της Κατερίνας Καντσού
Τέσσερις τελειόφοιτοι μαθητές, μία καθηγήτρια. Την ημέρα των γενεθλίων της και με πρόφαση αυτό το γεγονός, πηγαίνουν σπίτι της να της ευχηθούν, με απώτερο όμως σκοπό να της ζητήσουν το κλειδί το οποίο ανοίγει τα φυλαγμένα γραπτά τους για να τα διορθώσουν, μιας και δεν έγραψαν καλά και κινδυνεύουν να μην περάσουν σε καμία σχολή πανεπιστημίου.
Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ένα γεγονός απλό κι ακίνδυνο. Κανείς δεν περιμένει αυτά που επακολουθούν. Η Ελένα, πιστή στις αξίες και στα πιστεύω της, αρνείται να υποταχτεί στις παρακλήσεις τους κι εκείνοι με τη σειρά τους αρνούνται να συμμορφωθούν. Όσο αυτή τους τονίζει πράγματα που θέλουν ν’ αγνοούν, τόσο περισσότερο εκείνα πεισμώνουν και κάνουν τα πάντα για να πάρουν αυτό που θέλουν. Μόνο που στο κάθε τι υπάρχει ένα όριο. Αν επεραστεί, τότε δεν υπάρχει επιστροφή. Και τα παιδιά, πάνω στην ορμή της νιότης τους, δεν γνωρίζουν όρια.
Από ένα σημείο και μετά, το κλειδί παύει να είναι το ζητούμενο. Αναφέρεται, αλλά δεν σε νοιάζει αν τελικά θα καταφέρουν να το πάρουν ή όχι. Πιάνεις τον εαυτό σου να αμφιταλαντεύεται για το ποιανού το μέρος να πάρεις -απ’ τη μία, μεριά, γυναίκα ανήμπορη που προσπαθεί να υπερασπιστεί τον εαυτό της αλλά και που στην όψη της καθρεφτίζονται όλα τα ιδανικά και οι αρχές μιας γενιάς που έχει κατά πολλού ξεπέσει, μιας γενιάς που δεν κατάφερε να εμφυσήσει αυτά για τα οποία πολεμούσε στην επόμενη, και από την άλλη μεριά, τα νιάτα, με όλη τη δύναμη και τον ενθουσιασμό που τους χαρακτηρίζει, μα και με όλο τον εγωκεντρισμό και την πάλη για αυτοεπιβεβαίωση, σαν μια προσπάθεια να πάρουν αξία ο καθένας στα δικά του μάτια αλλά και των άλλων και να νιώσουν το αίσθημα της νίκης απέναντι στο παλιό, ξεφτισμένο και αδύναμο προσωπείο της γενιάς που φεύγει, αλλά και απέναντι σ’ ένα σύστημα που δεν τους βοηθάει να γίνουν αυτό που πραγματικά θέλουν.
Γιατί αυτό που θέλουν απέχει πολύ απ’ αυτό που έχουν. Μεγαλωμένοι σε μια συντηρητική κοινωνία που δεν μπορεί ν’ αναγνωρίσει τις ιδιαιτερότητές τους κι εγκλωβισμένοι σε μια φτωχή και μίζερη ζωή, βλέπουν ως τη μοναδική έξοδο σωτηρίας την πνευματική καταξίωση νομίζοντας πως θα τους οδηγήσει και σε μια κοινωνική καταξίωση παράλληλα και πως έτσι θ’ αποκτήσουν κύρος και σεβασμό απ’ τον περίγυρό τους. Τολμούν, λοιπόν να τα βάλουν με οποιονδήποτε σταθεί εμπόδιο στο δρόμο τους. Για μια ακόμη φορά το αίσθημα της εξουσίας βρίσκεται στο επίκεντρο. Πώς ο πιο δυνατός μπορεί να επιβληθεί στον πιο αδύναμο. Το πόσο εύκολα μπορούν να αντιστραφούν οι ρόλοι και πώς εκείνος που φαίνεται να είναι ο ισχυρός μπορεί να βρεθεί στο έλεος του πιο αδύναμου φαινομενικά. Αυτή η σύγκρουση παίρνει κι άλλες διαστάσεις. Είναι η σύγκρουση των παλιών, συντηρητικών, απαρχαιωμένων ιδεολογιών που έρχονται σε ρήξη με τις νέες, ρηξικέλευθες κι επαναστατικές αντιλήψεις μιας νεότερης γενιάς που τολμάει ν’ αμφισβητήσει τα θεμέλια πάνω στα οποία στηρίχθηκαν οι έννοιες της εκπαίδευσης, της γνώσης και της οικογένειας και που προσπάθησαν οι παλιοί να τους μεταδώσουν. Είναι η έννοια της αυθεντίας που αμφισβητείται. Αλλά και ο ρόλος του καινούριου που έρχεται να καθίσει πάνω στο παλιό και να του επιβληθεί με τους πιο σκληρούς όρους. Και κάπου εκεί ο στόχος χάνεται, το τοπίο θολώνει κι όλο αυτό γυρίζει μπούμερανγκ. Έπαιξαν το παιχνίδι, αλλά με όρους που ούτε και οι ίδιοι μπορούσαν ν’ αντέξουν. Αποστολή εξετελέσθη. Αποτέλεσμα, η καταστροφή.
Το κείμενο της συγγραφέως Λιουντμίλα Ραζουμόβσκαγια είναι υπέροχο, δυνατό και διαχρονικό. Με τρόπο απλό κι άμεσο μιλάει για τις ηθικές αξίες που την ίδια στιγμή που αναδεικνύονται καταπατούνται, για την εξουσία που αμφισβητείται, για τα όρια που ξεπερνιούνται, για την πάλη για τα χαμένα ιδανικά και την χαμένη αθωότητα, για την αποτυχία και το αίσθημα της απογοήτευσης που την ακολουθεί. Το έργο σε κρατάει από το πρώτο λεπτό μέχρι το τελευταίο, με την αγωνία να κορυφώνεται σταδιακά. Εδώ να αναφέρω πως το 2009 το ίδιο έργο, με τον ίδιο θίασο, αποτελούσε κεντρική παραγωγή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Αγρινίου, και στη συνέχεια φιλοξενήθηκε στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν.
Οι τέσσερις νεαροί ηθοποιοί δίνουν αξιοσημείωτες και πολύ φροντισμένες ερμηνείες, με την Ιλιάδα Λαμπρίδου στο ρόλο της Ελένας να κρατάει πραγματικά τα ηνία.
Μια παράσταση που όλοι πρέπει να παρακολουθήσουν. Στο Studio Μαυρομιχάλη στα Εξάρχεια κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 9:15.
