Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 19

#2 Γιώργος Θεοχάρης: "Όλη μου η ποιητική έχει να κάνει με τη μνήμη"

Συνέντευξη
στη Μαρία Τσιράκου
Στην ιερή μνήμη των νεκρών του Διστόμου και σε όσους αγωνιζόμαστε να μη δημιουργηθεί κοίτη στην οποία θα τρέξει ο βόρβορος του νεοναζισμού πάνω στο μακελεμένο σώμα τούτης της πατρίδας.Δίστομο: 10 Ιουνίου 1944. Το Ολοκαύτωμα.
Ελλάδα: 6 Μαΐου 2012. Η Χρυσή Αυγή στο ελληνικό κοινοβούλιο.
Κύριε Γιώργο Θεοχάρη, ως συγγραφέας του χρονικού-μαρτυρία που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Χρονικού-Μαρτυρίας, ως άνθρωπος που προσπάθησε μέσα από αυτό να διατηρήσει την ιστορική μνήμη νωπή και να καταγγείλει τα εγκλήματα του ναζισμού στη χώρα μας, πώς νιώθετε για αυτό το εκλογικό αποτέλεσμα;

Η ανάδυση του μορφώματος της Χρυσής Αυγής μέσα από τις κάλπες του κοινοβουλευτισμού μονάχα θλίψη με γεμίζει και ταυτόχρονα με κάνει να προβληματιστώ για τις αιτίες που οδηγούν τον άνθρωπο είτε στην άγνοια, είτε στην αμνησία, είτε στην αμεριμνησία, είτε, ακόμη χειρότερα, στη συνειδητή επιλογή.

Παρατηρώντας το εξώφυλλο του βιβλίου σας, την τραγική φωτογραφία της νεαρής μαυροφορεμένης και δακρυσμένης κόρης του Διστόμου, διαβάζοντας τις σελίδες του, τις γεμάτες θλίψη-μνήμη-οργή, αναρωτήθηκα πόσα χρόνια ερευνούσατε, πόσα κουβαλούσατε, πιο σωστά, μέσα σας το Ολοκαύτωμα και ποιο, εν τέλει, το τίμημα της συγγραφής του;

Το Ολοκαύτωμα του Διστόμου, τα εγκλήματα πολέμου γενικότερα, με απασχολούν από την ώρα που απέκτησα συνείδηση της Ιστορίας. Συγκέντρωνα υλικό για περισσότερο από 20 χρόνια, χωρίς να έχω στόχο μου την έκδοση βιβλίου. Το 1995, η ομάδα σύνταξης του λογοτεχνικού περιοδικού Εμβόλιμον, το οποίο εκδίδεται στα Άσπρα Σπίτια της Παραλίας Διστόμου, μαζί με τη Δημοτική αρχή του Διστόμου και τα παιδιά του Πολιτισμικού Συλλόγου αποφασίσαμε και εκδώσαμε ένα αφιέρωμα στο γεγονός της Σφαγής, με αφορμή τη μνήμη των 50 χρόνων. Για εκείνο το αφιέρωμα καταγράψαμε τις αφηγήσεις επιζώντων και ζητήσαμε από συγγραφείς να γράψουν. Αργότερα, το 2004, στα 60 χρόνια, ήρθα σε συνεννόηση με τον Φαίδωνα Μαλιγκούδη και τον Νίκο Βαρδιάμπαση και ετοιμάσαμε ένα τεύχος στα ΙΣΤΟΡΙΚΑ της Ελευθεροτυπίας, το οποίο μοιράστηκε με την εφημερίδα. Τέλος το 2009 επιμελήθηκα ακόμη ένα τεύχος του περιοδικού Εμβόλιμον με ντοκουμέντα για τη Σφαγή. Όλο αυτό το υλικό, συναθροισμένο με τις μονογραφίες που είχαν υπάρξει, από τον ιστορικό Τάκη Λάππα και Διστομίτες που έγραψαν για το γεγονός, και με ό,τι άλλο στοιχείο είχα στο μεταξύ εμπλουτίσει την έρευνά μου, αποτέλεσε την ύλη του βιβλίου μου. Καθοριστικός παράγοντας στάθηκε η θέληση του φίλου μου Νίκου Λαμπρόπουλου να αναλάβει την έκδοση στη σειρά της εκδοτικής παραγωγής του βιβλιοπωλείου Σύγχρονη Έκφραση, στη Λιβαδειά. Το τίμημα της συγγραφής ήταν πολύς κόπος για τη συγκέντρωση του υλικού, δεδομένου ότι ο ερευνητής στην Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει την ανυπαρξία οργανωμένων αρχείων, ιδιαιτέρως στην επαρχία. Στο ψυχικό επίπεδο ήταν οπωσδήποτε μεγάλη η πίεση που δεχόμουν κάθε φορά που τα κείμενα ή οι αφηγήσεις εικονοποιούσαν τον όλεθρο. Και τώρα ακόμη, όταν διαβάζω τις αφηγήσεις των επιζώντων μπουκώνει η ψυχή μου.

Γεννημένος αρκετά χρόνια μετά, ποιες μνήμες σας οδήγησαν σε αυτό το εγχείρημα;

Γεννήθηκα και έζησα τα παιδικά μου χρόνια στη Δεσφίνα της Φωκίδας, στα 10 χλμ. απόσταση από το Δίστομο. Η μνήμη της σφαγής περνούσε στην παιδική μου ψυχή ως αφήγηση από τους μεγαλύτερους συγχωριανούς μου και κυρίως από τον συγχωρεμένο πατέρα μου ο οποίος, τότε που έγινε η Σφαγή, 20χρονος, ήταν γραμματέας της ΕΠΟΝ του χωριού κι αργότερα μαχητής του Δημοκρατικού Στρατού. Σκεφθείτε ότι τα ανατολικά όρια ιδιοκτησίας της Δεσφίνας φθάνουν σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου από το Δίστομο και όταν έγινε το μακελειό οι συγχωριανοί μου θέριζαν στάρι στα χωράφια τους, τόσο κοντά στον τόπο του μαρτυρίου. Τρεις μάλιστα από τους πρώτους που εκτελέστηκαν από τους γερμανούς ήταν Δεσφινιώτες. Ένας άντρας και δύο κοπέλες που έβοσκαν τις γαλοπούλες τους μέσα στα όρια της αγροτικής περιοχής του Διστόμου. Αργότερα, από το 1966 μέχρι το 1968 παρακολούθησα τα μαθήματα του λυκείου στο Δίστομο. Στον εξωτερικό τοίχο του σχολείου μας, που τώρα είναι το Μουσείο της Σφαγής, είχαν εκτελεστεί 12 άνθρωποι. Οι συμμαθητές μου ήταν παιδιά επιζώντων. Στους δρόμους του χωριού οι γυναίκες κυκλοφορούσαν ντυμένες το μαύρο του πένθους.

Καλάβρυτα, Κομμένο Άρτας, Κυριάκι, Χορτιάτης, Δοξάτο, Κάνδανος και άλλα Ολοκαυτώματα. Τι είναι αυτό που κάνει το Δίστομο να ξεχωρίζει;

Αν θα μπορούσε κανείς να σταθεί σε «μοναδικότητες» από ολοκαύτωμα σε ολοκαύτωμα, στην περίπτωση του Διστόμου εκείνο που συγκλονίζει είναι η σφαγή των νηπίων. Δολοφονήθηκαν βρέφη, αβάπτιστα, αλλά και έμβρυα, όχι ως αποτέλεσμα θανάτου της εγγύου μητέρας τους μα με κατ’ ευθείαν χτυπήματα με τις ξιφολόγχες στις κοιλιές των μητέρων και σε κάποιες περιπτώσεις με βίαιη εξαγωγή των νεκρών εμβρύων από τους σφαγείς.

Ως ποιητής, ποια ανάγκη σας ώθησε στο να γράψετε ένα ιστορικό βιβλίο;

Όλη μου η ποιητική έχει να κάνει με τη μνήμη. Δεν θα μπορούσε, για μένα τουλάχιστον, να γίνει αλλιώς. «Δεν μπορούμε να γδυθούμε το δέρμα της μνήμης μας» γράφει ο ποιητής Βύρων Λεοντάρης. Το τραγικό γεγονός του Διστόμου αποτελούσε για δεκαετίες, παράλληλα με την ποίηση, ένα ακόμη πεδίο καταβύθισης στη μνήμη.

«Δεν είναι η μνήμη τους κοντή… Η άγνοιά τους είναι μεγάλη!»
Κύριε Θεοχάρη, δανειζόμενη τη φράση σας, ποιους κατά τη γνώμη σας συμφέρει το μεγάλωμα της άγνοιας;

Συμφέρει όλους εκείνους οι οποίοι έχουν συμφέροντα νομής της εξουσίας, μέσω της χειραγώγησης των πολιτών, τους οποίους στοχεύουν ν’ αφήνουν απαίδευτους, προκειμένου να μετατρέπονται πανεύκολα σε ενεργούμενα των ισχυρών. Συμφέρει, για να το πω μ’ έναν άλλο τρόπο, εκείνους που, ως εκπρόσωποι της κεντρικής εξουσίας, διαχρονικά, καπηλεύτηκαν τη θυσία των εκτελεσμένων, δολοφονημένων, μακελεμένων συνανθρώπων μας, εκφωνώντας ντενεκεδένιους δεκάρικους στις επετείους μνήμης και στα μνημόσυνα, αφήνοντας, άλλοτε απροσχημάτιστα και άλλοτε με τρόπο, να εννοηθεί ότι οι σφαγές προκλήθηκαν επειδή ο ΕΛΑΣ αντιστέκονταν, πολεμώντας, στον κατακτητή.  Εκείνους που είναι οι ίδιοι οι οποίοι ανέχθηκαν, χρησιμοποίησαν και κράτησαν ζωντανό τον εγχώριο φασισμό, είτε ως ταγματασφαλίτη, είτε ως συμμορία της καρφίτσας, είτε ως παρακράτος, είτε ως ΕΣΑτζή / βασανιστή, είτε ως χούλιγκαν, είτε ως κουκουλοφόρο.

Βιογραφικό:

Ο Γιώργος Χ. Θεοχάρης γεννήθηκε το 1951 στη Δεσφίνα, κεφαλοχώρι της ορεινής Φωκίδας. Εργάστηκε 35 χρόνια ως τεχνικός μηχανολογικής συντήρησης στην βιομηχανία παραγωγής αλουμινίου, στα Άσπρα Σπίτια Βοιωτίας, απ’ όπου και συνταξιοδοτήθηκε. Διευθύνει το λογοτεχνικό περιοδικό Εμβόλιμον, το οποίο εκδίδεται από το 1988 στα Άσπρα Σπίτια Βοιωτίας και μετέχει στη σύνταξη του λογοτεχνικού ιστότοπου BookPress. Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1969 με την δημοσίευση ενός ποιήματός του στο περιοδικό Συλλογή. Έχουν εκδοθεί οι ποιητικές συλλογές του: Πτωχόν Μετάλλευμα (έκδοση του περιοδικού Εμβόλιμον, 1990), Αμειψισπορά (έκδοση της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Λεβαδείας, 1996), Ενθύμιον (εκδόσεις Καστανιώτης, 2004), Από μνήμης (εκδόσεις Μελάνι, 2010), καθώς και το βιβλίο ιστορικής έρευνας Δίστομο 10 Ιουνίου 1944 - Το Ολοκαύτωμα (εκδόσεις Σύγχρονη Έκφραση, 2010) για το οποίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Χρονικού-Μαρτυρίας 2011. Δημοσιεύει επίσης δοκιμιακά σημειώματα και κείμενα λογοτεχνικής κριτικής. Ποιήματά του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα στα Άσπρα Σπίτια και στη Λάρισα, απ’ όπου κατάγεται η σύζυγός του Αλεξάνδρα.