στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Το βιβλίο μελετάει την πιο σφοδρή επιθυμία ως κινητήριο δύναμη η οποία προτρέπει αφειδώς να ξεκινήσουμε, να προχωρήσουμε και να φτάσουμε ως το τέλος ή... ως τη ζωή που φανταστήκαμε. Αφορμή για το εν λόγω έργο υπήρξε μια σφοδρή προσωπική επιθυμία και μέσω αυτής, το βίωμα άλλοτε άφατης χαράς και άλλοτε έντονης ματαίωσης, πάντοτε ώθησης προς την επόμενη προσπάθεια, προς την επόμενη απόπειρα προσέγγισης του ονείρου ή απλώς... της επιβίωσης.
Είναι συμβολική η σημασία του τίτλου Ως το τέλος;
Ο τίτλος σηματοδοτεί το δρόμο, την πορεία προς κάτι ιδανικό το οποίο ξεδιπλώνεται και συγχρόνως ξεγυμνώνεται μέσα στο ταξίδι. Το τέλος δεν είναι ποτέ ένα όσο είμαστε εν ζωή... οπότε ναι, θα μπορούσαμε να πούμε πως ο τίτλος λειτουργεί συμβολικά και ορθολογικά ταυτόχρονα.
Τόσο ο άντρας όσο και η γυναίκα μοιάζουν ως παρατηρητές. Γιατί πολλές φορές δεν κάνουμε τα βήματα που θα μας ωθήσουν προς την ελευθερία και θα μας κάνουν να δούμε τη ζωή διαφορετικά;
Η ένταση μιας σφοδρής επιθυμίας μας δεσμεύει συχνά σε χίμαιρες τις οποίες δεν είναι εύκολο και απλό να αναγνωρίσουμε. Ο άντρας και η γυναίκα, οι ήρωες του Ως το τέλος, είναι ο καθένας από εμάς την στιγμή που εγκλωβιζόμαστε στην προσπάθεια για την επίτευξη ενός στόχου και αποτυγχάνουμε αφενός να φτάσουμε εκεί που φανταστήκαμε, αφετέρου να απολαύσουμε τον δρόμο. Ο άντρας και η γυναίκα του Ως το τέλος «παρατηρούν» για λίγο την ζωή πριν ξεκινήσουν ξανά από την αρχή ή πριν πληρώσουν για ό,τι «ξεπούλησαν» στον δρόμο...
Κάθε ιστορία έχει τους όρους της. Τους ίδιους όρους χρησιμοποιεί και ο συγγραφέας για να γράψει ένα μυθιστόρημα;
Ο συγγραφέας οφείλει να υποταχθεί στους όρους κάθε ιστορίας και όχι να αποτελεί τον παντογνώστη αφηγητή. Έτσι μόνο θα επιτρέψει στους ήρωες του να δράσουν και στον εαυτό του να εκτεθεί για να μπορέσει να προχωρήσει πέρα από όσα στοιχειώνουν και τον κινούν να εκφραστεί. Ως τα επόμενα βεβαίως... ως το τέλος.
Ως το τέλος για μια ζωή που εμείς φανταστήκαμε. Μπορούν οι άνθρωποι να σχεδιάσουν αφού το μέλλον τους είναι άδηλο;
Οι άνθρωποι μπορούν και πρέπει να φαντάζονται, να σχεδιάζουν, να ονειρεύονται για να έχουν λόγο να υπάρχουν, για να έχουν λόγο να ξυπνάνε το πρωί. Ωστόσο αυτό που κάνουμε συχνά είναι ότι λησμονούμε την θεά τύχη και όλα τα άδηλα σοφά και νομίζουμε ότι έχουμε τον έλεγχο, νομίζουμε ότι είμαστε Θεοί. Τότε αρχίζουν τα προβλήματα!
Ποιος είναι ο τρόπος ετοιμασίας πριν από την συγγραφή ενός βιβλίου;
Κάθε έργο τέχνης ξεκινάει από ένα βίωμα το οποίο μετουσιώνεται μετά σε μια ιδέα, μια εικόνα ή έναν ήρωα. Κυοφορούμε τις εμπνεύσεις μας καιρό πριν αρχίσουμε να τις γεννάμε στο χαρτί. Συχνά απαιτείται κάποια έρευνα ή μια μορφή ψυχαναλυτικής διαδικασίας. Στα δύο προηγούμενα βιβλία μου, για παράδειγμα, χρειάστηκε εκτενής έρευνα μιας και χρησιμοποιούσα στοιχεία από τομείς της επιστήμης: από την κρυπτογραφία για την προσέγγιση της ανασφάλειας της ευαίσθητης προσωπικής πληροφορίας στο βιβλίο Σε Μαύρα Πλήκτρα και από την βιοτεχνολογία για την σκιαγράφηση της εμπορευματοποίησης του σώματος στον Ομφάλιο Λώρο. Η έρευνα, λοιπόν, η κυοφορία των εμπνεύσεων και η επεξεργασία του βιώματος είναι όλα μέρος μιας «προετοιμασίας» πριν από την συγγραφή ενός βιβλίου αν και η εντιμότητα σε συνδυασμό με την διάθεση έκθεσης του εαυτού είναι τα κυριότερα στοιχεία τα οποία πρέπει να καλλιεργούνται πριν αλλά και κατά την διάρκεια της συγγραφής.
Ποιες ώρες σας αρέσει να γράφετε και ποιο είναι το αγαπημένο σας μέρος που γράφετε μέσα στο σπίτι σας;
Μπορώ να γράψω οποιαδήποτε ώρα και σε οποιοδήποτε μέρος αρκεί να έχει ησυχία και αρκετό φως.
Ποιο βιβλίο έχετε στο προσκεφάλι σας;
Το Χρυσό Ημερολόγιο της Ντόρις Λέσσινγκ.
Μένετε στην Αθήνα. Πώς είναι ή Αθήνα με την πολυκοσμία της; Έχει κάτι που σας γοητεύει;
Μεγάλωσα και συνεχίζω να μεγαλώνω στην Αθήνα, την επιλέγω πλέον συνειδητά. Με συγκινεί η ζωή στον δρόμο, η γειτονιά που αλλάζει αλλά ακόμη διατηρείται, η πολυεθνικότητα και η πολυμορφία. Αν και έχω ζήσει στο Λονδίνο και στο Παρίσι και ταυτόχρονα έχω ισχυρές μνήμες από τον γενέθλιο τόπο του πατέρα μου, ένα χωριό στην Βοιωτία, με γοητεύει η Αθήνα ως κέντρο πολιτισμού και επιρροών, ως στέκι διαφόρων ειδών ανθρώπων και ροπών, ως άγρυπνος πλανήτης ιστοριών, δυνατοτήτων.
Μπορείτε προτείνετε στους αναγνώστες μας κάποια μυθιστορήματα που διαβάσατε και σας άρεσαν;
Το μυθιστόρημα Στην άκρη του κόσμου του Γιώργου Ξενάριου και την ποιητική συλλογή Οι μέρες που ήμασταν άγριοι της Άννας Γρίβα είναι τα τελευταία βιβλία που διάβασα από σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς και με γοήτευσαν. Από ξένους πεζογράφους προτείνω το ιδιότροπο Lanark του Alasdair Grey, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως ο Τζειμς Τζόις της Σκοτίας και τον Νάνο του βραβευμένου με νόμπελ Σουηδού Par Lagerkvist. Είναι και τα δύο συγκλονιστικά!
Ποια συμβουλή θα δίνατε στους επίδοξους συγγραφείς;
Να γράφουν ακόμη κι όταν θεωρούν ότι είναι μάταιο.
