Οι ταινίες: ο Θαλασσοπόρος του Μπάστερ Κίτον. Ο Κανόνας του Παιχνιδιού του Ρενουάρ. Η Ανύψωση στον Ουρανό του Μπουνιουέλ. Το Πάρτι Γκερλ του Νίκολας Ρέι. Οι Κλόουν του Φελλίνι. Οι Επτά Σαμουράι του Κουροσσάβα. Το Μέχρι το Πλοίο του Δαμιανού. Το Δε Λέιντυς Μαν του Τζέρι Λούις. Οι Νεκροί του Χιούστον. Το Της Κακο¬μοίρας του Χατζηχρήστου. Ο Παπατρέχας του Βέγγου. Το Μ’ Αγα¬πάς; του Πανουσόπουλου, που τ’ αγαπάω και για επιπλέον, προσω¬πικούς λόγους.
Οι ηθοποιοί: ο Μπάστερ Κήτον. Ο Λιγνός. Ο Τζέρι Λούις. Ο Άλαν Άρκιν. Ο Σπένσερ Τρέισι. Ο Γουώλτερ Μαθάου. Ο Τζάκι Γκλίσον. Ο Ζαν Γκαμπέν. Ο Λουί Ντε Φυνές. Ο Φιλίπ Νουαρέ. Ο Βασίλης Αυ¬λωνίτης. Κι ο Νίκος Σταυρίδης.
είναι θηλυκά, γυναίκες μαγικές κι ονειρεμένες. Α, κι η φωνή του Φελλίνι!Την έχετε ακούσει; Είναι σχεδόν γυναικεία, με μιαν απαλότητα κι ένα χάδι, ψιλή και κυματιστή. Κι αυτός πια κι αν είναι Σειρήνα! Τα έργα του, ο εαυτός του, είναι αίθουσες γεμάτες από την πιο ανόμοια πραγματικότητα, από τις πιο αντιφατικές καταστάσεις, και την ίδια στιγμή φιλόξενες αίθουσες, σαν χαμόσπιτο λαϊκό θερμές, σαν γάλα ζεστό κι υγιεινό, κατασκευασμένο από τα πιο ανθυγιεινά οινοπνευματώδη, από τα πιο μεθυστικά ποτά.
Ο Φελλίνι έγινε πρόσφατα εβδομήντα χρονών. Γυρίζει άλλη μία ταινία (με τον Μπενίνι σου, μάλιστα, Κώστα Ματιόλι, ηθοποιό). Ένα βραδάκι τον είδα στη RAI να τρέχει σαν παιδάκι γύρω από ένα γύρο των γυρισμάτων του, σαν γαϊτανάκι να τους έχει να παίζουν όλοι. Γύρω-γύρω όλοι κι αυτός στη μέση, πιο παιδί απ’ όλους, να σέρνει το χορό των νέων σαν Σοφοκλής μετά τη μάχη, με χειρονομίες και νοήματα και φωνές και αγωνία ειλικρινή να θέλει να ξαναπαιχτούν όλα όσο γίνεται πιο σωστά, κι ακόμα καλύτερα, πιο ελεύθερα.
Γιατί αυτός είναι ο μεγαλύτερος ηθοποιός, αρχαίος Έλληνας, λι¬τός μες στην ακατάσχετη φλυαρία των Ρωμαίων, ο πιο λαμπρός ταχυδακτυλουργός, ο πιο ριψοκίνδυνος πυροτεχνουργός. Με τα πλέον φορτισμένα χρώματα, με την πλέον εμφανή μελοδραματικότητα, σαν Μαρία Κόλλας σαρωτικός, με την πιο άμεση προσέγγιση στη ζωή που μας συμβαίνει και μας μάχεται. Ο Φελλίνι μία Συνέντευξη του Εαυτού του, όλων μας μαζί, παίρνει από καταβολής της τέχνης του ακούραστος, και ξέρει πού την πάει, πού μας πάει κι εμάς, Εν Πλω συνέχεια.
Ξαναβλέπαμε με τον Γιώρ¬γο την INTERVISTA του τις προάλλες, μικρές ώρες. Η απλότητα του Φεντερίκο Φελλίνι δεν λέγεται πια. Η διαύγειά του δεν πιάνεται πια από των κριτικών το άσπρο μπαστούνι. Η τέχνη του πια κανέναν δεν έχει ανάγκη. Όταν τον Μαστρογιάννι με την Αννίτα Εκμπεργκ τους ξαναστήνει δίπλα-δίπλα, να δούνε μαζί μας τα περασμένα είδωλα του εαυτού τους, ο Φελλίνι δεν σώζει μόνο τις ανάστατες και σκληρές ζωές αυτών των δύο, αλλά και τις ζωές πολλών άλλων, όλων μας ίσως. Η θεϊκή ηρεμία του Φελλίνι είναι πια χωρίς όρια, ανοικτή σαν τη ζωή και το θάνατο.