Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 35

"Λόγια για τον Δημοσθένη" της Susan Gervitz

© Γιώργος Τσούτσουρας (αρχιτέκτων-φωτογράφος)

© Γιώργος Τσούτσουρας (αρχιτέκτων-φωτογράφος)

Μπορώ να ορίσω τις λέξεις
ως εκρήξεις της σιωπής
ή σαν ηχώ της προσμονής
ή κενά που οι πράξεις αφήνουν
ή μόρια του μέλλοντος,
αντιφεγγίσματα του εγώ στη διάρκεια
        της διαδοχής.

ΔΑ, «Ορισμοί»1   

Η δουλειά του ταξιδεύει όπως κι αυτός. Στην κίνηση, στην επιτέλεση, βρίσκεται στο μεσουράνημά της. Όμως και τα λόγια στη σελίδα κάνουν επιτέλεση και αυτό είναι η μετατροπή που κάνει σε ταχυδακτυλουργία. Μέσα ή έξω από τη σελίδα απαντά ετοιμόλογα και πάντοτε εκπλήσσει. Ρωτά: γιατί θα πρέπει κανείς να γράφει μόνο σε μία γλώσσα; Γιατί θα πρέπει να μένει κανείς μόνο σ’ ένα μέρος; Γιατί κανείς θα πρέπει να είναι μόνο ένας; Λατρεύω τον τρόπο με τον οποίο ανατινάσσει τις σιωπές καθώς και την έννοια του ενικού αριθμού «εγώ» στο παραπάνω ποίημα, καθώς συναντάμε: ένα «εγώ» που μπορεί να ορίσει τις λέξεις, και ένα «εγώ» που είναι ηχώ ενός προηγούμενου «εγώ» (μερικές σειρές παραπάνω ή μερικά χρόνια πίσω): ένα «εγώ» διακηρύσσει, σαν ένα ορίζον και οριζόμενο σταθερό αντικείμενο, κι ένα άλλο «εγώ» ανατινάσσει την όλη διαδικασία ορισμού καθώς θεωρεί ότι η πράξη του ορισμού είναι η δημιουργία ενός κενού. Και αυτά είναι μόνο λίγα από τα «εγώ» που κατοικούν μέσα σ’ αυτό το ποίημα και το διάστημα της διαδοχής, στο οποίο κατοικεί ο Δημοσθένης ως συγγραφέας που επιτελεί μέσα από τις λέξεις.

Παρακαλείται ο πραγματικός Έλληνας ποιητής Δημοσθένης Αγραφιώτης να σηκωθεί!

Δεν υπάρχει Έλληνας ποιητής με αυτό το όνομα

Υπάρχει μόνο ένας Γάλλος ποιητής με αυτό το όνομα –

Δεν υπάρχει Γάλλος ποιητής με αυτό το όνομα

Ταξίδεψα ψάχνοντας κάτι και κάποιον στην Ελλάδα, ενώ ο Δημοσθένης ταξίδεψε ψάχνοντας κάτι και κάποιον στην Ιαπωνία και στην Κίνα και σε πολλά άλλα μέρη.

Στην πρώτη μας συνάντηση, περπατούσαμε στο χωριό Λεύκες στην Πάρο. Ήταν το 2006; Ρώτησε: «γιατί ήρθες εδώ για να κάνεις αυτό;» (Είχα ξεκινήσει να συνδιοργανώνω με την Ελληνίδα ποιήτρια Σιαρίτα Κουκά ένα συμπόσιο μετάφρασης / συζήτησης για Έλληνες και αγγλόφωνους ποιητές που ξεκίνησε εκείνο το βράδυ.) Δεν είχα καλή απάντηση. Τον ρώτησα με τη σειρά μου: «εσύ γιατί πηγαίνεις στην Ιαπωνία και την Κίνα;» Είπε κάτι σαν: «από περιέργεια…» Στο έργο του «Travel-Artvel»2, λέει: «…τα ταξίδια μου έπαιξαν τον ρόλο ενός εργαστηρίου, ενός χώρου πειραματισμού και μάθησης».

Κάποιοι από εμάς ψάχνουμε αυτό το που μας λείπει ή δεν μπορούμε να δούμε στον τόπο στον οποίο ζούμε. Ή προσπαθούμε να δούμε τον τόπο στον οποίο ζούμε από απόσταση, όπως ο Ηρόδοτος και πολλοί άλλοι αποκάλυψαν ως έναν καλό τρόπο να αντιληφθούμε από πού προερχόμαστε, την έλλειψη της ικανότητας να δούμε ή να καταλάβουμε τον τόπο στον οποίο ζούμε ενώ μένουμε σ’ αυτόν – ίσως να έχουμε αυτή την έλλειψη ο Δημοσθένης κι εγώ. Υπάρχει όμως μία τεράστια παρέκκλιση – πήγε από την Ελλάδα στο Παρίσι εξ ανάγκης. Αλλά τώρα συνεχίζει να κινείται λόγω κάποιου άλλου είδους κινήτρων και αναγκαιότητας – διότι είναι και δεν είναι ένας Έλληνας ποιητής; Επειδή ήταν Έλληνας Καθηγητής Κοινωνιολογίας; Διότι τη στιγμή που ονομάζεις αυτό που είναι πέφτεις στο κενό που είναι ο ορισμός – μία ονοματοδοσία που απλώς αφήνει αναπάντητη την ερώτηση του από πού είναι κάποιος και τι λογίζεται ως πατρίδα…

Σ’ αυτόν τον πρώτο περίπατο ο Δημοσθένης εξήγησε ότι, με βάση κάποια νομοθεσία του 1930, απαγορεύτηκε η χρήση οποιουδήποτε χρώματος πάνω στα νέα κτήρια στα νησιά των Κυκλάδων σε μία προσπάθεια να προαχθεί η ομοιογένεια. Επιπλέον, το άσπρισμα γίνεται με ασβέστη και νερό, που είναι φτηνότερο από το να βάψει κανείς το σπίτι και λειτουργεί επίσης ως ζιζανιοκτόνο. Αργότερα, κατά τα έτη 1967-1974, η στρατιωτική χούντα απαίτησε με αυστηρότητα τα κυκλαδικά χωριά να βάφονται άσπρα καθώς η ομοιομορφία ενθαρρύνει τον εθνικισμό –μπλε τρούλοι στις εκκλησίες, άσπρα κτήρια– μπλε και άσπρο όπως η σημαία κ.λπ.

Στην επιτέλεση, στη συζήτηση και στη σελίδα ο Δημοσθένης πάντα καθιστά ορατή την πολυπλοκότητα του κόσμου: το άσπρο και το μπλε μπορεί να είναι όμορφο αλλά υπάρχουν πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις πίσω τους· κατέδειξε επίσης ότι ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης ελληνικής ποίησης που έχει εμμονή με το κλασικό βασίζεται επίσης σ’ ένα είδος εθνικισμού – καθώς είναι η κυριαρχούσα ελληνική ιδέα για το τι θεωρείται πραγματικό ποίημα.

Όλα αυτά και πολλά άλλα είναι τροφή για δουλειά: η γνώση είναι παιγνίδι. Στο έργο του και στην προσωπική του ζωή το παιγνίδι είναι το έσχατο αναλυτικό εργαλείο. Σοβαρό παιγνίδι: κολάζ, Νταντά, συγκρούσεις των γλωσσών, κραυγή, ψίθυρος, χτύπα τη λέξη «ΠΑΙΓΝΙΔΙ» για να κατοικήσεις στον κόσμο του Αγραφιώτη. L’enfant terrible.3 Ναι. Επίσης ο ενήλικος άνθρωπος που εκκινεί τα πράγματα, διατηρεί την κίνησή τους και τα περαιώνει.

Από αυτόν γνωρίσαμε πολλούς άλλους ανθρώπους που χρειαζόταν να τους γνωρίσουμε. Ατελείωτη ευγνωμοσύνη σ’ αυτόν, για τη γενναιοδωρία του στη σκέψη και με τους ανθρώπους. Είναι ένας άνθρωπος που φέρνει σε επαφή άλλους ανθρώπους – ένα είδος ξωτικού που μπορεί να κινείται δια μέσου και ανάμεσα σε διάφορα πολιτιστικά περιβάλλοντα, συνομιλώντας, κάνοντας μουσική, διαβάζοντας ποίηση, ρωτώντας… Ενσωματώνει την ελληνική λέξη ενθουσιασμός – και παράγει περισσότερο όπου βρεθεί:

γραφή όπως

wagons lits

ο δρόμος της παλιάς πόλης
ανοίγει με λιτές επικλήσεις

c, d, G, e, d, L

φορτίο των γενεών
με τους απαραίτητους αγώνες

«La clémence»

απόγευμα και ατονία

αναχώρηση.4

Σημειώσεις
1.Agrafiotis, D., Définitions, LIVDRE D’ ARTISTE, TRAVAIL  graphique Alexine Levain, Besançon, 2014. Ο Δημοσθένης Αγραφιώτης έγραψε τους ορισμούς στα ελληνικά (Ισομορφισμοί, Ίκαρος: Αθήνα, 1973) και κατόπιν ζήτησε από φίλους να μεταφράσουν το ποίημα. Οι μεταφράσεις ακολουθούν την κατεύθυνση γραφής της κάθε γλώσσας. Αυτό το βιβλίο περιέχει 22 μεταφράσεις από 25 διαφορετικούς μεταφραστές. Οι μεταφράσεις του ποιήματος παρουσιάζονται με αύξουσα σειρά σύμφωνα με τον αριθμό των ανθρώπων που έχουν ως μητρική γλώσσα κάποια από αυτές. Τα πληθυσμιακά δεδομένα προέρχονται από την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια en.wikipedia.org (δεδομένα του 2013).
2.Αγραφιώτης, Δ., Εντοπίες. 12X12. Travel – Artvel: Ταξιδιωτική τέχνη, γραφιστική επιμέλεια Alexine Levain, Besançon, υπό έκδοση. Το κείμενο παρουσιάστηκε στο Συνέδριο «Τέχνη  Ταξιδιωτική»  οργανωμένο από Der Blaue Kompressor,  Αθήνα ,02/1995.  Βλέπε Gustav Deutsch, Hanna Schimek,» Συνέδριο Αθηνών», ένα  έργοDer Blaue Kompressor,  Αθήνα , εκδόσεις Άγρα,1996.
3.Γαλλικά στο κείμενο: «το τρομερό παιδί».
4.Η συγγραφέας παραθέτει την αγγλική μετάφραση από το: Agrafiotis, D., Y,es & Diaeresis, trans. Angelos Sakkis and John Sakkis, USA: Dusie, 2016. Η ελληνική έκδοση είναι η εξής: Αγραφιώτης, Δ., ν,αι, Αθήνα: Ερατώ, 2015. Παραθέτουμε εδώ και την αγγλική μετάφραση:

writing; like

wagons lits

the street to the old city
opens with austere invocations

c, d, G, e, d, L

the burden of generations
with necessary struggles

“La clémence”

afternoon and lethargy

departure.

Μτφρ. Δρ. Χαράλαμπος Μαγουλάς

*

I might define words

As exploded silences

Or echo of expectation

Voids which actions leave,

The I reflected in the span

                   of succession

-DA, “Definitions,

His work travels as he does. In motion, in performance it is at its’ apex. But the words on the page also perform and that is the sleight of hand he turns. On or off the page it thinks on its’ feet and always surprises. It asks: Why should one write in only one language? Why should one stay in one place? Why one be only one? I love the way he explodes silences and the concept of the singular “I” in the above poem, so we encounter: an “I” that might define words,
--and an “I” that is an echo of an earlier “I”(up a few lines or back some years): One I proclaims, as in a defining and defined stable subject, and another“I” explodes the whole defining project by considering the act of definition to be the making of a void. And those are only a few of the “I’s” inhabiting this poem and the span of succession which Demosthenes inhabits as writer performing across the worlds.

Will the real Greek poet Demosthenes Agrafiotis please stand up!

There is no such Greek poet

There is only a French poet –

There is no such French poet

I went looking for something someone in Greece while Demosthenes went looking for something someone in Japan and China and many other places.

At our first meeting, we walked around the village of Lefkes on Paros island. Was it 2006?
He asked, “Why do you come here and do this?”
[I had started to co-organize, with Greek poet SiaritaKouka, a translation/conversation symposium for Greek and Anglophone poets which began that night]

I did not have a good answer.

I asked him back – Why do you go to Japan and China?

He said something like, “I’m curious…”.

In his piece “Travel – Artvel,” he says, “…my travels play the role of an atelier, a space of experimentation and learning.” [see: http://dagrafiotis.com/?p=2361]

Some of us are looking for what we might have missed or can’t see at home. Or we’re trying to see home from far away like Herodotus and so many others have revealed as one good way to try to figure out where we come from. The inadequacy of being able to see or understand home while at home- maybe Demosthenes and I share that. But one huge divergence—he left Greece for Paris out of necessity. But now he keeps moving out of some other kinds of motivation and necessity —because he is and is not a Greek poet? Because he was a Greek Professor of Sociology? Because the minute you name what he is you fall into the void that is definition—a naming that only unsolves the question of where anyone is from and what counts as home…

On that 1st walk Demosthenes explained that by the 1930s regulations prohibited the use of any color on new buildings in the Cycladic islands in an effort to promote homogeneity.Plus, whitewash is made of lime and water, cheaper than paint and acts like a pesticide too. Later,between 1967 – 1974, the military junta more stringently required that the Cycladic villages be painted white since uniformity encouraged nationalism -- Blue church domes, white buildings – blue and white like the flag… etc.

In performance, in conversation, and on the page Demosthenesalways brings the complexity of the world into view: the white and blue might be beautiful but they have a politics and economics behind them; he also pointed out that much of the contemporary Greek poetry obsessed with the classical is also based in a kind of nationalism –as is a prevailing Greek idea of what counts as a legit poem.

All of this and more is fodder for the work: to know is to play. In his work and person play is the ultimate analytic. Serious play: collage, Dada, the collisions of languages, yell, whisper, hit “PLAY” to inhabit the Agrafiotis world. L’Enfant terrible. Yeah. And also the grown up guy who gets things going and keeps them rolling and gets them done.

From him came many others we needed to meet.

Endless gratitude to him for his generosity of thought and with people. He is a linker of people – a kind of sprite who can move across and between cultural milieu conversing, making music, reading poetry, asking questions… He embodies the Greek word enthusiasm -- and generates more wherever he goes:

writing; as in

wagons-lits

The road to the old city
Opens with plain appeals

C, d, G, c, d, L

Freight of generations
with the necessary lights

“La clemence”

afternoon and languor

departure.

Susan Gevirtz (Ποιήτρια, Καθηγήτρια της Θεωρίας για τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, San Francisco, Η.Π.Α.)