Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 4

#2 Ι. Καρατζαφέρη : "Μακριά από μένα τα στερεότυπα" (AΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ!)

της Μαρίας Ιωαννίδου

Την έκφραση «καφές αμερικάνικος» είχα να την ακούσω κάτι χρόνια. Όπως και πολλά απλά και κατανοητά κι όχι αναμενόμενα. Σαν τα βιβλία της. Σαν την ίδια. Περιμένεις την έκπληξη, και παρ όλα αυτά εκπλήσσεσαι, πάντα. Μιλήσαμε λίγο για τη Νέα Υόρκη, το τελευταίο της βιβλίο, που είχε παραδοθεί από το τυπογραφείο στην αγορά μόλις, και πολύ για άλλα πολλά, σαν παλιοί γνώριμοι. Με ένα φλυτζάνι αχνιστό καφέ απ' τα χέρια της που γράφουν ακατάπαυστα, ελληνική φιλοξενία κι αμερικάνικο μινιμαλισμό, η Ιωάννα Καρατζαφέρη στο "Βακχικόν".
Και μία απάντησή της στο μυαλό μου να παίζει. Γράφοντας και Γράφοντας. ‘Ετσι.

Ποιο στοιχείο «βαραίνει» πιο πολύ στη γραφή, η μετακίνηση από χώρο σε χώρο, η εσωτερική επεξεργασία ή η παρατήρηση;
Μπορεί να συμβαίνουν και τα τρία, αλλά όχι συνειδητά. Δηλαδή, δεν πηγαίνω κάπου για να το γράψω, αλλά το γράψιμο πηγαίνει, αυτομάτως, κάπου που πήγα.
 

Πώς θα χαρακτήριζες την καθημερινότητα στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στην Αμερική;
Μοιάζουν.

Κατοικείς στο κέντρο της Αθήνας, συμμερίζεσαι την τάση φυγής,  ή τον όποιο «κοσμοπολιτισμό» του κέντρου; Σου περνάει απ’ το μυαλό ότι σε μερικά μέτρα από την κατοικία σου παίζονται μίζες και αποφάσεις;
Έχω ζήσει αρκετές δεκαετίες φεύγοντας και επιστρέφοντας, αλλά δεν ξέρω αν αυτό είναι φυγή. Μίζες και αποφάσεις δεν έχουν αναγκαστικά μια έδρα ή πάντα την πρωτεύουσα. Γίνονται και στα όρη, και έξω από τις ακτές.

Νέα Υόρκη, το «στερνοπαίδι», ακουμπάει στον ποιητικό λόγο περισσότερο ή λιγότερο από τα άλλα, και τι πιστεύεις ότι είναι η ποίηση, συμπύκνωση, τεμπελιά ή αναγωγή στο διαχρονικό;
Πιθανόν να ακουμπάει. Δεν μπορώ να προσδιορίσω την ποίηση, ακόμα και αν έχω δεκάδες ποιήματα στα συρτάρια μου. Τα γράφω σαν διάλειμμα.

Μπορεί να υπάρξει η τέχνη εκτός στράτευσης;
Πολιτικής, ρεύματος ή κοινωνικής; Υποθέτω ότι κάποια υιοθετείται.

Από ποιες γλώσσες έχεις μεταφράσει;
Από τα αγγλικά και τα σουηδικά.

Η ενασχόληση με τη μετάφραση σε συμφιλιώνει με την έννοια πατρίδα;
Η έννοια πατρίδα, για μένα, δεν χρειάζεται δεκανίκια.

Πώς διαχειρίζεσαι την επιθυμία, την απομυθοποιείς ή εστιάζεις στις ανάγκες του σώματος ως κυρίαρχο απέναντι στη λογική και τη γνώση;
Οι επιθυμίες μου δεν υπήρξαν ποτέ πέρα του εφικτού. Δεν είχα πολλές.

Παρακολουθείς την επικαιρότητα, τα ΜΜΕ, τηλεόραση; Σε απασχολεί σαν καταναλώτρια η τιμή του πετρελαίου;
Ναι.

Πώς ξεκινάει η μέρα σου και πως τελειώνει, συνήθως; Πώς θα ’θελες;
Γράφοντας και γράφοντας. Έτσι.

Τα παλιότερά σου βιβλία προβλέπουν το μέλλον, όπως εξελίχθηκε, η Αθήνα, η χώρα, οι άνθρωποι, είναι «βάρος» για τον συγγραφέα η διορατικότητα ή χάρισμα;
Δεν υπήρξα ποτέ μάντισσα. Διέκρινα μόνο τα χαρακτηριστικά της εποχής και τα προέκτεινα.

Πιστεύεις ότι οι ΗΠΑ, όπως άλλοτε η Τουρκία ή η Γερμανία, ανακηρύσσονται οι αποδιοπομπαίοι τράγοι από τον μέσο Έλληνα;
Για τους Ελληνάρες. Οι υπόλοιποι βλέπουν και άλλες παραμέτρους. Εξάλλου, λέγεται ότι οι Ευρωπαίοι, αν είμαστε κι εμείς, θέλουν να ζουν σαν τους Αμερικανούς. Οι αμανέδες και τα τσιφτετέλια που γεμίζουν ώρες στην τηλεόραση; Παλαιότερα οι Έλληνες σπούδαζαν στα γερμανικά πανεπιστήμια και υιοθετούσαν διάφορα στοιχεία τους. Τον καιρό της μεγάλης μετανάστευσης στη Γερμανία, οι μεικτοί γάμοι δεν ήταν ασυνήθιστοι.

Τι γνώμη έχεις για τα λογοτεχνικά βραβεία και τις διακρίσεις;
Γιατί όχι; Το θέμα είναι ποιος τα αποφασίζει.

Ο όρος «γυναικεία γραφή» σε τι ανταποκρίνεται;  Στο συναίσθημα, στην απελευθέρωση ή στο αναγνωστικό κοινό που τη διαμορφώνει;
Αν είσαι γυναίκα και γράφεις, δεν αφήνεις την άκρη στο φύλο σου. Ή το αφήνεις;

Μαγειρεύεις, βάζεις ηλεκτρική  σκούπα, βγαίνεις στο μπαλκόνι να τινάξεις ένα πανί; Με τι απασχολείς το μυαλό σου περιμένοντας να εξυπηρετηθείς σε μια δημόσια υπηρεσία;
Τώρα πια δεν μπορώ, τα έχω ελαχιστοποιήσει. Δεν πηγαίνω σε δημόσιες υπηρεσίες, λογαριασμούς και τα λοιπά τα εξοφλώ διαμέσου τράπεζας.

Γιατί είμαστε ανασφαλείς οι Έλληνες, από έλλειψη παιδείας, αυτογνωσίας ή λόγω βεβαρημένου παρελθόντος;
Μπορεί να μην είμαστε μόνον εμείς, αλλά και άλλοι λαοί.

Ποια είναι η σχέση σου με την ιδιοκτησία;
Ο Μπρεχτ έχει πει: «Σ’ ένα καθεστώς που ισχύει η ιδιοκτησία, θέλω κι εγώ το σπιτάκι μου».

Πώς αντιμετωπίζεις την αντίληψη που έχει για το ίντερνετ ο μέσος  Έλληνας;
Δεν την ξέρω.

Το χτίσιμο των χαρακτήρων, από τι κινείται, από συμπάθεια, «εξορκισμό» καταστάσεων  ή αυτοπαρατήρηση μέσω των άλλων;
Δεν ξέρω την απάντηση. Τους χτίζω και τους αγαπώ κατά την οικοδόμηση. Με το χρόνο, μερικούς τους ξεχνάω.

Γυναίκες ήρωες, και άντρες, θρησκεία και καταγωγή, έχεις φτιάξει κάποια στερεότυπα, ή τα αναζητάς κάθε φορά απ’ την αρχή;
Μακριά από εμένα τα στερεότυπα.

Πιστεύεις ότι οι  οικονομικοί και πολιτικοί μετανάστες  θα συμμετέχουν σε ένα νέο ’68 στον δυτικό κόσμο ή θα αφομοιωθούν από τις χώρες όπου ζουν;
Οι μετανάστες μάλλον θα πρέπει να ενωθούν με τους εργαζόμενους της χώρας στην οποία ζουν. Τα εργασιακά προβλήματα είναι κοινά. Το ’68 ίσως να μην επαναληφθεί, αλλά να παρουσιαστεί διαφορετικά, ανάλογα με τις συγκυρίες.

Δίνεις ελεημοσύνη;
Αναλόγως και συγκεκριμένα.

Βιο-ιστορίες και Νέα Υόρκη, πώς οδηγήθηκες από το ένα στο άλλο;
NΕΑ ΥΟΡΚΗ - Have a knife day, είναι ο δεύτερος τόμος διηγημάτων του Βιο-ιστορίες. Ένα βιβλίο δεν τελειώνει ποτέ.

Πώς θα σκιαγραφούσες σήμερα τους έφηβους του Κολωνού, τα κορίτσια της Ερεχθείου;
Νομίζω με τον ίδιο τρόπο.

Τι είναι το Μπαζαγιάζι, εκκίνηση ή προορισμός?
Και τα δυο. Φεύγεις μακριά και βλέπεις την πατρίδα ενίοτε με το ένα μάτι που είναι το γερό και άλλοτε με το μάτι που έχει πάθει διάρρηξη.

Ο φόβος, η 11η Σεπτέμβρη, η Νέα Υόρκη. Πιστεύεις ότι έχει διαμορφωθεί μια νέα συνείδηση –Αμερικανική ή και παγκόσμια– που μποϊκοτάρει την εμπιστοσύνη ανάμεσα στους ανθρώπους; Είναι ένας από τους άξονες,  ή τουλάχιστον «το σκηνικό» του βιβλίου Νέα Υόρκη;
Ο φόβος συντηρείται από επίσημα θεσμικά. Αλλιώς θα είχε ξεχαστεί. Η καθημερινότητα είναι πιο δυνατή.

Ο «υπότιτλος»: «Have a Knife Day», προδιαθέτει για τομές και αίμα. Πώς θα ’θελες να ταξιδέψουν μαζί σου οι αναγνώστες, άοπλοι ή υποψιασμένοι από τις παλιότερες δουλειές σου;
Όπως διαβάζουν ένα βιβλίο. Εξάλλου υπάρχει πάντα μια καινούργια γενιά που πιθανόν να μην έχει διαβάσει προηγούμενη δουλειά ενός συγγραφέα που εκδίδει ένα καινούργιο βιβλίο.

Πώς κινείται το στοιχείο «σώμα», στη Nέα Υόρκη, σαν αντικείμενο πόθου, έρωτα και μυστηρίου ή σαν συλλέκτης και κιβωτός ιστοριών;
Τυχαία ποθητό, πιθανόν συλλέκτης που, ανάλογα με το υλικό του, μπορεί να είναι και κιβωτός.

Η Ιωάννα Καρατζαφέρη γεννήθηκε στην Καλαμάτα. Πολύ νέα πήγε στην Αμερική και έζησε πολλά χρόνια στη Νέα Υόρκη, που την επισκέπτεται κάθε χρόνο. Εκεί σπούδασε στο Hunter College και ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη Λογοτεχνία-Θέατρο-Κινηματογράφο στη Σουηδία. Μιλάει αγγλικά, γαλλικά και σουηδικά. Η μετάφρασή της του βιβλίου Μόνο την Αλήθεια τιμήθηκε με το βραβείο IBBY.
Ταυτίστηκε από νέα με τη λογοτεχνία. Η ίδια λέει πως η λογοτεχνία είναι η παράλληλη γραμμή με τη φυσική της ύπαρξη. Η καταγωγή της, τα παιδικά της χρόνια, οι σπουδές της, τα ταξίδια της, οι χαρές, οι απολαύσεις, οι πικρές στιγμές και οι απογοητεύσεις μετατρέπονταν όλα σε μυθιστορηματική γραφή.