Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 27

Ο κήπος της Εδέμ του Έρνεστ Χέμινγουεϊ

ioannidouhemingway.jpg
O κήπος της Εδέμ, μυθιστόρημα, Έρνεστ Χέμινγουεϊ, μτφρ. Άννα Παπασταύρου, εκδόσεις Καστανιώτη 2007

 

Ένα ζευγάρι διανύει το μήνα του μέλιτος στη  Κοτ ντ΄Αζούρ. Φιλοξενούνται με τη βοήθεια πρόθυμων μεσιέ και μαντάμ, σερβιτόρων, μπάρμεν και ξενοδόχων στον  επίγειο παράδεισο. Είναι ερωτευμένοι και ξένοιαστοι αφού τις μέρες με βουτιές και βόλτες με ακριβά αυτοκίνητα, τα γεύματα και τα ατέλειωτα κοκτέϊλς, αψέντι και τοπικά κρασιά διακόπτει μόνο ο ταχυδρόμος. Που φέρνει εγκωμιαστικές κριτικές και επιταγές από τον ικανοποιημένο εκδότη. Το μυθιστόρημα του άντρα, του συγγραφέα Ντέϊβιντ Μπορν, πηγαίνει καλά και αναμένεται με μεγάλες προσδοκίες η επόμενη δουλειά του.
  Αλλά και οι νύχτες σε δροσερά σεντόνια και τα απομεσήμερα με τα κατεβασμένα στόρια είναι το ίδιο απολαυστικές. Η μοναδική έννοια μετά το σεξ είναι το επόμενο γεύμα που περιγράφεται με ζωντάνια και  λεπτομέρεια, συνάδουσα με την εμπειρία του   Χέμινγουέϊ ως συντάκτη λάϊφστάϊλ  στήλης, κάποτε. Ωστόσο η Κάθριν, σύζυγος του συγγραφέα και «δαίμονάς» του, γόνος μιας εύπορης οικογένειας, αγωνιά. Κι αν ο άντρας την βαρεθεί; Κι αν ο παράδεισος χαθεί;
  Έτσι μηχανεύεται πώς να μεταμορφωθεί σε άντρα. Και να μεταμορφώσει και τον σύζυγο σε πιστό αντίγραφο της νέας της ανδρόγυνης εικόνας. Όταν δεν είναι κοντά του προσπαθεί να φέρεται αρσενικά και όταν κυκλοφορούν μαζί με κούρεμα κοντό, μαύρισμα,  ντεκαπάζ, και μποέμ ντύσιμο, όλα για δύο άτομα, ανησυχεί μήπως ξεσπάσει σκάνδαλο. Αλλά και πάλι  τότε θα μείνουν «ενωμένοι ενάντια σ΄ όλους τους άλλους»…
  Οι ρόλοι αντιστρέφονται και στο κρεβάτι, η γυναίκα  γίνεται αγόρι , και ο Ντέϊβιντ το «κορίτσι του». Γεγονός που περιγράφεται με λιγότερη ενάργεια σε σύγκριση με τα φαγητά, τα ποτά και την εξωτερική εμφάνιση. Το ίδιο ισχύει όταν η Κάθριν προσκαλεί το τρίτο πρόσωπο, τη Μαρίτα για να γίνει πρώτα ερωμένη της και μετά και του Ντέϊβιντ για να  ζήσουν  ένα καλοκαίρι όλοι μαζί. Ο Χέμινγουέϊ χρησιμοποιεί τη μέθοδο του παγόβουνου. Λίγα λέγονται και πολλά υπονοούνται. Σύμβολα όπως η θάλασσα ή το κολύμπι και οι λιτοί διάλογοι υπονοούν την ένταση και το χαρακτήρα των σταυροειδών σεξουαλικών συνευρέσεων. Ο αναγνώστης του σήμερα δεν θα δυσκολευτεί να αποκωδικοποιήσει αφού έκτοτε έχει μεσολαβήσει διαφάνεια στη ζωή και στη λεγόμενη erotica λογοτεχνία, αλλά το θέμα δεν είναι –μόνο- εκεί.
  Τη διαφορά κάνει μια άλλη αφήγηση που καταγίνεται ο Ντέϊβιντ  Μπορν τις ώρες που κλείνεται στο δωμάτιο του ξενοδοχείου που κρατάει αποκλειστικά γι΄ αυτή τη δουλειά. Τα γεγονότα που περιγράφει σχετίζονται με τον πατέρα του και το κυνήγι ελέφαντα στην Αφρική. Μια ιστορία  στον αντίποδα  του βίου και της πολυτελούς πολιτείας  των τριών ηρώων, που ο ίδιος συνοψίζει σαν γεμάτα «χάρη και αυγοτάραχο»!
  Καμιά γυναίκα δεν εμφανίζεται στις αφηγήσεις  της Αφρικής. Η ιστορία μες την ιστορία είναι ένα σύμπαν αρσενικό. Ο συγγραφέας ως μικρό αγόρι, ο πατέρας του, ένας Αφρικανός συνοδός-υπηρέτης, ένας σκύλος και ένας αρσενικός ελέφαντας. Λάσπη, ζέστη, απλυσιά, φαγητό  ίσα για την επιβίωση και αλκοόλ τόσο, όσο για να υπάρχει ένα ελάχιστο κοινό νήμα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Ο πατέρας κυνηγάει τον ελέφαντα, ο Ντέϊβιντ σε ρόλο σχεδόν παρατηρητή, οι υπόλοιποι ισχυρά σύμβολα: Το θήραμα, ο πιστός σκύλος και ο πιστός υπηρέτης. Και οι αξίες που είναι αλλιώς. Η φιλία, η συντροφικότητα, η μύηση στο κυνήγι  (ιχνηλασία, μέθοδος, επίθεση), ο απαραίτητος κυνισμός.  Αλλά και ο εσωτερικοί μονόλογοι  του Ντέϊβιντ. Από τη μια απογοητεύει τους έμπειρους κυνηγούς, από την άλλη προδίδει τις αξίες του. Τα λείψανα των ζώων και ο προβληματισμός για τη ματαιότητα και  για το θήραμα συνοψίζονται με ένα μοτίβο γνωστό και από τον Γέρο και τη Θάλασσα:  ό,τι απομένει είναι η ραχοκοκαλιά και μόνο των πραγμάτων. Ο μινιμαλισμός παίρνει –μάλλον χάνει- τη σάρκα, και απομένουν μόνο τα οστά.
  Αντίθετα, στην συνθήκη που επικρατεί στη Νότιο Γαλλία, ο νεαρός Μπορν έχει «στο πιάτο» την επιβίωση, μια σύζυγο και την ερωμένη της συζύγου αφού είναι και δική του. Το «κυνήγι» και οι κλασσικές ανδρικές δραστηριότητες σχεδόν  απουσιάζουν.  Εκτός από το σώμα των δύο γυναικών και το άφθονό τους χρήμα, του παρέχουν και  υπόσχεση  για αέναη υποστήριξη. Η Κάθριν ειδικά, «φροντίζει» γι΄ αυτό:  θα   παραχωρήσει τη θέση της στην άλλη αν χρειαστεί, όποτε, όσο, και μ΄όποιο τρόπο.
  Μέχρι να γίνει η ασφυκτική φροντίδα, έλεγχος πάνω σε όλες τις ανάγκες του συγγραφέα. Η  Μαρίτα,  οι ζοφερές του μνήμες, οι παλιοί φίλοι, η συγγραφή, όλα θα πρέπει να περνούν από τη «γενναιόδωρή» της έγκριση. «Τέλος πάντων, εγώ είμαι εσύ κι αυτή. Γι΄ αυτό τα έκανα όλα. Εγώ είμαι όλοι. Το ξέρεις αυτό, δεν το ξέρεις;» δηλώνει αλλά και αναρωτιέται, με  ανασφάλεια που βράζει.
  Στον Ντ. Μπόρν απομένει η γραφή, οι αποκαλύψεις της, «η δουλειά». Εκεί θα κατανοήσει τον πατέρα, άνθρωπο «με τόσο ταλέντο στην καταστροφή» αλλά «και στις απολαύσεις». Θα χάσει την εμπιστοσύνη του στους ανθρώπους. Θα αποδώσει ανθρώπινα χαρακτηριστικά στα ζώα και διά μέσου τους θα πενθήσει χαμένες φιλίες. Και ο ελέφαντας θα αναδειχθεί σε ένα τρόπαιο μάταιο, ένα δυσκίνητο κήτος εν αμύνι.
  Η Κάθριν, μια ακόμα  νευρωτική ηρωίδα της αμερικάνικης λογοτεχνικής γενιάς του  μεσοπολέμου θα οδηγηθεί στη μείζονα κρίση που σοβούσε.  «…η Κάθριν δεν ήταν δικός του εχθρός, παρά μόνο όταν ταυτιζόταν με αυτόν στον έρωτα, σ΄ αυτή τη δυσεύρετη, ατελέσφορη αναζήτηση, κι έτσι ήταν η ίδια εχθρός του εαυτού της.» Οι κακοτοπιές της προσωπικότητάς της κλιμακώνονται σταδιακά αφού υπονοούνται από την αρχή.
  «Νομίζω πως τα διαβάζει μόνος του και με απατά μ΄ αυτά». Θα καταλήξει, με τη συντριβή που ταιριάζει στην περίσταση, όταν η διάθεση ελέγχου αποκαλύπτεται πίσω από το  προσωπείο μιας χωρίς όρια προσφοράς και ελευθεριότητας. «Επίσης κάνει και ορθογραφικά και γραμματικά λάθη. Το ήξερες, Μαρίτα, πως καλά καλά δεν ξέρει grammar, γραμματική;» …θα προσπαθήσει να διχάσει ένθεν και ένθεν το τρίο για να βγάλει στο τέλος το ύστατο όπλο «Εγώ πλήρωσα γι΄ αυτές», αναφερόμενη στο συγγραφικό έργο.
  «…ο δικός της χρόνος είναι διαφορετικός. Την έχει πανικοβάλει… Κι εσύ βγήκες κερδισμένος απέναντι στο χρόνο, και για πολύ καιρό». Θα πει η Μαρίτα, μια προφητεία που σίγουρα εκπληρώθηκε για τον  «Κήπο της Εδέμ» τουλάχιστον, αφού γραφόταν από το 1946  και το χειρόγραφο των 1500 σελίδων κατέληξε στην παρούσα έκδοση το 1986 μετά από επιμέλεια του εκδότη, χρόνια μετά το θάνατο του Χέμινγουέϊ (1961). Και η συζήτηση γι΄ αυτό συνεχίζεται. Ίσως σε ένα επόμενο τεύχος.

Mαρία Ιωαννίδου