Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 31

Τα "παραμύθια" του παππού του Σωτήρη Τσουμπρέα

τσουμπρέας

Τα "παραμύθια" του παππού. 1922, αναμνήσεις ενός αιχμαλώτου, μαρτυρία, Σωτήρης Τσουμπρέας, εκδόσεις Το Δόντι 2015

Λέγεται ότι είναι αρκετά δύσκολο, όταν περιγράφει κανείς γεγονότα, που τα έζησε, να είναι αντικειμενικός. Πόσο μάλλον, όταν αυτά τα γεγονότα αναφέρονται σε πολέμους, αιχμαλωσίες και βιαιότητες. Τότε δεν είναι απλά δύσκολο. Είναι αξιοθαύμαστο.

Τέτοιες σκέψεις μας έρχονται στο νου διαβάζοντας το βιβλίο του Σωτήρη Τσουμπρέα «Τα «παραμύθια» του παππού», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Το Δόντι».

Βλέποντας τον τίτλο, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για φανταστικές ιστορίες, αλλά αμέσως ο υπότιτλος: «1922: Αναμνήσεις ενός αιχμαλώτου», μας εισάγει στην πραγματική ατμόσφαιρα του βιβλίου. Πρόκειται, λοιπόν, για την αληθινή ιστορία του Σωτήρη Τσουμπρέα, που στα είκοσί του χρόνια έχοντας πάρει μέρος στην Μικρασιατική Εκστρατεία και έχοντας παραδοθεί στους Τούρκους στα Μουδανιά, έζησε αιχμάλωτος για εφτά μήνες. Στα 80 του χρόνια αποφάσισε να καταγράψει όσα πέρασε στην περίοδο της αιχμαλωσίας του, επειδή τα θεώρησε χρήσιμα για να τα διαβάσουν οι επόμενες γενιές. Δεν ευτύχησε να τα δει τυπωμένα καθώς πέθανε το 1986 δίχως να έχουν εκδοθεί. Γι’ αυτό, οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στα παιδιά ενός στενού φίλου του Παναγιώτη Τσουμπρέα. Στην Χρυσούλα Καρατζά και στον Παναγιώτη Λαμπρόπουλο, που διέσωσαν και εξέδωσαν ένα αληθινό ντοκουμέντο, που θα ζήλευε ο κάθε ιστοριοδίφης.

Ο Σωτήρης Τσουμπρέας, στο βιβλίο του «Τα «παραμύθια» του παππού», είναι αντικειμενικός. Θα περίμενε κανείς από έναν αιχμάλωτο, που πέρασε δύσκολα και που κινδύνεψε αρκετές φορές η ζωή του, να μισεί τον εχθρό και να γράψει εναντίον του, όμως, ο Σωτήρης Τσουμπρέας, όχι μόνο δεν διστάζει να γράψει την αλήθεια, αλλά ρίχνει και σπόντες για τα έκτροπα, που έκαναν οι Έλληνες στρατιώτες στην Μικρασιατική Εκστρατεία. Σε ένα σημείο περιγράφει πως οι αιχμάλωτοι δέχτηκαν επίθεση από χωρικούς, όπου ο ελληνικός στρατός είχε κάψει τα χωριά τους. Αλλά, όταν οι αιχμάλωτοι ξάπλωναν και παρακαλούσαν, οι χωρικοί δεν τους πείραζαν: «Λένε πως τα σκυλιά άμα σου επιτεθούν για να σε κατασπαράξουν και συ ξαπλώσεις χάμω ακίνητος, δεν σε πειράζουν. Δεν ξέρω αν τούτο αληθεύει ή όχι, αλλά ξέρω πως αυτό ακριβώς συμβαίνει στους Τούρκους, χωρίς όμως και να ξέρω αν το ίδιο θα συνέβαινε και στους Έλληνες…» Σε άλλο κεφάλαιο ο Σωτήρης Τσουμπρέας δεν θα αρκεστεί σε μια σπόντα, αλλά θα πει τα πράγματα με τ’ όνομά τους: «Πιστέφτε παιδάκια μου και τώρα που σας τα γράφω αυτά τα χαρακτηριστικά περιστατικά είμαι κατασυγκινημένος και κλαίει η ψυχή μου γιατί ορισμένοι κακοί άνθρωποι και για το συμφέρον τους μόνο μας έχουν κάνει εχθρούς με τους Τούρκους, ανθρώπους αγνούς, αγαθούς και φιλεύσπλαχνους πολύ πιο πολύ από μας που λεγόμαστε χριστιανοί και που νομίζουμε πως είμαστε χριστιανοί, ενώ μόνον χριστιανοί δεν είμαστε.»  

Πέρα από την αντικειμενικότητα, που διαπιστώνουμε, το βιβλίο του Σωτήρη Τσουμπρέα διαθέτει λογοτεχνικές αρετές. Ο λόγος του είναι άμεσος, λιτός και κατανοητός χωρίς φλυαρίες και πλατειασμούς. Το κωμικό στοιχείο συνυπάρχει με το δραματικό, καθώς συναντάμε και ορισμένα χιουμοριστικά επεισόδια μέσα στο δράμα της αιχμαλωσίας.

Αρκετά ενδιαφέρουσα είναι και η αναφορά στην ταξική διαστρωμάτωση των αιχμαλώτων. Οι αιχμάλωτοι χωρίζονται σε δύο τάξεις. Οι απλοί στρατιώτες, που εργάζονται στα καταναγκαστικά έργα, υποσιτίζονται και έχουν κακές συνθήκες υγιεινής και οι Έλληνες αξιωματικοί, που τους επιβλέπουν, είναι καλοφαγωμένοι, καθαροί και καλοντυμένοι και φέρονται με απόλυτη αυστηρότητα στους αιχμαλώτους. Για να γίνουν αρεστοί στους Τούρκους, φέρονται χειρότερα απ’ εκείνους.

Το βιβλίο τελειώνει με τη λήξη της αιχμαλωσίας. Ο Σωτήρης Τσουμπρέας δεν κρατάει κακία σε κανέναν. Ούτε στον Τούρκο αξιωματικό, που τον χαστούκισε, ούτε στον Έλληνα αξιωματικό, που φοβάται μην τον καρφώσει.

Κλείνοντας, συμπεραίνουμε ότι το βιβλίο του Σωτήρη Τσουμπρέα «Τα «παραμύθια» του παππού» είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορική μαρτυρία και σαν τέτοια πρέπει να την μελετήσουμε.

Θεοχάρης Παπαδόπουλος