Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 37

Π. Δ. Γιάκας: "Aφήνω ελεύθερες τις ιδέες να ωριμάσουν"

Συνέντευξη στον Νέστορα Πουλάκο

Συνομιλήσαμε με τον συγγραφέα Π. Δ. Γιάκα με αφορμή την έκδοση του μυθιστορήματός του "Κόμπος υφάλου" από τις εκδόσεις Ήτορ.

Mιλήστε για το πρώτο σας μυθιστόρημα, τον "Κόμπο Υφάλου".
 Πρόκειται για ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με θέμα την σχέση ενός αστυνομικού -που προσπαθεί να λύσει ένα έγκλημα- με ένα αυτιστικό παιδί που είναι ο αυτόπτης μάρτυρας του εγκλήματος. Η ύπαρξη ενός αυτόπτη μάρτυρα, κάνει τον αστυνομικό να θεωρήσει την υπόθεση εύκολη, όμως όσο εμπλέκεται, τόσο αναγκάζεται να εμβαθύνει στον περίπλοκο κόσμο των ατόμων με αναπηρία. Η επιθυμία του να καταλάβει, θα τον οδηγήσει σε μια βαθύτερη κατανόηση του εαυτού του, αλλά και των ατόμων που τον περιβάλλουν, φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με την έννοια της "κανονικότητας", μέσω της οποίας αντιλαμβανεται μέχρι τότε τον εαυτό του και τους γύρω του.
 
Γιατί αποφασίσατε να γράψετε αστυνομική λογοτεχνία, έστω και ως υβρίδιο είδους όπως συμβαίνει στον "Κόμπο Υφάλου";
Από το "Όνομα του Ρόδου" του Ουμπέρτο Έκο, μέχρι και το "Ηλεκτρικό Πρόβατο" (το κινηματογραφικο Blade Runner) του Φίλιπ Ντικ -μεσαιωνικό μυθιστόρημα το ένα, επιστημονικής φαντασίας το άλλο- η αστυνομική λογοτεχνία δείχνει να έχει παρεισφρήσει μέσα στα διάφορα αφηγηματικά είδη, είτε καθαρή είτε ως υβρίδιο, όπως αναφέρατε. Η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος και γενικότερα η αφήγηση, το storytelling, ως τρόπος έκφρασης, δεν αγαπά το συνηθισμένο μα το ασυνήθιστο και το εξηζητημένο, από τους καιρούς της αρχαίας τραγωδίας μέχρι και τις μέρες μας. Η αστυνομική λογοτεχνία έχει την ιδιεταιρότητα να πυροδοτεί την εξιστόρηση μ' ένα φόνο, κι όταν υπάρχει ένα τέτοιο γεγονός οι άνθρωποι είτε φέρονται αληθινά, είτε αρχίζουν να φορούνε μάσκες, μέχρι στο τέλος της ιστορίας αυτές να πέσουν. Αυτό θεωρώ και το πλέον ενδιαφέρον της αστυνομικής λογοτεχνίας -στο ευρύτερο είδος της, ότι δεν πρόκειται απλώς για ένα λογοτεχνικό είδος αλλά και για έναν τρόπο αφήγησης μιας ιστορίας.   

Περιγράψτε μας τους ήρωές σας και με τι κριτήρια τους επιλέξατε; Εξετάζετε το ευαίσθητο θέμα των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες. Από πού προκύπτει αυτή η επιλογή σας;
Οι κύριοι χαρακτήρες βασίζονται στο κλασικό σχήμα του τριγώνου Πρωταγωνιστής-Ανταγωνιστής- Ερωτική ιστορία. Κατά τη διάρκεια της αφήγησης όμως, οι ρόλοι αλλάζουν και συνεχίζουν να το κάνουν, μέχρι στο τέλος ν' αποκαλυφθεί ο πραγματικός τους χαρακτήρας. Οι βασικοί και οι συμπληρωματικοί χαρακτήρες αποτελούνται από συνθέσεις ανθρώπων που γνώριζα προσωπικά. Κάποιοι μιμούνται ατόφιους χαρακτήρες, κάποιοι άλλοι πιο αφηρημένους, όμως σε κάθε περίπτωση προσπάθησα να εντάξω κάθε χαρακτήρα και σε κάποιο κοινωνικό αρχέτυπο, να τους τοποθετήσω σε διαφορετικές "οπτικές γωνίες". Η επιλογή του να εξετάσω το θέμα ατόμων με ειδικές ανάγκες, προέκυψε ύστερα από εργασία μου με τέτοια άτομα, η ανάγκη από τη μία να κρατώ σημειώσεις, ως τρόπο ν' αντιμετωπίσω αυτό τον ξένο -για μένα ως τότε- κόσμο, κι η ανάγκη από την άλλη να επικοινωνήσω αυτά που έβλεπα καθημερινά, σ' έναν έξω κόσμο που τα αγνοεί. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες που παρουσιάζονται στο βιβλίο, αποτελούν επίσης συνθέσεις περιπτώσεων, με πρόθεση να δειχθούν στον αναγνώστη τα κυριότερα συμπτώματα. Παρότι προσπάθησα να καλύψω όλες τις περιπτώσεις και να δώσω μια εικόνα τού τι είναι ο αυτισμός, το βιβλίο δεν είναι μια επιστημονική έρευνα αλλά αποτυπώση μιας βιωματικής εμπειρίας. Από εκεί και πέρα, σ' εκείνες τις σημειώσεις ήρθε να κουμπώσει ένα σκάνδαλο, μια περιβαλλοντική απειλή, μια αστυνομική πλοκή, κι έτσι ν' αποκτήσει μορφή ο "Κόμπος Υφάλου".

Πώς αναζητάτε την έμπνευση μες στα χρόνια της κρίσης;
Νομίζω πως αυτή η ερώτησή εγείρει και μία δευτερεύουσα, την οποία θα μου επιτρέψετε να θέσω: Πώς άραγε αναζητούσαν την έμπνευση οι καλλιτέχνες πριν την κρίση; Η ιδεολογική βάση εκείνων των χρόνων ήταν το ξόδεμα του χρήματος, ο πολίτης ως καταναλωτής και η καταναλωτική κοινωνία γενικότερα. Έχω την αίσθηση ότι, στον χώρο της τέχνης,  οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι εκείνων των χρόνων ήταν οι αρνητές αυτού του πολιτισμού, αυτοί που περιέγραψαν την αηδία, την απόγνωση ή την απομόνωση σ' έναν πλαστικό κόσμο. Τώρα όμως η ιστορία δείχνει ν' αλλάζει, και πιθανότατα θ' αναγκαστούν ν' αλλάξουν και οι μύθοι της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αλλαγής μύθων, είναι οι μελέτες που έδειχναν πως την περίοδο του κραχ και της οικονομικής ύφεσης στην Αμερική, αγαπημένος ήρωας ήταν ο Σούπερμαν, ένας φωτεινός και αισιόδοξος ήρωας• αντίθετα με την περίοδο της οικονομικής ευμάρειας που ακολούθησε, όπου αγαπημένος είχε γίνει ο Μπάτμαν, ένας πιο σκοτεινός, εσωστρεφής και περίπλοκος ήρωας. Η παρούσα οικονομική κρίση δεν έχει έρθει μόνη της, συνοδεύται από έναν πόλεμο που έχει ως αποτέλεσμα κύμματα ανθρώπων να μεταναστεύουν άτακτα, τη διεθνή πολιτική τάση δείχνει να ελκύεται από τον ριζοσπαστισμό, ενώ νεοφασιστικά κινήματα να εμφανίζονται σε κάθε κράτος. Σα να μην έφταναν όλα αυτά, υπάρχει απόλυτη έλλειψη εμπιστοσύνης στην πολιτική, παράλληλα με μια τρομακτική εξάπλωση συνομοσιολογικών θεωριών. Θεωρώ πως η λογοτεχνία, και οι τέχνες γενικότερα, καλύπτουν διάφορους ρόλους, όμως ένας από τους βασικούς είναι ότι αποτελούν μια μαρτυρία, μια μαρτυρία συνείδησης. Όλοι μας είμαστε μάρτυρες όλων αυτών που συμβαίνουν. Ο καθένας από την δικη του οπτική γωνία, θέλοντας και μη, βομβαρδίζεται από ερεθίσματα, τα οποία μπορεί να αποδώσει με ρεαλιστικό, αλληγορικό ή "αστυνομικό" τρόπο. Ο Ρίλκε στο "γράμμα σ' έναν νέο ποιητή" έγραφε σχετικά: "μην φοβάσαι ότι δεν είναι το περιβάλλον αρκετά ποιητικό για να σε εμπνεύσει, να φοβάσαι μήπως εσύ δεν είσαι αρκετά ποιητής για να το αντιληφθείς".
 
Ένα καλό βιβλίο μπορεί να "σώσει" την ψυχή μας;
Ο μεγαλύτερος μύθος της εποχής μας είναι ότι μέσω της συνεχούς προόδου, της επιστήμης και της τεχνολογίας, ο άνθρωπος θ' αγγίξει τη λύτρωση.  Και ενώ η τεχνολογία έχει μπει σε κάθε τομέα της ζωής μας, κάποια πράγματα, παραδόξως, παραμένουν ως είχαν. Το θέατρο, τα μουσικά όργανα ή το βιβλίο είναι κάποια εκ των οποίων ο θάνατος έχει αναγγελθεί εδώ και καιρό, αυτά όμως συνεχίζουν να υπαρχουν, κι ας είναι η τηλεόραση πανταχού παρούσα, ο υπολογιστής ευκολότερος στη δημιουργία μουσικής, το δίκτυο αμεσότερο και φτηνότερο για να λάβουμε μια πληροφορία. Αρα, δαρβινικά, κάποιο σημαντικό ρόλο θα εξυπηρετεί και το βιβλίο, διαφορετικά θα εξαφανιζόταν.

Έχετε επόμενα συγγραφικά σχέδια;
Επόμενα συγγραφικά σχέδια υπάρχουν, ακόμα όχι τόσο σαφή ως προς το τελικό τους αποτέλεσμα. Η πολιτική, και πώς ο άνθρωπος εκλαμβάνει το ρόλο του μέσα στην κοινωνία• η ιστορία, και πώς ο άνθρωπος βιώνει τόσο έντονα τη δική του ζωή, ώστε δεν καταφέρνει να δει την μεγαλύτερη εικόνα, είναι κάποια από τα θέματα που προσεγγίζω αυτή την περίοδο. Συνήθως αφήνω ελεύθερες τις ιδέες να μεταλλαχθούν και να ωριμάσουν, με το ύφος που επιλέγεται να είναι αυτό που εξυπηρετεί καλύτερα την κάθε ιδέα.