Φέτος το καλοκαίρι συμπληρώνονται 13 χρόνια από τον θάνατο του σπουδαίου πεζογράφου μας Αντώνη Σαμαράκη και τον ξαναθυμόμαστε στο περιοδικό Vakxikon.gr. Την ίδια στιγμή οι εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφορούν έναν συγκεντρωτικό τόμο με ποιήματά του, όχι και τόσο γνωστά στο ευρύ κοινό.
------------------------
Γράφει ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης
Ήδη από την πρώτη συλλογή διηγημάτων του, Ζητείται ελπίς, που εκδόθηκε το 1954, φάνηκε πως ο Αντώνης Σαμαράκης θα έχει εξέχουσα πορεία στα ελληνικά γράμματα.
Η ικανότητά του να κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, αλλά και η ευελιξία του να παρουσιάζει με τον δικό του τρόπο τα κοινωνικά μηνύματα τον ανέδειξαν σε αγαπημένο συγγραφέα.
Ο κόσμος του, ο ψυχικός του κόσμος είναι αυτό που μας κερδίζει και εγγράφεται βαθιά στη συνείδησή μας. Όπως θα σημειώσει και ο Παπανούτσος, «είναι ένας κόσμος ταραγμένος από τις δεινές αντινομίες του καιρού μας, βασανισμένος, αμήχανος αλλά γεμάτος ευγένεια και τρυφερότητα… που σέβεται τον άνθρωπο, αποστρέφεται και μισεί την προστυχιά, την υποκρισία και το ψεύδος». (1)
Σε έναν κόσμο που τα προβλήματα μεγαλώνουν αντί να μειώνονται, που η ανησυχία και η αγωνία κυριαρχούν, ο συγγραφέας ανθίσταται προβάλλοντας την ελπίδα και την ανθρώπινη καλοσύνη, αλλά και δημιουργώντας έναν πόλο αντίστασης που θα ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα. Βλέπουμε έτσι τον απλό, τον μέσο άνθρωπο να αποκτά δική του ταυτότητα και να επαναστατεί απρόσμενα.
Όπως έχει υπογραμμίσει και ο Μάριο Βίτι, «οι ταλαιπωρίες του μεταπολεμικού ανθρώπου… συνιστούν τα θέματα που προσπάθησε να παραστήσει ο Α. Σαμαράκης». (2)
Το πεζογραφικό ταλέντο του συγγραφέα το διαπιστώνουμε και στα απροσδόκητα ευρήματά του. Πλάθει τους ήρωες τόσο αρμονικά ώστε να αποκτούν συνείδηση της θέσης τους μέσα στη ζωή και να υφίστανται ριζικές μεταμορφώσεις στη βιοθεωρία τους. Εκείνο όμως που διακρίνει τον Σαμαράκη είναι η τεχνική της γραφής του. Είναι εμφανής η προσπάθειά του να περιγράψει και να μεταδώσει στον αναγνώστη την αγωνιώδη ψυχολογία των ηρώων του με επαναλήψεις λέξεων και δράσεων που επανέρχονται στο κείμενο με καταιγιστική συχνότητα. Ο λόγος του είναι συνήθως σύντομος και κοφτός προσδίδοντας ρυθμό στο κείμενο.
Ο Αντώνης Σαμαράκης δίνει κάτι που δεν είχαμε συνηθίσει και που μόνο ένας προικισμένος συγγραφέας θα μπορούσε να πετύχει. «Το μυστικό της επιτυχίας του Α. Σαμαράκη», θα πει ο Λίνος Πολίτης, «είναι η πρωτοτυπία του στην υπόθεση και την πλοκή σε συνδυασμό με την απλή και άμεση διατύπωση, ελεύθερη από περίτεχνη επεξεργασία». (3)
Συμπορευόμενος με τη νεότερη γενιά των συγγραφέων του πολέμου κατέκτησε δίκαια μια ιδιότυπη θέση μοντέρνου πεζογράφου. Διότι ο Σαμαράκης εμφανίζεται σαν σταυροφόρος που έχει πάρει όρκο να χτυπάει μέχρι τελευταίας πνοής τους μισητούς εχθρούς της ανθρώπινης προσωπικότητας και της ανθρωπιάς, δηλαδή τον πόλεμο, τον ολοκληρωτισμό και τον αυταρχισμό.
Ακριβώς αυτή η διάθεση σύμπραξης και συμμετοχής αποτελεί τη μοναχική απάντηση του εξεγερμένου ατόμου απέναντι στον παραλογισμό της απρόσωπης εξουσίας ή απέναντι στην απάνθρωπη χρήση των επιστημονικών επιτευγμάτων.
Σημειώσεις
1 Ε.Π. Παπανούτσος, «Ένας διηγηματογράφος», εφ. Το Βήμα, 30 Σεπτεμβρίου 1954.
2 Μ. Vitti, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Οδυσσέας, 1978, σ. 379.
3 Λ. Πολίτης, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ΜΙΕΤ, 1985, σ. 353.
