Τι σας έκανε να αποφασίσετε να γράψετε για την ποίηση στην Οκτωβριανή Επανάσταση;
Η στάση ζωής μου. Από μικρός στους αγώνες και με το βλέμμα πάντα στραμμένο στους ορίζοντες της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας, δε θα μπορούσα να μη γράψω για ένα είδος που με συγκινεί, μιας επανάστασης που αποτέλεσε και η ίδια ποίηση.
Στο βιβλίο σας υπάρχει περισσότερο παρουσίαση των ποιητών και των ποιητικών ομάδων της εποχής και όχι κριτική αποτίμηση. Πως θα βλέπατε την διαδικασία κριτικής αποτίμησης του έργου, αν όχι όλων, των σημαντικότερων, ίσως, εκπροσώπων της ποίησης στην Οκτωβριανή Επανάσταση;
Η σύγχρονη εποχή άφησε τα ίχνη της στη δουλειά μου. Στις μέρες μας, δυστυχώς, υπάρχει πλήρης άγνοια πάνω στο ζήτημα της σοβιετικής ποίησης. Οπότε το «καθήκον» μου ήταν, σε πρώτη φάση τουλάχιστον, να γνωστοποιήσω στον κόσμο τα βασικά της γνωρίσματα. Επίσης, αντιλαμβάνομαι την όλη διαδικασία ενεργητικά. Με ενδιαφέρει η άποψη των αναγνωστών, η συνομιλία με ανθρώπους που έχουν ασχοληθεί με πλευρές του ζητήματος καθώς και οι ζυμώσεις που θα προκύψουν από τις σελίδες του βιβλίου. Έτσι θα γίνει καλύτερα και πιο οργανωμένα το «παραπέρα βήμα», της κριτικής αποτίμησης, ξεπερνώντας το σκόπελο του υποκειμενισμού, που μπορεί να δίνει ένα χρώμα στις συζητήσεις μας, αλλά είναι εξαιρετικά επιζήμιο σε μια επιστημονική ανάλυση.
Ποια η στάση των σπουδαιότερων ποιητών πριν από την επανάσταση και μετά από αυτή;
Οι σπουδαιότεροι ποιητές, μέσα από διαφορετικούς δρόμους ο καθένας, τάχθηκαν με την Οκτωβριανή Επανάσταση που την εννοώ όχι απλά σαν ημερομηνία γκρεμίσματος του τσαρισμού, αλλά σαν την γενέθλια ημερομηνία του μπολσεβίκικου οράματος. Έτσι εκτός από την τριάδα των κομμουνιστών Μαγιακόφσκι, Μπεζιμένσκι, Μπέντνι, έχουμε την τριάδα των συμβολιστών Μπέλι, Μπλοκ, Μπριούσοφ. Οι δεύτεροι μάλιστα υπήρξαν απ’ τους καλύτερους ποιητικούς εκπροσώπους ενός ρεύματος του οποίου η πλειονότητα δεν είδε θετικά την επανάσταση, και αρκετοί απ’ αυτούς μετανάστευσαν δίχως να δώσουν κάποιο σημαντικό έργο. Αρνητικά τοποθετήθηκαν και οι ακμεϊστές, με γνωστούς εκπροσώπους την Αχμάτοβα και τον Μαντελστάμ, θετικά την είδαν όμως οι φουτουριστές με σημαντικούς εκπροσώπους τους Χλέμπνικοφ και Καμένσκι. Ακόμα, την επανάσταση αυθόρμητα παρά συνειδητά, με «αγροτική παρέκκλιση», όπως έλεγε ο ίδιος, τη δέχτηκε και ο Γεσένιν που υπήρξε δημοφιλής την εποχή εκείνη.
Ποια η στάση της επαναστατικής εξουσίας απέναντι στους ποιητές;
Η επαναστατική εξουσία, εκείνη την περίοδο, είχε πιο άμεσα καθήκοντα να επιλύσει. Στρατιωτικού τύπου. Παράλληλα με την εξωτερική επέμβαση οξυνόταν και η εσωτερική, με τους Λευκούς στρατηγούς να κατευθύνονται κατά των επαναστατών. Συνεπώς, δεν υπήρχε χρόνος για ποίηση.
Υπάρχει διαφορά στην στάση της επαναστατικής εξουσίας τα πρώτα χρόνια της εδραίωσής της και στις επόμενες δεκαετίες;
Θεωρώ ότι δεν πρέπει να αποσυνδέουμε την τέχνη από τις ευρύτερες διεργασίες που συντελούνται στην κοινωνία. Με αυτό το πνεύμα έγραψα το βιβλίο και γι’ αυτό σε κάθε περίοδο αναφέρω τις αντίστοιχες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες. Με μια πρόταση δε μπορώ να απαντήσω. Το ζήτημα είναι εξαιρετικά σύνθετο. Η απάντηση βρίσκεται διασχίζοντας το βιβλίο και ως ένα βαθμό είναι συμπυκνωμένη στο τρίτο κεφάλαιο, στο οποίο αναφέρω την ουσία των κομματικών αποφάσεων για τη λογοτεχνία και τις καλλιτεχνικές οργανώσεις.
Μπορείτε να μας κάνετε μια συνολική εκτίμηση της ποιότητας και του επιπέδου της προεπαναστατικής ποίησης στη Ρωσία και της μετεπαναστατικής ποίησης στη Σοβιετική Ένωση;
Η μετεπαναστατική υπερτερεί. Αυτό γιατί οι σοβιετικοί ποιητές μπορούσαν να δουν από απόσταση και να μελετήσουν την προγενέστερη κουλτούρα, άρα να ενσωματώσουν τα καλύτερα στοιχεία στο στυλ τους. Επιπλέον, η ίδια η πραγματικότητα τους τροφοδοτούσε με επαναστατικά θέματα. Σίγουρα βέβαια σε κάθε εποχή υπάρχει καλή και κακή ποίηση. Δεν μπορώ τον χοντροκομμένο διδακτισμό αλλά απεχθάνομαι το μυστικισμό, τη θεοπλασία και τη μοιρολατρία που επικράτησαν ιδιαίτερα μετά την ήττα της Επανάστασης του 1905.
Όπως βλέπουμε, στο τέλος του βιβλίου υπάρχει μια πλούσια βιβλιογραφία. Πόσος καιρός χρειάστηκε για να μελετηθεί και να αξιολογηθεί όλος αυτός ο όγκος των πληροφοριών για εκείνη την περίοδο;
Αρκετός. Τα περισσότερα βιβλία βέβαια τα είχα διαβάσει κατά την πολυετή μου ενασχόληση με ζητήματα σοβιετικής πρωτοπορίας. Το ίδιο ισχύει και για τα άρθρα που ανακάλυψα έπειτα από έρευνα στις ελληνικές κομμουνιστικές, αριστερές και προοδευτικές πολιτιστικές εκδόσεις καθότι κάνω δουλειά σε αρχεία.
Με το βιβλίο σας αυτό, μας δώσατε ένα πολύ σημαντικό δείγμα της μελέτης, που έχετε κάνει για την εποχή της Οκτωβριανής Επανάστασης. Έχετε σχέδια και για άλλα έργα;
Εννοείται. Το ταξίδι μόλις τώρα ξεκίνησε.
