του Νέστορα Ι. Πουλάκου
Ακούγοντας τις μουσικές μελωδίες της Ζωής Τηγανούρια, αυτό το πάντρεμα που επιχειρεί εδώ και τόσα χρόνια μεταξύ του latin, της jazz και του tango, μου κίνησε αμέσως την περιέργεια να τη γνωρίσω. Τότε ήταν που ανακάλυψα και την -εντυπωσιακή θα πω- μουσική πορεία της. Έχει συνεργαστεί με μια πλειάδα γνωστών Ελλήνων μουσικών, ενώ το support της στον James Brown με προκάλεσε ιδιαιτέρως. Οι διεθνείς της συμμετοχές, η ενασχόλησή της με το σινεμά και την τηλεόραση, και τόσα μα τόσα άλλα, απλώς δείχνουν έναν ανήσυχο άνθρωπο (μην ξεχάσω ν' αναφέρω το δικό της συγκρότητα όπως και τη σύσταση δισκογραφικής εταιρείας!), από τον οποίον είμαι σίγουρος ότι έχουμε να περιμένουμε, να δούμε και ν' ακούσουμε πολλά τις επόμενες δεκαετίες. Εξ αφορμής και του τελευταίου της δίσκου, "ΖΟΕ 06/09", μίλησε στο "Βακχικόν" για τη μουσική, που τόσο αγαπά.
Μουσικά όργανα με διαχρονική "αίγλη" όπως είναι η κιθάρα, τα ντραμς, το πιάνο, γίνονται και τρόπος ζωής για τους καλλιτέχνες. Είναι κτήμα τους, είναι η φιλοσοφία τους. Ένα υποτιμημένο ή, αν θέλετε, παρεξηγημένο μουσικό όργανο όπως το ακορντεόν μπορεί να επηρεάσει εξίσου έναν καλλιτέχνη; Ζείτε μέσα από αυτό;
Λειτουργώ διαφορετικά με το ακορντεόν... Ναι, συμφωνώ ότι ο μουσικός δένεται με το μουσικό του όργανο ή τουλάχιστον οι περισσότεροι μουσικοί. Αυτό δεν συμβαίνει με εμένα, διότι το ακορντεόν είναι μόνο ένα "μέσο" για να εκφραστώ μουσικά και όχι απαραίτητα η "μεγάλη μου αγάπη". Δεν έχω κάνει, όπως οι περισσότεροι μουσικοί, κλασικές σπουδές από μικρή ηλικία, δεν έχω δεθεί μ' ένα μουσικό όργανο από τα παιδικά-εφηβικά μου χρόνια. Ξεκίνησα το ακορντεόν σε μεγάλη ηλικία και το ‘"ρησιμοποίησα" ως μέσο έκφρασης’. Υπάρχουν συνάδελφοί μου ακορντεονίστες με κλασικές σπουδές, μεγαλύτερη δεξιοτεχνία και περισσότερες ακαδημαϊκές γνώσεις, που ασχολούνται πιο πολύ με το πώς φτιάχτηκε το ακορντεόν, πότε άρχισε να υπάρχει, με την ιστορία του, το ρεπερτόριό του, το γυαλίζουν, το προσέχουν και το αναλύουν. Σίγουρα η δική μου προσέγγιση στο ακορντεόν είναι ίδια με αυτή που θα είχα αν μάθαινα ένα οποιοδήποτε άλλο όργανο, π.χ. κανονάκι, βιολί, πιάνο, που είναι περισσότερο αγαπημένα μου. Δεν πιστεύω ασφαλώς στη διαχρονική αίγλη για συγκεκριμένα όργανα. Ο κάθε μουσικός το ισχυρίζεται αυτό για το μουσικό όργανο με το οποίο ασχολείται, που αγαπάει και που έχει αφιερώσει χρόνια μελέτης. Για μένα αξία έχει η μουσική γενικά, το να αφήσει κάποιος έργο στο πέρασμα του χρόνου όντας είτε σολίστας είτε συνθέτης. Το ακορντεόν με βοηθάει παρά πολύ, με ξεμπλοκάρει σε στιγμές αμηχανίας. Είμαι δεμένη μαζί του διαφορετικά από ότι ο οργανοπαίκτης και το μουσικό του όργανο.Το ακορντεόν μου βρίσκει πάντα τη λύση σε μουσικά αδιέξοδα.
Έχετε κάνει σπουδές και μάλιστα μπόλικες πάνω στη μουσική. Τις θεωρείτε απαραίτητες για έναν μουσικό ή ακόμη κι ο αυτοδίδακτος μπορεί να εξελιχθεί σε μουσική προσωπικότητα μόνο με το ίδιο του το ταλέντο;
Σπουδές κλασικές δεν έχω κάνει διότι μεγάλωσα στην επαρχία όπου η λέξη ωδείο φάνταζε σαν κάτι μακρινό και άπιαστο, μόνο από την τηλεόραση το ακούγαμε. Όμως με τον ερχομό μου στην Αθήνα, όσο πρόλαβα και όσο άντεχα, σε συνδυασμό με τη δουλειά, ασχολήθηκα και έκανα στο ωδείο Σκαλκώτα πιάνο μέχρι τη μέση, πτυχίο αρμονίας, σπουδές αντίστιξης και δυο μόνο χρόνια κλασικό ακορντεόν. Οι περισσότερες σπουδές μου μέχρι σήμερα είναι η προσωπική αναζήτηση και η μελέτη πάνω σε πράγματα που μου αρέσουν και με συγκινούν. Το ταλέντο από μόνο του δίνει μόνο τον σπινθήρα και την πρώτη ώθηση, όμως ο σπινθήρας γρήγορα γρήγορα θα σβήσει αν δεν φουντώσουμε τη φλόγα. Η φλόγα φουντώνει με προσωπική εργασία, με αυτοσυγκέντρωση πάνω στο τί ακριβώς θέλουμε, τί μας ταιριάζει, μας αρέσει, δίχως εμπάθειες, ζήλιες, ανταγωνισμό, φανατισμό, και κακή απομίμηση, έτσι ώστε σιγά-σιγά να αποκρυσταλλωθεί η αλήθεια του καθενός και το προσωπικό του ύφος.
Μια "αφελής" ερώτηση αλλά τόσο σημαντική για το "Βακχικόν". Πως ήταν η συνύπαρξη με τον Τζέιμς Μπράουν; Περιγράψτε μας τη σχέση σας την καλλιτεχνική;
Το μόνο που έχω να πω είναι ότι κάποιοι άνθρωποι που έχουν αφήσει πίσω τους σοβαρό έργο και έχουν γράψει ιστορία -και δε μιλώ μονό για το μουσικό του έργο αλλά και για την τεράστια προσφορά του στην κατάκτηση των δικαιωμάτων των μαύρων της Αμερικής- περπατούν, προσχωρούν και τους ακολουθεί μια αύρα που κάθε υποψιασμένο μπορεί να το αγγίξει. Αυτή η αύρα του για μένα ήταν καταλυτική διότι με τη χειραψία και το χαμόγελο του ένιωσα δέος.
Θεωρείτε ότι η σύνθεση της μουσικής έχει μεγαλύτερη ζωντάνια ή ενδιαφέρον πιο απλά, από την εκτέλεση της; Ποια προτιμάτε περισσότερο;
Για μένα η μουσική είναι μία. Υπάρχουν στιγμές ανοδικές στην τέχνη είτε όταν δημιουργεί –συνθέτει–ενορχηστρώνει ένας καλλιτέχνης, είτε όταν βρίσκεται σε μια μουσική σκηνή και ερμηνεύει-διευθύνει–εκτελεί. Όλα έχουν τη γοητεία και την αλήθεια τους. Και από τα δυο -ως στιγμές- μπορείς εύκολα να βγεις, είτε μ' ένα τηλέφωνο, που θα χτυπήσει και θα σε αποσυντονίσει από την έμπνευση της στιγμής, είτε με μια γκριμάτσα κάποιου που βρίσκεται στο κοινό της συναυλίας, είτε με ένα σχόλιο αρνητικό ή ακόμα και θετικό, που όμως θα σε βγάλει από τον προσανατολισμό σου. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις αυτό συμβαίνει προσωρινά. Αν η μουσική στιγμή είναι αληθινή γρήγορα επανέρχεται ο καλλιτέχνης και συνεχίζει το έργο του. Αν αποσυντονιστεί τελείως τότε "έψαχνε" για δικαιολογία προκειμένου να ξεφύγει, ενδεχομένως αυτό που "δημιουργούσε" τη στιγμή εκείνη,δεν ήταν και τόσο εμπνευσμένο.
Θα θέλατε να ασχοληθείτε περισσότερο με την κινηματογραφική μουσική, σε επίπεδο σύνθεσης ή και εκτέλεσης; Δεδομένης και της εμπειρίας που έχετε σε ντοκιμαντέρ και τηλεοπτική σειρά, ποιο απ' όλα εν τέλει προτιμάτε και για ποιο λόγο;
Βεβαίως και με ενδιαφέρει η μουσική για τον κινηματογράφο. Παρά πολλοί σύνθετες που θαυμάζω και με κάποιους έχω συνεργαστεί κιόλας, έχουν "ντύσει" μοναδικά κινηματογραφικές στιγμές, όμως δεν διαχωρίζω κάτι στη μουσική. Αν είναι ηλεόραση ή κινηματογράφος, instrumental ή τραγούδι, αν φτιάχνεται για τις ανάγκες ενός σήριαλ, ή κάποιου θεατρικού έργου, αρκεί να εμπεριέχει μέσα του ήθος, ευγένεια και σοβαρή προσέγγιση στο "λόγο" για τον οποίον έχει δημιουργηθεί η συγκεκριμένη μουσική.
Για έναν μουσικό Έλληνα με όνειρα κι ελπίδες για μια καριέρα διεθνή, πόσο εύκολο είναι να την πετύχει; Γιατί τόσοι και τόσοι συμπατριώτες μας μουσικοί περιορίστηκαν στα ελληνικά σύνορα; Τι πιστεύετε ότι φταίει εν γένει και ποια είναι η δική σας στάση;
Είναι όλα επιλογές και συγκυρίες. Παρά πολλοί Έλληνες τραγουδιστές και σύνθετες έκαναν καριέρα και μάλιστα μεγάλη στο εξωτερικό. Πιστεύω ότι όποιος το θέλει πραγματικά θα το κάνει. Πρέπει όμως να θυσιάσει κάποια αλλά πράγματα για να το πετύχει αυτό. Πρέπει να αποχωριστεί την Ελλάδα και να ζήσει στο εξωτερικό. Κάποιοι ίσως δεν το άντεξαν αυτό ανεξαρτήτως της αξίας τους και γύρισαν πίσω. Το γεγονός όμως αυτό δε μειώνει επ' ουδενί το ταλέντο και τη δυναμική τους. Από την άλλη μεριά πιστεύω ότι αν η ελληνική γλώσσα περιορίζει τον Έλληνα εντός γεωγραφικών συνόρων, η ελληνική μουσική -είτε παραδοσιακή είτε γραμμένη από Έλληνες σύνθετες - έχει αφήσει το στίγμα της στον παγκόσμιο χάρτη.
Η Ζωή Τηγανούρια γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Σαμοθράκη. Με τον ερχομό της στην Αθήνα ξεκινά η αναζήτησή της στα μουσικά μονοπάτια, τα οποία την οδήγησαν μετά από τρία χρόνια στο ακορντεόν και λίγο καιρό μετά, στη σύνθεση. Έτσι, ως συνθέτης δίνει πολλά τραγούδια και ως ακορντεονίστα ηχογραφεί σε εκατοντάδες δίσκους και συνεργάζεται συναυλιακά συνθετικά και δισκογραφικά με καλλιτέχνες όπως: Δ. Γαλάνη, Γ. Νταλάρα, Χ. Αλεξίου, Μαρινέλλα, Ε. Αρβανιτάκη, Μ. Χατζηγιάννη, Μ. Φραγκούλη, Ν. Παπάζογλου, Α.Ρέμο, Μ. Λιδάκη, Τ. Τσανακλίδου, Α. Καγιαλόγλου, Μ. Κανά, A. Moυτσάτσου, Ο. Περίδη, Π. Θαλασσινό, Α. Κετιμέ, Ζ. Σαπουντζάκη, Β. Παπακωνσταντίνου, Γ. Ανδρεάτο, Κ. Μακεδόνα, Χ. Δάντη, Λ. Αλκαίου, Δ. Μπάση κ.α. To 2006 δημιουργεί το δικό της συγκρότημα, τους Senso Latino, ενώ την ίδια χρονιά ανοίγει τις συναυλίες του James Brown στην Ελλάδα. Έχει παίξει σε πολλές συναυλίες σε Ελλάδα και εξωτερικό, επίσης έχει συνεργαστεί με ξένες δισκογραφικές εταιρείες. Συνθέσεις της έχουν ακουστεί σε τηλεοπτικές σειρές και στον κινηματογράφο.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε ο δίσκος της "ZOE 06/09", μια συλλογή από instrumental διασκευές μεγάλων συνθετών και δημιουργίες της προσωπικής της δισκογραφίας, συγκεντρωμένες σε ένα διπλό άλμπουμ στο οποίο το πρώτο μέρος αποτελείται από κομμάτια latin, tango, jazz και το δεύτερο από συμφωνικές και παραδοσιακές φόρμες, με συνθέτες όπως Astor Piazzolla, John Lennon – Paul McCartney, Vassilis Tsitsanis, Zoe Tiganouria, Richard Galliano, Sezen Aksu, Kostas Giannidis, Mariah Carey, Carlos Gardel, Mariano Μores, John Williams, Petru Guelfucci κ.α. Η μουσική της πορεία τριών ετών από το 2006 έως το 2009, αποτυπώνεται στο "ΖΟΕ 06/09" με ξεναγό το ακορντεόν. Κυκλοφορεί από τη νεοσύστατη δισκογραφική της εταιρεία Zoe Music Ltd.
Σημειώσεις : Α) Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν από τον Αντώνη Κεκιδάκη, Β) Το μουσικό κομμάτι που ακούτε είναι ένα αμάλγαμα συνθέσεών της Ζωής Τηγανούρια.
