Στο παρακείμενο του πιο πρόσφατου συγγραφικού πονήματος του Βασίλη Τσιράκη με τίτλο «Σελανίκ», παρατηρούμε το διακριτικό υπότιτλο ιστορικό μυθιστόρημα. Όπως επισημαίνει ο Georg Lukacs, το ιστορικό μυθιστόρημα συνίσταται σε μία μυθοπλαστική αφήγηση ενταγμένη σε ιστορικά πλαίσια, με προσπάθεια όσο το δυνατόν πιστότερης αποτύπωσης των ιστορικών συμφραζομένων, τόπων, γεγονότων, χαρακτήρων, ηθών και τρόπου ζωής, ενδυμασιών, ακόμη και τρόπου ομιλίας. Το είδος του ιστορικού μυθιστορήματος αποτελεί, αναμφισβήτητα, μία καλπάζουσα τάση στη νεοελληνική λογοτεχνική παραγωγή της τελευταίας εικοσαετίας, με δημοφιλέστερους στο είδος τούς Νίκο Θέμελη, Ρέα Γαλανάκη, Αθηνά Κακούρη, Ισμήνη Καπάνταη κ.ά. Η ισόρροπη και αρμονική σύζευξη του επιστημονικοφανούς με τη μυθιστορία αποτελεί μία ελκυστική, όσο και επίφοβη, διελκυστίνδα λεπτών ισορροπιών, η οποία αξιώνει ιδιαίτερη μαεστρία από τον γράφοντα-auteur.
Στην περίπτωση του Τσιράκη, η εκ προοιμίου ένταξη του τελευταίου του έργου στον κύκλο των ιστορικών μυθιστοριών δικαιώνεται πανηγυρικά: με φόντο την κοσμοπολίτικη, πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη των Εβραίων, των Ελλήνων, των Τούρκων, των Βούλγαρων, των Φραγκολεβαντίνων της αυγής του 20ού αιώνα, τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα των ετών 1900-1916 επικαθορίζουν την τύχη των μυθοπλαστικών ηρώων-εκπροσώπων της νεότευκτης αστικής τάξης. Ο Διονύσιος Ρηγάτος, ο Στεφάν Αποστόλωφ, ο Φαμπιάν Σιτελής, η Βικτωρία Ρηγάτου διαπλέκουν τη μοίρα τους συνυφαίνοντας το μύθο, στον απόηχο της ανάδυσης επαναστατικών κινημάτων, των πρώτων εργατικών απεργιών, της απόβασης της Αντάντ και της επανάστασης των Νεότουρκων, του εθνικού διχασμού και της επέλασης επιδημιών, επάλληλων γεγονότων, τα οποία διαμορφώνουν ένα εκρηκτικό σκηνικό στο άρτι αστικοποιούμενο πολιτισμικό σταυροδρόμι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ανάμεσα στα μυθιστορηματικά σκίτσα περιδιαβαίνουν προσωπικότητες ιστορικές, άνθρωποι που σημάδεψαν την πολιτική, στρατιωτική και καλλιτεχνική ιστορία: ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο Αβραάμ Μπεναρόγια, ο Βλαντιμίρ Λένιν, η Μαρίκα Κοτοπούλη, ο Πάμπλο Πικάσο.
Εκείνο, ωστόσο, που είναι το πιο αξιοσημείωτο στο μυθιστόρημα του Τσιράκη, είναι το γεγονός πως αποτελεί ένα κατεξοχήν δείγμα αστικής λογοτεχνίας, προσδίδοντας στον αυτοαναφορικό τίτλο του μυθιστορήματος περιεχόμενο διττό και αμφίσημο: Σελανίκ, η Θεσσαλονίκη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της πολύχρωμης ανθρωπογεωγραφίας, Σελανίκ, η πόλη-πρωταγωνίστρια. Βασική πρωταγωνίστρια στο έργο είναι η πόλη, καθώς πλησίστια εισβάλλει σε όλο τον αφηγηματικό κορμό του μυθιστορήματος. Το σύνολο της αφηγηματικής γραμματικής και του μυθοπλαστικού λόγου του κειμένου έχει δεσπόζουσα την πόλη. Όπως επισημαίνει ο Κωστής Παπαγιώργης, η Ιστορία, καθαυτό ανθρώπινη, τοποθετεί όλα τα μεγάλα συμβάντα της σε πόλεις ή σε αναφορά με πόλεις. Η Επανάσταση, προσθέτει, είναι η εκλεκτή των πόλεων. Μυωπικά εστιασμένος, πολλές φορές, στην αλκοολική περιγραφή του άστεως, όπως αυτό σκιαγραφείται μέσα από τους δρόμους, τις συνοικίες, τα σοκάκια, τα ιστορικά κτίρια, το λιμάνι, τα μνημεία, ο Τσιράκης πριμοδοτεί την παρατήρηση, τη λεπτομερή θέαση του σκηνικού, τη χωροθετική σκηνοθεσία, σε βάρος του συμβαντολογικού χαρακτήρα της μυθοπλασίας και της διαχρονικής ανέλιξης των γεγονότων, σταθμεύοντας μακρόθυμα στη συγχρονία της περιγραφής. Το τέχνασμα της αληθοφάνειας και η αναφορικότητα του τοπωνυμικού λόγου επιστρατεύεται στην επίρρωση του λογοτεχνικού ρεαλισμού, παρέχοντας στην αφήγηση ένα έγκυρο ιστορικό άλλοθι. Οι αναφορές σε δρόμους, κτίρια, συνοικίες, όπως και σε ιστορικά πρόσωπα, οικείες και επαληθεύσιμες από τον μέσο αναγνώστη, πιστοποιούν την αυθεντικότητα της λογοτεχνικής ιστορίας. Σύμφωνα με τη Λίζυ Τσιριμώκου, η ενύφανση ανθρωπωνυμίων ή τοπωνυμίων στον αφηγηματικό ιστό, εκπέμπει προς τον αναγνώστη το μήνυμα ότι αυτά που διαβάζει «δεν είναι παραμύθια», ούτε «φαντασιοκοπήματα», αλλά ότι συνέβησαν στην πραγματικότητα. Η αναλυτική βιβλιογραφική παράθεση των ιστορικών πηγών και δανείων του γράφοντος εν είδει επιμέτρου -γεγονός ασυνήθιστο κατά την έκδοση λογοτεχνικών κειμένων-επιβεβαιώνει ακριβώς την πρόθεση του συγγραφέα να πείσει τους αναγνώστες του για την ιστορικότητα των γραφομένων, υπηρετώντας, ακόμη και σε εξωκειμενικά πλαίσια, το δόγμα της αληθοφάνειας.
