Συνέντευξη στον Θεοχάρη Παπαδόπουλο
Συνομιλήσαμε με τον συγγραφέα Τάσο Μπέσιο με αφορμή την έκδοση της νέας του ποιητικής συλλογής "Φυλακές απόπειρες" από τις εκδόσεις Εκάτη.
Στην ποιητική σας συλλογή «Φυλακές απόπειρες» δεν υπάρχουν καθόλου βιογραφικά στοιχεία. Πείτε μας ορισμένες πληροφορίες. Πόσες ποιητικές συλλογές έχετε εκδόσει μέχρι σήμερα; Ήσασταν εκδότης λογοτεχνικού περιοδικού;
Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1952. Σπούδασα φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας (1970-1974). Εργάστηκα στη δημόσια και στην ιδιωτική εκπαίδευση διδάσκοντας, κυρίως, τα μαθήματα της Έκθεσης και της Λογοτεχνίας. Έχω εκδώσει επτά ποιητικές συλλογές:
«Αποικίες της Αφής», Δίφρος 1983/Οδός Πανός 2013
«Με το απόγευμα στον κρόταφο», Πλέθρον 1986
«Αποφάγια μιας μακρυνής ευτυχίας», Πλέθρον 1990/Οδός Πανός 2013
«Η λέσχη του Χρόνου», Πλέθρον 1994
«Οντομηχανές», Πλέθρον 2006
«Γεγονότα σιωπής», Οδός Πανός 2013
«Φυλακές απόπειρες», Εκάτη 2016
Ποιήματά μου από τη συλλογή «Η λέσχη του χρόνου» έχουν μεταφραστεί στα ισπανικά από το Ρήγα Καππάτο και έχουν εκδοθεί σε ποιητική ανθολογία το 2012 στη Νέα Υόρκη. Γύρω στα 1972-73, μια παρέα φίλων με λογοτεχνικές ανησυχίες, ξεκινήσαμε την έκδοση ενός λογοτεχνικού περιοδικού με τον τίτλο «Όψεις», το οποίο δεν ξεπέρασε τα τρία τεύχη, λόγω διαφορετικών οπτικών και διαφωνιών των συντακτών του.
Πιστεύετε ότι η γη είναι μια φυλακή από χώμα και νερό για τον άνθρωπο; Πως ο άνθρωπος θα μπορούσε να απελευθερωθεί;
Η γη, πλανήτης στο κοσμικό διάστημα, είναι ο ζωτικός χώρος όλων των πλασμάτων που την κατοικούν και παρέχει τις δυνατότητες διαβίωσης και ανάπτυξης πολιτισμού για τον άνθρωπο, δηλαδή ένα σημαντικό πεδίο έκφρασης ελευθερίας. Ο συμπαντικός, όμως, νόμος της βαρύτητας και οι ιλιγγιώδεις αποστάσεις μεταξύ πλανητών δεν αφήνουν περιθώρια ρεαλιστικής αισιοδοξίας για «διαπλανητική κινητικότητα». Ο χώρος μας είναι η γήινη σφαίρα. Όμως το πραγματικό πρόβλημα της ελευθερίας δεν είναι τόσο «χωροταξικό». Μεγαλύτερη και πιο οδυνηρή «φυλακή» είναι ο ασύμμετρος - καταστροφικός τρόπος, που οργανώνουμε τη ζωή μας στη γη και επιβάλλεται από τους οικονομικά ισχυρούς, με όπλα την εξοπλιστική και επικοινωνιακή τεχνολογία και συνέπεια τη στέρηση της ελευθερίας από την πλειονότητα των ανθρώπων, την υπονόμευση του γήινου οικοσυστήματος και, τελικά, της ίδιας της ζωής. (Ενδεικτικά ποιήματα της τελευταίας συλλογής μου «Χωροταξία vs χρονοταξία», «Ασυμμετρίας εγκώμιον»). Ευφυώς και διορατικά ο Αγγ. Τερζάκης, ήδη από τη δεκαετία του ’60, είχε προβλέψει: «Αν το μέλλον ανήκει στην τεχνοκρατία, τότε ανήκει στον ολοκληρωτισμό». Μια άλλη παράμετρος. Ο άνθρωπος δεν θα απελευθερωθεί ποτέ, αφού η πρώτη φυλακή είναι το σώμα του, ο εαυτός του, το εγώ του, που παράγει φόβο, μοναξιά, αντιπαλότητα, βία. Συμπληρωματικά θα προσθέσω τον τίτλο και τους τελευταίους στίχους του πρώτου ποιήματος της πρώτης ποιητικής μου συλλογής «Αποικίες της αφής»: ΑΥΤΟΦΥΛΑΚΗ «…κι ο άντρας γυμνός/ ελεύθερος/ μέσα στο απέραντο κελί/ της αφής του».
Σε αρκετά ποιήματά σας αναφέρεστε στη σχέση του ανθρώπου με το χρόνο. Κατά τη γνώμη σας, ποια θα πρέπει να είναι η στάση του ανθρώπου προς το χρόνο; Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη χρονική φθορά και αν ναι, πως;
Στο ερώτημά σας για τη σχέση του ανθρώπου με το χρόνο. Πράγματι, όχι μόνο στην τελευταία συλλογή, αλλά και στις προηγούμενες ο χρόνος αποτελεί βασικό άξονα του προβληματισμού μου. Μάλιστα η τέταρτη συλλογή μου έχει τίτλο «Η λέσχη του χρόνου». Πριν προσπαθήσω να απαντήσω στο ερώτημά σας, θεωρώ διαφωτιστικό να παραθέσω ένα σύντομο ποίημα από την παρούσα συλλογή, όπου φαίνεται ότι η χρονικότητα είναι η ίδια μας η ύπαρξη, το σώμα μας:
«Ένα ρολόι… το κρέας.
Δε θέλω να το ακούω.
Ηχεί παράξενα
σκοτεινά.
Ένα ρολόι.
Αναγγέλλει χαρές
αναγγέλλει φωνές.
Ήχος κανείς.
Ένα ρολόι το κρέας.
Αφουγκράζεται
το κακό
πριν αντηχήσει στη σκέψη…
Τα σιδερένια βήματα
στο πλακόστρωτο
της αυγής.»
Κατά τη γνώμη μου, η στάση του ανθρώπου απέναντι στο χρόνο διαμορφώνεται από δύο παράγοντες: τη διανοητική του συγκρότηση και, κυρίως, την ιδιοσυγκρασιακή «οπτική» του. Άλλοι ακολουθούν τη «λογική» του «carpe diem» σε μια προσπάθεια «αξιοποίησης του χρόνου», στάση που, ίσως, υποκρύπτει φόβο να αντικρίσουν κατά πρόσωπο το χρόνο και την καταστροφική επέλασή του• και άλλοι, κυρίως οι μείζονες καλλιτέχνες, έχουν το θράσος να τον κοιτάξουν κατάματα, να συντριβούν ως πρόσωπα, για να λάμψει η αλήθεια του έργου τους. Όλα τα αριστουργήματα στη μουσική, στη λογοτεχνία, στη ζωγραφική, στη γλυπτική, αποτελούν μια μικρή, αλλά σημαντική, νίκη του ανθρώπινου πολιτισμού απέναντι στο χρόνο.
Αναφέρετε πως εμπνευστήκατε το ποίημα: «Η γέφυρα χωρίς χρόνο» από ένα ποίημα της Wislawa Szymborska, που με τη σειρά της το είχε εμπνευστεί από έναν πίνακα του Utagawa Hiroshige. Πείτε μας λίγα λόγια για τη σχέση της ποίησης με την ζωγραφική.
Νομίζω ότι η σχέση ποίησης και ζωγραφικής είναι σχέση γειτνίασης. Η ζωγραφική είναι η τέχνη των χρωμάτων και των εικόνων. Αντίστοιχα, η ποίηση, μέσω των λέξεων «ιχνογραφεί» εικόνες, όχι μόνο και τόσο εξωτερικών, αλλά κυρίως, εσωτερικών περιοχών, όπως η θλίψη, η χαρά, ο φόβος, ο χρόνος, η αγάπη, η μοναξιά κ.λπ. Η μαγεία και η αμεσότητα που εκπέμπει ένας αριστουργηματικός πίνακας είναι η δύναμη της ζωγραφικής. Ο ρυθμός, οι εικόνες και η ασθμαίνουσα ηχητική των λέξεων στην ποίηση παράγει μια αίσθηση κίνησης, έναν κραδασμό που εγείρει, εξίσου δυνατή, αν όχι ισχυρότερη, συγκίνηση. Αναφέρω ενδεικτικά τα λόγια του δασκάλου του μεγάλου ζωγράφου Marc Chagall προς το μαθητή του: «Marc, αυτά που ζωγραφίζεις πια δεν είναι ζωγραφική…είναι ποίηση.».
Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο αυτή την εποχή; Πείτε μας τα νέα εκδοτικά σας σχέδια.
Αυτή την περίοδο γράφω ποιήματα μικρής-μεσαίας φόρμας, με στόχο την έκδοσή τους προς το τέλος του ’17, αρχές του ’18.
