Συνέντευξη
στον Κωνσταντίνο ΚαραγιαννόπουλοΤο φιλοσοφικό μυθιστόρημα Συζητώντας με τον Πλάτωνα (εκδόσεις Ownbook 2014) του Μαρίνου Σκλαβουνάκη μάς κίνησε εξ αρχής το ενδιαφέρον. Γι' αυτό αναζητήσαμε και συναντήσαμε τον συγγραφέα για μια εκ βαθέων συζήτηση.
στον Κωνσταντίνο ΚαραγιαννόπουλοΤο φιλοσοφικό μυθιστόρημα Συζητώντας με τον Πλάτωνα (εκδόσεις Ownbook 2014) του Μαρίνου Σκλαβουνάκη μάς κίνησε εξ αρχής το ενδιαφέρον. Γι' αυτό αναζητήσαμε και συναντήσαμε τον συγγραφέα για μια εκ βαθέων συζήτηση.
Για ποιο λόγο επιλέξατε ως κεντρική φιλοσοφική φυσιογνωμία στο έργο σας τον Πλάτωνα;
Επέλεξα τον Πλάτωνα γιατί τα γραπτά του συνδυάζουν δύο πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία. Το πρώτο στοιχείο είναι η πολιτική του συνείδηση και το δεύτερο είναι η πίστη του στην εσωτερικότητα του ανθρώπου. Τα δύο αυτά σημεία είναι και οι κύριοι άξονες του Πλατωνικού έργου. Στην εποχή μας και ειδικά στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχουμε ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε την στάση μας απέναντι στην πολιτεία, καθώς επίσης να δούμε τον κόσμο και τον εαυτό μας με περισσότερη αυτογνωσία. Αυτό που εμποδίζει την αυτογνωσία πάντα να εγερθεί, είναι η εικόνα που έχουμε ήδη για τον εαυτό μας. Από τη στιγμή που δεν μπορούμε να δούμε τον εαυτό μας στον καθρέπτη δεν μπορούμε να διαχειριστούμε τον εαυτό μας που συνεπάγεται ότι δεν θα μπορέσουμε να βγούμε από την κρίση. Ο Πλάτωνας είναι αυτός που μας έμαθε να σκεπτόμαστε διαφορετικά. Μας έμαθε ότι δεν ξέρουμε όσα νομίζουμε ότι ξέρουμε. Υπάρχει όμως και ένας επιπλέον λόγος που επέλεξα τον Πλάτωνα. Από την πρώτη στιγμή που διάβασα το έργο του αμέσως μου γεννήθηκε η απορία, για το πως θα έβλεπε άραγε τον κόσμο μας, την επιστήμη, την τέχνη και τη διανόηση. Η απορία μου αυτή μετατράπηκε σε ιδέα και αποφάσισα να αναζητήσω μέσα μου την απάντηση.
Ένα φιλοσοφικό μυθιστόρημα τι μπορεί να προσφέρει στον σύγχρονο αναγνώστη;
Η φιλοσοφία είναι ιδιαίτερα παρεξηγημένη στη σημερινή εποχή. Υπάρχει γενικά η άποψη ότι η φιλοσοφία ασχολείται με θέματα όπως ο θάνατος ή τα μετά θάνατον, ή ακόμα ότι η μελέτη της πρέπει να γίνεται αφού προηγουμένως ικανοποιηθούν οι υλικές ανάγκες. Αυτές οι απόψεις φυσικά είναι λάθος. Αυτό που μας έμαθε ο Πλάτωνας και που αποτελεί το σημαντικότερο σημείο της προσφοράς του είναι ότι η ιδέα πίσω από τα πράγματα έχει περισσότερη σημασία από τα ίδια τα πράγματα. Η ιδέα και το νόημα που βρίσκεται πίσω από τα πράγματα καθορίζουν την ουσία και την ποιότητα αυτών που θα συμβούν. Το νόημα δηλαδή οδηγεί τα πράγματα, τα κατευθύνει και τα χρωματίζει. Αυτό εάν κατανοηθεί δίνει στην φιλοσοφία την πραγματική της αξία. Η μυθοπλασία από την άλλη περιέχει κάποια διαφορετική δυναμική πιο κοντά στους νόμους που αναπτύσεται η σκέψη και πιο μακρυά από τους κανόνες της λογικής. Αυτό επομένως μπορεί να φέρει την φιλοσοφία πιο κοντά στη ζωή. Το φιλοσοφικό μυθιστόρημα λοιπόν βοηθάει τον αναγνώστη να αφομοιώσει πιο εύκολα φιλοσοφικές ιδέες που με τη σειρά τους θα τον βοηθήσουν να αναγνωρίσει το νόημα και να το εναρμονίσει με τις περιστάσεις.
Ποια η πηγή έμπνευσής σας;
Ξέρουμε ότι σε όλους τους καλλιτέχνες ή συγγραφείς υπάρχει ευδιάκριτη μια βασική εμμονή που κατευθύνει το έργο τους. Σε μένα αυτή η εμμονή είναι ο άνθρωπος, η αναζήτηση της αλήθειας και η αναζήτηση του ιδανικού. Με απασχολεί ο λόγος που οι άνθρωποι κάνουν ή δεν κάνουν αυτό ή εκείνο. Αυτό αποτελεί και την δική μου βασική εμμονή. Είναι το μόνο θέμα που με εμπνέει και που με απασχολεί.
Θα θέλατε να μας εισαγάγετε στο συγγραφικό σας εργαστήρι;
Δεν μπορώ να θεωρήσω τον εαυτό μου συγγραφέα αλλά ερασιτέχνη στην τέχνη του λόγου. Ένα εργαστήρι απαιτεί να κατέχεις μια τέχνη. Μια τεχνική για να γεννήσει ιδέες ή για να επιλύσει απορίες είναι να τοποθετείς το ερώτημα μέσα στο νου σου και να περιμένεις το ασυνείδητο να σου το απαντήσει. Σαν ακούραστος εργάτης θα βρει την λύση η οποία θα έρθει στην επιφάνεια σαν φυσαλίδα αέρα από τον πάτο της λίμνης.
Με έχουν επηρεάσει η ελληνική και ανατολική φιλοσοφία, τα κείμενα των σούφι διδασκάλων, τα γραπτά του Γκουρτζίεφ, αλλά και πολλοί συγγραφείς. Αρκεί να μας ενώνει η ίδια εμμονή για τον άνθρωπο το σκοπό του και τις δυνατότητες του.
Διαβάζουν οι νέοι λογοτεχνία;
Η επανάσταση που συντελείται αυτή τη στιγμή στην επικοινωνία έχει επιφέρει αλλαγές στον τρόπο που αντιμετωπίζεται το βιβλίο γενικότερα. Η ανάγνωση των βιβλίων ανήκει στη σφαίρα της επικοινωνίας. Νομίζω ότι μια από τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί είναι η πολύ μικρή υπομονή που διαθέτει ο σύγχρονος αναγνώστης.
Ποια τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας;
Τα όρια δεν είναι στην πραγματικότητα ευδιάκριτα αφού ο κόσμος σχηματίζεται μέσα στο μυαλό μας. Βλέπουμε ή δίνουμε περισσότερη σημασία σε αυτό που μας ταιριάζει και σε αυτό που ξέρουμε. Ο,τι βλέπουμε είναι μια ερμηνεία της πραγματικότητας, που βασίζεται είτε σε υποκειμενικά, είτε σε ελαττωματικά κριτήρια. Υπάρχει μια φράση του Μάρκου Αυρήλιου που λέει: «Ότι ακούμε είναι μια άποψη και όχι ένα γεγονός, και ότι βλέπουμε είναι μια οπτική και όχι η πραγματικότητα». Με αυτή την έννοια από τη στιγμή που ο άνθρωπος δεν έχει την ικανότητα χωρίς εσωτερική ανάπτυξη να δει τον κόσμο όπως πραγματικά είναι ζει σε μια μυθοπλασία, σε ένα δικό του σύμπαν. Γιαυτό άλλωστε υπάρχει τέτοιο χάος και ασυνεννοησία. Ο Πλάτωνας πρώτος ανάφερε ότι ζούμε σε έναν ιδιωτικό κόσμο αλλά προς χάριν της συμβίωσης προσποιούμαστε ότι ζούμε σε έναν κοινό κόσμο.
Ποιος ο μεγαλύτερος σας φόβος;
Υπάρχει μια φράση στην Θυσία του Ταρκόφσκι: Σ’ όλη μου τη ζωή, κατά βάθος, νιώθω σα να περιμένω σε σιδηροδρομικό σταθμό. Και πάντα αισθανόμουν ότι όσα έχω ζήσει ως τώρα, δεν ήταν η πραγματική μου ζωή, αλλά μια μακριά αναμονή, μια μακριά αναμονή, για κάτι αληθινό, κάτι σημαντικό… Ο μεγαλύτερος μου φόβος είναι μήπως χάσω αυτό το τρένο.
Ετοιμάζετε κάτι αυτή την περίοδο;
Εξαρτάται τι εννοούμε με το ετοιμάζω. Εάν στο «ετοιμάζω» περιλαμβάνεται η διαδικασία της συλλογής και επεξεργασίας σκέψεων και ιδεών τότε ναι, αλλά εάν εννοούμε μόνο το τεχνικό κομμάτι της συγγραφής τότε όχι.
Θα θέλατε να στείλετε κάποιο μήνυμα στους αναγνώστες σας;
Θα ήθελα να πω ένα περίπλοκο και ακαταλαβίστικο Γιαπωνέζικο Κοάν αλλά δεν μου έρχεται κανένα.
