στην Αλεξία ΝταμπίκηΜε το ιστορικό μυθιστόρημα Μυρεψός (εκδόσεις Τσουκάτου 2014), η συγγραφέας Όλγα Κοτσιρέα μάς μεταφέρει στα ενδιαφέροντα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκτρατορίας. Συνομιλήσαμε μαζί της γύρω από την ιδέα και το περιεχόμενο του βιβλίου.
Τι είναι ο μυρεψός και γιατί επιλέξατε την συγκεκριμένη λέξη για τίτλο του βιβλίου σας;
Μυρεψοί ονομάζονταν οι έμποροι που ‘χαν καταστήματα δίπλα στην πλατεία της Αγίας Σοφίας, παράλληλα με τα τείχη του Παλατίου. Εκτείνονταν στο δρόμο των μυρεψών, από τη Χαλκή Πύλη των ανακτόρων μέχρι το Μίλιον- μια μαρμάρινη κολώνα στην αρχή της Μέσης οδού που διέσχιζε όλη την Πόλη. Στα καταστήματά τους μπορούσε κάποιος να αγοράσει από τα πιο απλά και συνηθισμένα αγαθά ως τα πιο πολύτιμα κι ακριβά που έφθαναν στην Πόλη από διάφορες επαρχίες της αυτοκρατορίας: μπαχαρικά, αρωματικές ύλες, αραβικά αρώματα, καρυκεύματα, θυμιάματα τόσο για τους ναούς όσο και για τον αρωματισμό των σπιτιών, υλικά για τους ζωγράφους κα. Ήταν χώροι «μπολιασμένοι» με κάθε λογής αρώματα και από κει προερχόταν το όνομά τους ως έμποροι, καθώς το άρωμα λεγόταν τότε μύρο. Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από τον κεντρικό ήρωα του μυθιστορήματος που κυριαρχεί με την προσωπικότητά του.
Τι σας ώθησε να γράψετε ένα μυθιστόρημα, το οποίο διαδραματίζεται στην συγκεκριμένη ιστορική περίοδο;
Ενδιαφέρουσα ερώτηση και χαίρομαι που την κάνατε. Ήταν διάφοροι λόγοι που επέλεξα αυτή την ιστορική περίοδο κι ένας από αυτούς ήταν, ότι με είχε γοητεύσει ως αυτοκράτορας ο Ηράκλειος από τα μαθητικά χρόνια. Παρόλο που αυθόρμητα θέλησα να εντάξω το μυθιστόρημα εκείνη την εποχή, η παρόρμησή μου έγινε βεβαιότητα, καθώς μελετούσα τα ιστορικά δρώμενα πριν και κατά τη διάρκεια της βασιλείας του. Πέρα από το ότι ήταν ένας χαρισματικός και ιδιόμορφος άνθρωπος και ηγέτης, η βασιλεία του ήταν όντως καθοριστική για την πορεία της αυτοκρατορίας που βρισκόταν στο χείλος της καταστροφής. Πιστεύω πως αρκεί αν αναφέρω, πως τα κρατικά ταμεία ήταν άδεια από τα μεγαλόπρεπα έργα του Ιουστινιανού, αλλά και από τους κακούς ή άστοχους χειρισμούς των επόμενων αυτοκρατόρων στα σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπιζε η αυτοκρατορία, με αποκορύφωμα την τυραννία του Φωκά την οποία ανέτρεψε ο Ηράκλειος. Εκτός από την τρομερή οικονομική ύφεση, το ψηλό ποσοστό της ανεργίας που ταλάνιζε την Βασιλεύουσα και τους χιλιάδες μετανάστες που κατέφθαναν εκεί, διάφοροι εχθροί απειλούσαν σοβαρά την αυτοκρατορία με τους οποίους ήρθε αντιμέτωπος ο Ηράκλειος στην σαραντάχρονη βασιλεία του. Εξαιτίας του, όχι μόνο ανέκαμψε η αυτοκρατορία αλλά πήρε και «νέα μορφή», αφού ολοκλήρωσε ότι ξεκίνησε με τη νομοθεσία του ο Ιουστινιανός, καθιερώνοντας ως επίσημη γλώσσα του κράτους την Ελληνική, ενώ διαχωρίζεται η Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία από τη Δυτική και ξεκινά πλέον η Βυζαντινή αυτοκρατορία. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό, ότι από τους Ηρακλείδες και μέχρι την πτώση της Πόλης όλοι οι αυτοκράτορες θα έχουν πια ελληνική καταγωγή. Για όλους τους παραπάνω λόγους με γοήτευσε εκ νέου ο Ηράκλειος, αλλά ομολογώ πως με σαγήνευσε και η «ομοιότητα» ορισμένων προβλημάτων εκείνης της εποχής με κάποια από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη Ελληνική κοινωνία. Κατά τη διάρκεια της πλοκής του βιβλίου αποτυπώνεται η ιστορική περίοδος που ζουν οι ήρωές μου στα πρώιμα χρόνια της ηγεσίας του Ηράκλειου, αλλά διαγράφεται έντονα και το πρόσωπό του, αφού πέρα από βασιλέας της αυτοκρατορίας εμπλέκεται και ως δευτερεύων ήρωας στα δρώμενα του μυθιστορήματος.
Ποιο μήνυμα θα θέλατε να περάσετε στον αναγνώστη με το βιβλίο σας;
Το Βυζάντιο είναι μια χιλιόχρονη αυτοκρατορία, αλλά κατά πολύ άγνωστη στους περισσότερους, αφού η ιστορία που μαθαίνουμε στα σχολικά χρόνια επικεντρώνεται κατεξοχήν σε πολιτικά και θρησκευτικά γεγονότα. Θα τολμούσα να πω, ότι μερικές φορές είναι, σκόπιμα ή εν αγνοία κάποιων, και αρκετά παρεξηγημένη ως αυτοκρατορία και κοινωνία. Πέρα από τις διαφορές που υπάρχουν στις αντιλήψεις και τα ήθη των Βυζαντινών με τους σύγχρονους ανθρώπους, είναι εντυπωσιακό ότι μας συνδέουν περισσότερα κοινά από όσα ίσως νομίζουμε. Εκτός από τα πάθη, τους πόθους, τις αδυναμίες και τις αξίες των ανθρώπων που επί της ουσίας παραμένουν ίδιοι στους αιώνες, αρκετά από τα τότε ήθη, έθιμα, λέξεις, εκφράσεις, αντιλήψεις έχουν περάσει από γενιά σε γενιά μέχρι τις μέρες μας. Αποτελούσε πρόκληση για μένα να προσεγγίσω και να γνωρίσω το Βυζάντιο μέσα από τους Βυζαντινούς μεσοαστούς και να ψηλαφήσω την «ψυχή» τους και τον τρόπο ζωής τους. Πέρα από αυτό, η ομοιότητα των προβλημάτων και εν τέλει η ανατροπή της καταστροφής που απειλούσε την αυτοκρατορία με ολοσχερή διάλυση, μου χάρισε ένα μήνυμα αισιοδοξίας ότι σε πείσμα των όποιων φοβερών δυσκολιών η ιστορία των ανθρώπων έχει και απρόσμενες ανατροπές. Στον Μυρεψό αποτύπωσα τη δική μου αίσθηση, αλλά ο κάθε αναγνώστης θα αποκομίσει την όποια δική του αίσθηση από την καταγραφή της εποχής και τις περιπέτειες των ηρώων. Άλλωστε, αυτή είναι εν γένει και η μαγεία της λογοτεχνίας, ότι κάθε αναγνώστης πλευρίζει όσα αποτυπώνονται σε ένα βιβλίο με μοναδικότητα, βλέπει με τα δικά του μάτια καταστάσεις και πράγματα, αξιολογώντας με το δικό του τρόπο όσα τυχόν θα μιλήσουν στο μυαλό και την καρδιά του.
Έχετε σχέδια για τη συγγραφή κάποιου επόμενου βιβλίου;
Παραφράζοντας τα λόγια του Victor Hugo θα πω απλά, ότι διαρκώς στο μυαλό και στην ψυχή ενός συγγραφέα παγιδεύονται κόσμοι, που νοιώθουν επιτακτικά την ανάγκη να βγουν στην επιφάνεια και να αποτυπωθούν. Είναι ανάσα για έναν συγγραφέα να συνεχίσει να γράφει.
Πως γεννιέται σε έναν συγγραφέα η ανάγκη για την συγγραφή ενός βιβλίου;
Ειλικρινά δεν έχω μια σαφή απάντηση σε αυτή την ερώτηση, όπως δεν υπάρχει μια σαφή απάντηση στο πώς γεννιέται ένας έρωτας. Αλλά νομίζω ότι όσο μεγαλύτερη η αυθεντικότητα ενός συγγραφέα, τόσο πιο κεραυνοβόλα ερωτεύεται κάποια στιγμή τη συγγραφή και πλέον δεν μπορεί να κάνει δίχως αυτή.
Το να βρείτε στοιχεία για την καθημερινότητα και τις συνήθειες των ανθρώπων της συγκεκριμένης εποχής, ήταν κάτι που απαίτησε εκτεταμένη έρευνα;
Ναι, γιατί είναι πολύ σημαντικό για έναν συγγραφέα όταν συγγράφει ένα μυθιστόρημα που εκτυλίσσεται σε άλλη εποχή, να «γίνει» πολίτης του κόσμου των ηρώων του και να δει τη ζωή όπως την έβλεπαν εκείνοι. Ομολογώ πως κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου αντιμετώπισα και μια δυσκολία, αφού μιλώντας για Βυζάντιο μιλάμε για μια μακραίωνη αυτοκρατορία, και κάποιες φορές οι ιστορικοί ερευνητές δεν προσδιόριζαν τη χρονική περίοδο όταν ανέφεραν ήθη, έθιμα και συνήθειες των Βυζαντινών. Αποτέλεσε σημαντική βοήθεια η ενίοτε αναφορά των πηγών τους, καθότι από τον αιώνα που έζησαν οι χρονογράφοι, οι περιηγητές, οι ιστορικοί και οι κληρικοί των πηγών τους, μπορούσα να γνωρίζω με βεβαιότητα ότι ήταν η συγκεκριμένη εποχή που με ενδιέφερε.
Πότε ξεκινήσατε να γράφετε και ποιο ήταν το πρώτο σας βιβλίο;
Γράφω κάποια χρόνια, αλλά το πρώτο βιβλίο που έδωσα προς αξιολόγηση, το οποίο και εκδόθηκε, ήταν ένα βιβλίο στην παιδική λογοτεχνία, Τα δώρα και τα δάκρυα. Η λογοτεχνία ωστόσο για ενήλικες είναι αυτή που με κατέκτησε ολόψυχα, από την πρώτη στιγμή που άρχισα να γράφω τον Μυρεψό, που είναι και το πρώτο μου μυθιστόρημα για ενήλικες, μέχρι που ολοκληρώθηκε μετά από δύο και πλέον χρόνια.
