Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 33

"Το μηδέν και το άπειρο" του Άρθουρ Καίσλερ

κάισλερ-μπάιλα

Το μηδέν και το άπειρο, μυθιστόρημα, Άρθουρ Καίσλερ, μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδόσεις Πατάκη 2014

Το μυθιστόρημα του Ούγγρου συγγραφέα Άρθουρ Καίσλερ γράφτηκε στη Γαλλία στα έτη 1938-1940 και κυκλοφορεί ξανά από τις εκδ. Πατάκη, αυτή τη φορά, με μεταφραστή τον εξαιρετικό Ανδρέα Παππά.

Με σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό ο Καίσλερ γράφει ένα πολιτικό βιβλίο που σκοπό έχει να καταγγείλει τον ολοκληρωτισμό της σταλινικής πραγματικότητας και να καταδείξει τον τρόπο με τον οποίο η ανθρώπινη προσωπικότητα συνθλίβεται μέσα σε ανάλογα καθεστώτα. Γραμμένο μετά τις περίφημες δίκες της Μόσχας το βιβλίο αυτό γίνεται η αφορμή για να δει ο αναγνώστης όλο το μέγεθος της σήψης ενός καθεστώτος που ευαγγελίστηκε μια άλλη θεώρηση των πραγμάτων και κατέληξε σε μια μηχανή μετατροπής του ανθρώπου σε ένα γρανάζι του μηχανισμού που αρνείται την υποκειμενικότητά του και χάνει τελικά την ετερότητά του.

Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ο Ρουμπάσοφ, ένα μέλος της ηγεσίας του Κόμματος. Βρίσκεται κλεισμένος στη φυλακή όμως, πολιτικός κρατούμενος, και αντιμετωπίζει την κατηγορία της προδοσίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η τύχη του θα είναι να καταδικαστεί σε θάνατο, να εκτελεστεί ή καλύτερα να «εκκαθαριστεί» όπως λένε οι άνθρωποι του Κόμματος. Απρόβλεπτα η ζωή του παίρνει μια νέα τροπή. Κλεισμένος μέσα στο κελί του θα μπορέσει να κρίνει την έως εκείνη τη στιγμή ζωή του, τις επιλογές του, τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε μέσα στο Κόμμα. Στη μνήμη του επανέρχονται οι άνθρωποι που γνώρισε, τα στελέχη με τα οποία συνοδοιπόρησε και οι πράξεις του που μερικές φορές παίρνουν έναν ενοχικό χαρακτήρα. Ο εγκλεισμός του αυτός θα γίνει η αφορμή να συνομιλήσει με τον εαυτό του, να αναζητήσει εντός του τις φιλοσοφικές διαστάσεις της ιδεολογίας του, να σκάψει βαθιά μέσα στην ψυχή του και να αντικρίσει τις δικές του ευθύνες απέναντι στην κοινωνία, να πονέσει επειδή υπήρξε μέρος ενός παραλογισμού.

Οι εσωτερικοί του μονόλογοι γίνονται η προσωπική του οδός διαφυγής από τον εγκλεισμό του αλλά και ο τρόπος με τον οποίο, σιγά-σιγά, αγγίζει τη νέα πραγματικότητα. Και ο Καίσλερ βρίσκει την ευκαιρία να χτίσει επάνω του όλο τον ηθικό και ιδεολογικό του προβληματισμό. Αξίες όπως η ηθική και το ήθος, το δίκιο και το άδικο γίνονται η αφορμή για να καταθέσει τη δική του θέση απέναντι σε έναν πολιτικό εφιάλτη που βλέπει να διογκώνεται. Η αξία της ατομικότητας μέσα σε μια ανθρωπότητα που αλλάζει δραματικά μοιάζει να είναι όμως η μεγαλύτερη αγωνία του.

Τελικά ο άνθρωπος μπορεί να εξαφανιστεί μέσα στις συλλογικότητες ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος και ποια είναι η ευθύνη των μηχανισμών της κομματικής δομής απέναντι στο άτομο και την ανθρώπινη κοινωνία; Ο Ρουμπάσοφ θα κάνει τον απολογισμό του και σταδιακά θα πιστέψει στην προσωπική του ενοχή και ευθύνη. Μετά από ανακρίσεις που γίνονται με επιστημονικό τρόπο θα πειστεί και ο ίδιος πως δεν είναι αθώος και ο Καίσλερ θα βρει την ευκαιρία για να δείξει τον τραγικό τρόπο με τον οποίο μπορεί να μεθοδευτεί η σκέψη ενός ανθρώπου και να διαστραφεί πλήρως.

Ένα συγκλονιστικό βιβλίο που καυτηριάζει τους τρόπους που επιλέγει ο ολοκληρωτισμός για να επιβληθεί αποδομώντας σταδιακά όλες τις ισορροπίες της κοινωνίας ανάμεσα στη συλλογική και ατομική ευθύνη.

Τέσυ Μπάιλα