33 στροφές, μυθιστόρημα, Κανέκ Σάντσεζ Γκεβάρα, μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Ίκαρος 2016
Πάλι η γνωστή παράνοια. Πως θ’ αντάλλασσα, λέει, το φύλο μου για το στοίχημα της συγγραφής. Ανδρικά γράμματα και τι στον κόσμο. Λέξεις αρσενικές, λέξεις μεστές. Ο Κανέκ Σάντσεζ Γκεβάρα, εγγονός του Τσε, που έφυγε απ’ τη ζωή στα σαρανταένα του χρόνια, τόσο πρόωρα δυστυχώς, αφού δεν ξύπνησε ποτέ από τη νάρκωση κατά την επέμβαση της καρδιάς του, με το αρρενωπό του πρόσωπο και το αρρενωπό του γράψιμο έριξε βέλος στη δική μου καρδιά. Αυτό το τόσο δα βιβλιαράκι, ούτε εκατό σελίδες σύνολο, είναι μια σταράτη άποψη, μια ολιγόλογη και πυκνή κριτική ενάντια στο καθεστώς του Φιδέλ, μια συναρπαστική καταγραφή εικόνων, σκέψεων, συναισθημάτων.
Αβάνα. Ζέστη και υγρασία. Θάλασσα σκοτεινή, ελευθερία κι αποκλεισμός ταυτόχρονα. Δελτία παντοπωλείου για τα λίγα κι αναγκαία, βρόμικες ετοιμόρροπες οκέλες, κομματικές ταυτότητες κι εξονυχιστικός έλεγχος από διορισμένες επιτροπές, ένας άνδρας που περιστρέφεται σαν γρατζουνισμένος δίσκος γύρω απ’ την αποπνικτική εργασία, την αδιάφορη καθημερινότητα, τον εφιαλτικό ύπνο, την καταπιεσμένη αγάπη για τη φωτογραφία, το καμπυλωτό κορμί της όμορφης Ρωσίδας που μένει στο επάνω πάτωμα, την απομάκρυνση απ’ την ελπίδα. Η ζωή ένα κακοπαιγμένο βινύλιο, διάστικτο, γεμάτος χαρακιές, παράσιτα κι επαναλαμβανόμενες στροφές, κολλημένη βελόνα. Ο χρόνος, κυκλικό τέμπο που η αρχή ταυτίζεται με το τέλος και κανείς δεν μπορεί να ξεχωρίσει το παραμικρό εναρκτήριο ή τερματικό σημείο. Όλοι παρατηρούν τις ώρες καθώς ξοδεύονται, δίχως να τους ανήκει δευτερόλεπτο, αφήνονται στο χάσιμο και την ψευδαίσθηση πως έχουν επιλογές, μα όλο και περισσότεροι συνειδητοποιούν πως το μόνο που τους μένει είναι να εγκαταλείψουν την Κούβα και να φύγουν. Πλεούμενα ναυλώνονται στα πρόχειρα, ξύλινες ντουλάπες σκαρώνονται για βάρκες, άνθρωποι που ψάχνουν διαφυγή ανοίγονται στα κύματα κι αργά ή γρήγορα τους γραπώνει η ακτοφυλακή ή τα δόντια του ωκεανού βουλιάζοντας στο βυθό του νερού ή της χαμένης ευκαιρίας. Ο ήρωας δεν έχει όνομα. Είναι ένα γρανάζι του κρατικού μηχανισμού, σκέτο. Ασήμαντη βίδα στο όχημα της επανάστασης που διέψευσε τον εαυτό της κι αντί να πηγαίνει μπροστά, η μηχανή βγάζει καπνούς, ενώ οι ρόδες στροβιλίζονται γύρω απ’ τον ίδιο άξονα της αποτυχίας και θάβονται στην άμμο της εσωστρέφειας και του απόλυτου. Το προσωπικό ζήτημα, ως ανώνυμο, ξεπερνά το στενό πλαίσιο του ατομικού, αποκτά καθολικότητα, γίνεται οικουμενικό, εξαπλώνεται όπως η θάλασσα ξεχύνεται απ’ τα πόδια της Αβάνας προς κάθε κατεύθυνση. Οι μικρόκοσμοι της καθημερινότητας υπερκαλύπτουν την ιστορία. Η μνήμη υποτάσσεται στον επαναλαμβανόμενο εκφυλισμένο ήχο της ισοπεδωτικής πραγματικότητας και της καθηλωτικής ανούσιας ρουτίνας. Ο άνδρας ασφυκτιά. Αποφασίζει ένα βροχερό βράδυ, με την φωτογραφική μηχανή κάτω απ’ το αδιάβροχο, να δραπετεύσει. Μα ό,τι δραπετεύει είναι μόνο το όνειρο της επανάστασης και της αλλαγής σελίδας.
33 μικρά κεφάλαια εμπνευσμένα από έναν συγγραφέα ταλαντούχο, γόνο ενός μεγάλου επαναστάτη, μέλος μιας γενιάς που έντρομη αντίκρισε όσα οραματίστηκαν οι πρώτοι υπερασπιστές των ιδεών να σκοντάφτουν στην πέτρα της φιλαρχίας και να αιμορραγούν θανάσιμα. Ζήλεψα τη γραφή του Κανέκ? Τη ζήλεψα. Από ένα και μοναδικό βιβλίο? Ναι. Γιατί, παρότι θα ήμουν ευτυχής αν συνέχιζε να γράφει, στη λογοτεχνία ένα μόνο θαύμα αρκεί για να με κάνει να πιστέψω. Κι ας διαρκεί μόλις 33 στροφές.
Θέδα Καϊδόγλου
