρατίας του Σαλό και την έλευση των ναζί στην ιταλική πρωτεύουσα και, τέλος, το μάζεμα των Εβραίων για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στο τέλος του 1943, η πορεία της μυθιστορηματικής πλοκής σε ό,τι αφορά τη ζωή των τριών νέων και των οικογενειών τους είναι εντελώς απρόβλεπτη. 

Πέρα από τα παραπάνω, την έξοχη, δηλαδή, ιστορική έρευνα που έχει κάνει η συγγραφέας, την εξαιρετική απεικόνιση της καθημερινής ζωής στη Ρώμη του Μουσολίνι και τη συναρπαστική πλοκή, η Σκοτολάιν δημιουργεί ένα πραγματικά μοναδικό σκηνικό στη γραφική συνοικία του Τραστέβερε της Ρώμης γεμάτο από τα αρώματα της Μεσογείου και τις αυθεντικές γεύσεις των ιταλικών ζυμαρικών. Δεν αγνοεί επίσης τους χαρακτήρες της και τα συναισθήματά τους, επιδεικνύοντας τον μέγιστο ρεαλισμό στην αποτύπωσή τους στο χαρτί. Πολλές φορές οι ήρωες κρύβουν αυτό που αισθάνονται, αλλά και τις πράξεις τους ο ένας από τον άλλον.

Τα συναισθήματα, αλλά και οι απόψεις τους καθώς και οι χαρακτήρες τους μεταβάλλονται καθώς περνά ο χρόνος και η Ιστορία σαρώνει τις ζωές τους. Συν τοις άλλοις, η Σκοτολάιν, γύρω από τους τρεις πρωταγωνιστές, υφαίνει έναν ιστό από πολλούς διαφορετικούς χαρακτήρες: φανατικούς φασίστες και γνήσιους τραμπούκους, μετριοπαθείς φασίστες που αντιτίθενται στους φυλετικούς νόμους και τον αντισημιτισμό, αντιφασίστες επαναστάτες και άλλους πολλούς.

Η νόνα Τερέζα, η οποία θα αναπτύξει μία ιδιαίτερη σχέση με την Ελιζαμπέτα ξεχωρίζει ως χαρακτήρας: σχολαστική, τελειομανής, γκρινιάρα, αυταρχική, περίεργη, μα συνάμα σοφή και συμπαθητική, αποτελεί αναμφισβήτητα τον πιο αξιολάτρευτο χαρακτήρα σε όλο το βιβλίο.

Τέλος, η Σκοτολάιν δεν διστάζει να τοποθετήσει στο βιβλίο της πολλά κρυμμένα μυστικά που αποκαλύπτονται σταδιακά και αποσαφηνίζουν τη σχέση των τριών οικογενειών.

Η "Αιώνια Πατρίδα" είναι ένα βιβλίο που περιγράφει έξοχα τα συναισθήματα των Εβραίων της εποχής και τον πόνο τους που τους αρνούνταν το δικαίωμα να είναι Ιταλοί όπως ένιωθαν πάντοτε. Συνάμα ρίχνει μία καλή ματιά στον τρόπο που αντιμετώπισαν οι υπόλοιποι Ιταλοί το φυλετικό ζήτημα, τους ναζί και τον φασισμό στη χώρα τους. Ένα βιβλίο που θα προσφέρει στους αναγνώστες του δυνατά συναισθήματα, σίγουρα θα κάνει πολλούς από αυτούς να δακρύσουν με τις γλαφυρές περιγραφές και τα συνταρακτικά γεγονότα του και σίγουρα θα ενθουσιάσει τους λάτρεις του ιστορικού μυθιστορήματος.