Παρακάτω παρουσιάζονται, για πρώτη φορά στα ελληνικά, δυο από τις επιστολές που έγραψε ο ποιητής. Η πρώτη απευθύνεται στην φίλη του, Άννα Μαρία Νταλί, και η δεύτερη στην οικογένεια του.
Αδερφή του Σαλβαδόρ Νταλί και μοναχοκόρη του ζεύγους Felipa Domenech και Salvador Dalí, συμβολαιογράφου από τη Φιγκερόα (Figueres). Η γέννηση της Άννα Μαρίας αποτέλεσε για τον αδερφό της, Σαλβαδόρ, το καλύτερο Χριστουγεννιάτικο δώρο. Η μικρή του αδερφή έμελλε να γίνει η αχώριστη σύντροφος της παιδικής και νεανικής του ηλικίας. Η Άννα Μαρία ήταν μορφωμένη και καλλιεργημένη και μοιράστηκε από πολύ μικρή το ιδιαίτερο και για πολλούς απροσπέλαστο προσωπικό σύμπαν του αδερφού της. Καταλάβαινε όλες τις κινήσεις και τις εκκεντρικότητες του, ερμήνευε την φαντασία του και συμμετείχε στα παράξενα αστεία και παιχνίδια του μεγάλου ζωγράφου. Υπήρξε γι’ αυτόν η ιδανική σύντροφος, χάρη στην εξυπνάδα και τη διεισδυτικότητα της, τον χαρούμενο και διασκεδαστικό χαρακτήρα της. Την εποχή που γνωρίστηκε με τον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, κατά τη διάρκεια κάποιων καλοκαιρινών διακοπών που πραγματοποίησε ο ποιητής στο Καδακές (Cadaqués(1)), ο χαρακτήρας της Άννα Μαρία τον γοήτευσε, όπως τον είχε γοητεύσει πρωτύτερα η ευφυία και το ταλέντο του Σαλβαδόρ Νταλί. Ανέπτυξε μαζί της μια ιδιαίτερη φιλία που συνεχίστηκε και μετά το τέλος του καλοκαιριού, γεμάτη ασυνήθιστους κώδικες συντροφικότητας που αναπτύχθηκαν μεταξύ των τριών νεαρών τις μέρες που πέρασαν μαζί.
Σε μια εποχή κατά την οποία οι γυναίκες βρίσκονταν καλλιτεχνικά στο περιθώριο και ήταν αποκλεισμένες από τον κόσμο των ανδρών, η Άννα Μαρία ήταν αναπόσπαστο μέλος του κύκλου των φίλων και συμφοιτητών του αδερφού της. Παρακολούθησε στενά όλη την επαγγελματική εξέλιξη του Νταλί και αποτέλεσε το βασικό μοντέλο των έργων που πραγματοποίησε ο ζωγράφος την δεκαετία του ΄10.
Όσο για την σχέση της με τον Λόρκα, εκείνος της απεύθυνε μερικές από τις πιο προσωπικές του επιστολές γεμάτες λυρικές εικόνες, προσωπικές σκέψεις και λεπτή ειρωνεία για όσα τον περιτριγύριζαν. Εκείνη θα θυμόταν πάντα το κελαρυστό γέλιο του Φεδερίκο, την ηχώ από τα αστεία του, την «απίστευτη και εκπληκτική αθωότητα του» και την φωνή του, «ωραία και απόλυτα αξέχαστη».
Στην Άννα Μαρία Νταλί
Αγαπημένη φίλη Άννα Μαρία,
δεν σου απάντησα νωρίτερα γιατί παρουσίασα για κάμποσες μέρες μια θαυμάσια κρίση πυρετού την οποία έπρεπε να φροντίσω όπως πραγματικά της άξιζε.
Ξεκίνησε μ’ένα ελαφρότατο τρέμουλο που έμοιαζε με tempo rubato του Σοπέν, το οποίο εγώ μετέτρεψα σε ρυθμό αυστηρό και βαρύ με σκοπό να τρομάξω όλη την οικογένεια και να τους κάνω να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν τις σκάλες με μεγάλη σύγχυση. Πήγε πολύ καλά.
Έχω, ωστόσο, μια έντονη αίσθηση ότι η κρίση δεν προέκυψε λόγω της τερηδόνας, η οποία είναι η πιο μεγαλοπρεπής, η πιο καλά οργανωμένη και η πιο ανησυχητική, αν και χωρίς επιπτώσεις. Όλο αυτό ήταν έντονο και με άφησε κίτρινο, με τα αυτιά σαν από χαρτί.
Τώρα πέρασε.
Καθώς έχει καλό καιρό οι δεσποινίδες της Γρανάδας ανεβαίνουν τα ασβεστωμένα μονοπάτια για να δουν τη θέα των βουνών και όχι τη θάλασσα. Οι ξανθιές κάθονται στον ήλιο και οι μελαχρινές στη σκιά. Οι καστανομάλλες είναι στον επάνω όροφο και κοιτιούνται στον καθρέφτη βάζοντας χτένες του σελλιλόιντ.
Τα απογεύματα ντύνονται με λινά και μεταξωτά αέρινα φορέματα και βγαίνουν βόλτα εκεί όπου τα συντριβάνια αναβλύζουν διαμάντια και υπάρχουν παλιά βάσανα από τριαντάφυλλα και μελαγχολίες από έρωτα. Στη συνέχεια σκάνε από γλυκά και σοκολατένια ζαχαρωτά σ’ ένα κατάστημα που θα έπρεπε να το λένε «Το Παρίσι της Γαλλίας», αλλα που λέγεται «Ορνιθώνας». Η κοινωνική ζωή της Γρανάδα είναι αξιοθαύμαστη σε ποίηση και λυρική αποσύνθεση. Η μεσογειακή χλωρίδα λάμπει εδώ με όλη την χάρη των υπέροχων γκρι της. Αγαύη και ελιές. Οι δεσποινίδες της Γρανάδα, όμως, δεν θέλουν τη θάλασσα. Έχουν μεγάλα σεντεφένια κοχύλια ζωγραφισμένα με θαλασσογραφίες κι έτσι την βλέπουν και την ακούν στα μπουντουάρ τους...
Ευλογημένη εσύ, Άννα Μαρία, σειρήνα και βοσκοπούλα ταυτόχρονα, μελαχρινή σαν την ελιά και λευκή σαν τον κρύο αφρό. Κόρη των ελαιώνων και ανιψιά της θάλασσας!
Υγ: Έχω πια κουραστεί λίγο στη Γρανάδα. Θέλω να φύγω απ’ δω. Κάποια φορά, και ίσως να είναι σύντομα, θα έχω τη χαρά να σε χαιρετήσω από κοντά.
Μέχρι τότε δέξου την καλύτερη φιλία του,
Έρχονται οι γάιδαροι! Είδες πόσοι γάιδαροι ήρθαν στο αφιέρωμα για τον Ρουσινιόλ (2);
Ναι.
Στην οικογένεια του
Hotel Castelar
Buenos aires
Πολυαγαπημένοι μου,
σας στέλνω αυτά τα αποκόμματα. Βλέπετε τι σάλος δημιουργήθηκε στο Μπουένος Άιρες. Θα λάβετε γράμμα μου που έρχεται αεροπορικώς.
Δεν σταματώ λεπτό από τα πολλά γεύματα, τις επισκέψεις, τις συναντήσεις μ’ αυτόν τον φιλόξενο λαό.
Σε παύω στιγμή να σας σκέφτομαι, μέχρι και για τις εφημερίδες, όπως βλέπετε. Αυτό που σας στέλνω είναι ένα ελάχιστο μέρος των όσων δημοσιεύτηκαν και ό,τι μπόρεσα να μαζέψω, ανάμεσα σε τόσους χαιρετισμούς και καλωσορίσματα.
Αύριο ξεκινούν οι ομιλίες μου για τις οποίες υπάρχει μεγάλη προσδοκία.
Αυτό δεν είναι γράμμα, παρά αποστολή αποκομμάτων και εφημερίδων.
Ελπίζω να φύγω σύντομα και θα είμαστε όλοι μαζί αυτόν τον Χειμώνα τώρα που θα μείνει και ο Πακίτο.
Αυτό έρχεται με το ναυτικό ταχυδρομείο και αργεί πολύ. Εσείς να μου στέλνετε πάντα τα γράμματα αεροπορικώς, που είναι ο μοναδικός τρόπος αλληλογραφίας.
Είμαι χαρούμενος αν και πολύ κουρασμένος να είμαι προσωπικότητα, πράγμα στο οποίο δεν θέλω να συνηθίσω γιατί είναι ενοχλητικότατο. Αναγκάστηκα να πάρω έναν γραμματέα για να απαντάει στο τηλέφωνο και να δέχεται επισκέψεις. Ούτε υπουργός να’ μουνα!
Καμιά φορά με πιάνουν πραγματικά γέλια.
Σας σφιχταγκαλιάζω όλους. Φιλιά από τον γιο σας που τόσο σας αγαπά και που δεν σας ξεχνά ποτέ.
Υγ: Το γράμμα αυτό το έγραψα στο κρεβάτι όπου τακτοποιώ τις ομιλίες μου και έχω πρόσχημα για να μην δεχτώ κανέναν.
Το υλικό είναι από το προσωπικό μεταφραστικό αρχείο της μεταφράστριας. Για περισσότερες πληροφορίες, φωτογραφίες, καθώς και ανέκδοτες επιστολές επισκεφτείτε το μπλογκ της.
Σπούδασε δημοσιογραφία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και από το 2008 ασχολείται επαγγελματικά με την μετάφραση λογοτεχνικών έργων από τα ισπανικά στα ελληνικά και αντίστροφα. Εργάστηκε για το Κέντρο Βυζαντινών, Κυπριακών και Νεοελληνικών Σπουδών της Γρανάδα, καθώς και για το Διεθνές Ινστιτούτο Μετάφρασης, Institut Virtual Internacional de Traducció, του Πανεπιστημίου του Αλικάντε. Έχει συνεργαστεί με το ηλεκτρονικό περιοδικό για την ποίηση Ποιείν, με το περιοδικό για το μικρό διήγημα Πλανόδιον, με το διεπιστημονικό περιοδικό Intellectum και με διάφορες ONGs σαν εθελόντρια μεταφράστρια.
Παραπομπές:
1) Γραφικό ψαροχώρι της Καταλανίας, στο ανατολικότερο άκρο της Ιβηρικής Χερσονήσου όπου βρίσκονταν η θερινή κατοικία της οικογένειας Νταλί.
2) Santiago Rusiñol (1861- 1931): Διάσημος ζωγράφος, γλύπτης και δραματουργός από την Καταλανία.
