Κόμπος υφάλου, μυθιστόρημα, Π. Δ. Γιάκας, εκδόσεις Ήτορ 2016
Ο Κόμπος Υφάλου, το βιβλίο του Π. Δ. Γιάκα αποτελεί μία απ΄τις πιο ευχάριστες εκπλήξεις της χειμαζόμενης, εγχώριας, εκδοτικής πραγματικότητας. Οι εκδόσεις Ήτορ δίνουν σάρκα και οστά σε ένα ιδιαίτερο, αστυνομικό μυθιστόρημα, γεμάτο ανθρωπιά. Σε μια περίοδο που η αστυνομική λογοτεχνία, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και σε εντόπιο γνωρίζει μια πρωτοφανή άνθηση, το έργο του Γιάκα έρχεται να δικαιώσει τη δημοφιλία ενός είδους που παρέμενε στο περιθώριο του αναγνωστικού ενδιαφέροντος. Η απουσία του σχετικού ενδιαφέροντος απ΄την πλευρά των συγγραφέων και των εκδοτικών οίκων παραχωρεί σήμερα τη θέση της σε μια αθρόα, μεταφραστική διαδικασία των πιο σπουδαίων έργων της αστυνομικής λογοτεχνίας της διεθνούς πραγματικότητας. Ωστόσο, εκείνο που διαφοροποιεί το έργο του Π. Δ. Γιάκα απ΄το ρεύμα της εποχής δεν είναι άλλο από έναν αυξημένο βαθμό ανθρωπιάς, όπως μεταφράζεται το ενδιαφέρον του συγγραφέα αλλά και η ρεαλιστική απεικόνιση όλων εκείνων των συνθηκών που διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά μιας ειδικής κατάστασης, όπως ο αυτισμός. Ο Γαβριήλ, εκείνη η καταλυτική και μοναχική παρουσία που μεταβάλεται σε κεντρικό πρόσωπο ενός καθημερινού δράματος και μιας συνάμα, φριχτής δολοφονίας παρουσιάζεται στο μυθιστόρημα του Γιάκα με όλα εκείνα τα ειδικά χαρακτηριστικά τα οποία συνθέτουν σήμερα τη συμπτωματολογία της ανεξερεύνητης, ψυχικής νόσου. Δεν είναι λίγες οι φορές που κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης καθίσταται αντιληπτή η προδιάθεση του συγγραφέα να παρουσιάσει στο κοινό τις ιδιαιτερότητες και τον αποκλεισμένο, εσωτερικό κόσμο αυτού του ιδιόμορφου περιθωρίου. Ωστόσο, αρκεί μια σύντομη ματιά στο βιογραφικό του Γιάκα για να ερμηνευθεί η τρυφερότητα με την οποία ο συγγραφέας εισάγει την πραγματικότητα του αυτισμού μες στα πλαίσια μιας αστυνομικής ιστορίας, μ΄εκπλήξεις, ανατροπές, μυστικά και έρωτες. Με μια ισορροπία αποδεικτική του ταλέντου του Γιάκα στη μυθιστοριογραφία, εισάγονται στις σελίδες του Κόμπου Υφάλου όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την καθημερινότητα των ανθρώπων που δοκιμάζονται απ΄τον αυτισμό και το περιθώριό του. Εκπαιδευτής κεραμεικής σε άτομα με ειδικές ανάγκες και εκπαιδευτής ξυλογλυπτικής στις φυλακές Αλικαρνασού, ιδιότητες που επιβεβαιώνουν τη βαθιά γνώση του Γιάκα, σχετικά με ιδιαίτερες κοινωνικές ομάδες που βιώνουν ένα διπλό περιθώριο, ως ασθενείς αλλά και μέλη του ευρύτερου συνόλου.
Ο Νικηφόρος, ένας αστυνομικός τίμιος και ανιδιοτελής, ένα παράδειγμα σ΄ευθεία αντίθεση με την συνήθη, ελληνική πραγματικότητα των μεμονωμένων αλλά υπαρκτών συμπτωμάτων διαφθοράς και κατάχρησης εξουσίας, καλείται να εξιχνιάσει τη φριχτή δολοφονία της Αντονέλλας. Η άτυχη ιδιοκτήτρια της μοναδικής καντίνας στην κοντινή παραλία θα πέσει θύμα της ελληνικής πραγματικότητας, που γνωρίζει πώς να επιβάλλει το συμφέρον έναντι κάθε κανόνα δικαίου. Μοναδικός μάρτυρας ο εγκλωβισμένος στον εαυτό του Γαβριήλ, γιος της αδικοχαμένης Αντονέλλας. Ο βαρύς αυτισμός του που τον κρατά σ΄απόσταση απ΄τους ανθρώπους και την πραγματικότητα καθιστά ανώφελη κάθε απόπειρα επικοινωνίας. Γύρω τους κινούνται οι χαρακτήρες του δράματος. Ένας πατέρας που εγκαταλείπει τα εγκόσμια, διεφθαρμένοι αστυνομικοί, κατασκευαστικά συμφέροντα σε μια πιστή αναπαράσταση της Ελλάδας του νέου αιώνα. Ο Νικηφόρος συνιστά το μόνο ανάχωμα σ΄αυτήν την πραγματικότητα που διαρκώς εμπεδώνεται μες στις μικρές και τις μεγάλες ιστορίες. Η προσήλωσή του στην έννοια του καθήκοντος θα αποτελέσει το μόνο ανάχωμα κόντρα σ΄αυτήν την πραγματικότητα των ένοχων μυστικών και της διαφθοράς. Ο αστυνομικός Νικηφόρος με την προσωπικότητά του που αντιδρά στις εντόπιες παθογένειες καλείται να διαψεύσει τον Ντόριαν Γκρέι, τον ήρωα του ομώνυμου Πορτραίτου του Ο. Ουάιλντ όταν αναγνωρίζει στο θάνατο και τη χυδαιότητα δυο απ΄τα πιο ανεξήγητα πράγματα αυτού του κόσμου.
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου αποτυπώνεται το ενδιαφέρον του Π. Δ. Γιάκα για τον αυτισμό και τις ιδιαιτερότητες μιας ψυχικής νόσου μ΄ανεξερεύνητες προεκτάσεις και βάθη. Η συνύπαρξη με τους ανθρώπους που νοσούν, η αφοσίωση στις απαιτήσεις μιας σκληρής καθημερινότητας διαμορφώνει τον άλλο πόλο του σφαιρικού τρόπου με τον οποίο ο συγγραφέας προσεγγίζει τους όρους που καθορίζουν την παράξενη αυτή ιστορία. Ο αυτισμός, είναι γεγονός πως κατατάσσεται σήμερα σ΄εκείνες τις ψυχικές νόσους που διατηρούν ερμητικά κλειστά τα μυστικά τους. Η έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού που εντείνεται απ΄την απουσία του κρατικού ενδιαφέροντος, η απουσία δομών για την υποστήριξη των ατόμων που πάσχουν αλλά και τ΄αβαθή όρια της ίδιας της ασθένειας συνιστούν μερικές μόνο απ΄τις παραμέτρους του αυτισμού που θίγονται στο έργο του Γιάκα. Ακριβώς αυτή η διαπίστωση αθροίζεται στη σημασία του Κόμπου Υφάλου η οποία και διαφεύγει κάθε είδους λογοτεχνικότητας για να μεταδώσει με τους πιο απτούς και ειλικρινείς όρους τον τρόπο με τον οποίο συμπλέκονται οι ζωές. Μια παραλλαγή εκείνης της επεξηγηματικής αναφοράς που ερμηνεύει τον τίτλο του βιβλίου στις πρώτες σελίδες του.
Αγωνία, έκπληξη, δράμα, κάθαρση. Η αστυνομική λογοτεχνία του Γιάκα διαμορφώνεται κάτω απ΄το φως των ειδικών συνθηκών που καθορίζουν την ελληνική πραγματικότητα, εντάσσοντας στα πλαίσια της πλοκής τα ειδικά εκείνα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν την αστυνομική λογτεχνία απ΄τ΄άλλα είδη της μυθιστοριογραφίας. Προσωπικά κρατώ την αίσθηση του ελληνικού καλοκαιριού και την αληθινή και επώδυνη ζωή του παράξενου νεαρού που ενδύεται τ΄όνομα ενός καλού αγγέλου. Απ΄το βαθύ μπλε του εξωφύλλου ως την ελληνική χροιά της ιστορίας που εκτυλίσσεται μες στις σελίδες του Κόμπου ο Γιάκας προτείνει ένα σπουδαίο μυθιστόρημα με ανεξάντλητες προεκτάσεις, σχεδόν κινηματογραφικό.
[...Πολύς κόσμος μοιάζει να μην είναι τίποτε περισσότερο από ένα καλοκουρδισμένο ζώο, που όσο και αν νομίζει πως ξέρει, δεν έχει ιδέα για το κάνει, απλώς εκτελεί . Άλωστε η σκέψη του καθενός φαίνεται να είναι ένα χάος και όλη η συνείδηση αυτό που ονομάζουμε κόσμο θα μπορούσε να είναι απλώς γέννημα του ίδιου του μυαλού. Οι περισσότεροι άνθρωποι διάγουν τη ζωή τους μιμούμενοι κάποιον άλλο. Τρέχουν μπρος πίσω στις δουλειές, μετακινούνται, πολεμούν, ερωτεύονται, παθιάζονται, παίζουν, χάνουν, χαίρονται, γεμίζουν στάδια, εκκλησίες, εμπορικά κέντρα, αντιπαθούν τη μοναξιά, καπνίζουν, μαζεύοντται σε θέατρα για να παρακολουθήσουν ανθρώπους να υποδύονται άλλους ανθρώπιους και κάποιοι άλλοι είναι απλώς ξεκούρδιστοι από γεννησιμιού τους. Όμως δεν είναι δικό τους φταίξιμο, είναι υπάρξεις και δικαιούνται να ζήσουν , έστω και αν η τυχαίοτητα της ζωής γι΄αυτούς ήταν με στερητικό -α...] Τούτο το σημείωμα δεν μπορεί παρά να κλείσει με ένα απόσπασμα του ίδιου του μυθιστορήματος που αποτυπώνει εν πολλοίς τούτο τον παράξενο κόσμο. Η αποκατάσταση της δικαιοσύνης, αυτός ο μυστικός, ηθικός κώδικας που διατρέχει ολόκληρο το βιβλίο για ν΄αποκαλυφθεί στο τέλος του έργου δεν αφήνει περιθώρια για όσα και εμείς ζητούμε, μαζί με τον Π. Δ. Γιάκα σ΄αυτήν την ελληνική πραγματικότητα που νοσεί, αποκαλύπτεται, αντιστέκεται, ζει τίμια και πάλι καθηλώνεται σε μια σκληρή πραγματικότητα.
Απόστολος Θηβαίος
