Συνέντευξη στον Θεοχάρη Παπαδόπουλο
Συνομιλήσαμε με τον ποιητή Διονύση Καρατζά, εξ αφορμής της επανακυκλοφορίας της ποιητικής του συλλογής Χωρίς εδώ, από τις εκδόσεις Το Δόντι.
Έχουν μελοποιηθεί κάποια ποιήματά σας από την ποιητική συλλογή «Χωρίς εδώ»; Είναι εύκολο να μελοποιηθεί ο ελεύθερος στίχος;
Στα έργα του Γιώργου Ανδρέου «Χελιδόνια της βροχής» και του Γιάννη Γερογιάννη «Παραμύθι για πουλιά» έγραψα στίχους για μελοποίηση, υπακούοντας στους κανόνες της ομοιοκαταληξίας, του μέτρου και του ρυθμού. Στους 4 κύκλους τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη («Τα πρόσωπα του ήλιου», «Ως αρχαίος άνεμος», «Η Βεατρίκη στην οδό Μηδέν» και «Λυρικότερα»), όπως και στο «Μουσικό τοπίο» του Ηλία Ανδριόπουλου, «Περνάς σαν χρώμα» του Γιώργου Αθανασακόπουλου, «Πότε μίλα πότε φίλα» του Πέτρου Σατρατάνη και στις συμμετοχές μου στα έργα της Σοφίας Καμαγιάννη, του Ευγένιου Βούλγαρη και του Γιώργου Δίπλα, ο λόγος μου αντλείται από ποιητικές συλλογές μου, όχι ωστόσο από τη συλλογή μου «Χωρίς εδώ». Μελοποιήθηκε, λοιπόν, ο ελεύθερος στίχος των ποιημάτων μου. Προφανώς οι συνθέτες ανακάλυψαν τον εσωτερικό ρυθμό των στίχων, έφτασαν στις ρίζες των λέξεων και σεβάστηκαν την ελευθερία των ποικίλων συγκινήσεων. Η διαδικασία αυτή δεν είναι βέβαια, εύκολη. Δοκιμάζει τον γενικότερο πνευματικό οπλισμό του συνθέτη.
Σε πολλά ποιήματά σας αναφέρεστε στην αγάπη. Πιστεύετε ότι αυτό είναι που λείπει από τον άνθρωπο σήμερα;
Η λέξη αγάπη χρησιμοποιείται πολύ στο λεξιλόγιό μας σαν αντίδοτο στη μοναξιά και σαν ευκαιρία επικοινωνίας. Η αγάπη, όμως, ως δύναμη γνώσης και πράξη σεβασμού πιστεύω ότι λείπει από τη ζωή μας. Η αγάπη αποτελεί τον μεταφυσικό κώδικα της αγιότητας και μαζί τον ανθρώπινο κανόνα της ελευθερίας. Καταργεί τη βαρύτητα των παθών, πολλαπλασιάζει τη χαρά της ανακάλυψης του κόσμου και εδραιώνει την κοινωνία των προσώπων. Είχε δίκιο ο Αυγουστίνος όταν έλεγε «Αγάπα και κάνε ό,τι θέλεις». Γιατί η αλήθεια της αγάπης οδηγεί στην αγαθότητα της επιθυμίας ποτέ στη δολιότητα της σκοπιμότητας.
Χωρίς εδώ αντί για χωρίς αιδώ. Τι θέλει να μας πει ο τίτλος;
Ένας ανορθόγραφος μαθητής «απενοχοποιήθηκε» εντοπίζοντας από άγνοια, ανορθογραφία σε στίχο του ποιήματος «Τείχη» του Καβάφη («χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ»). Έβαλα λοιπόν τίτλο στη συλλογή μου, που εκδόθηκε στην Πάτρα το 2011 από τις εκδόσεις Το Δόντι του φίλου Αντρέα Τσιλίρα, «Χωρίς εδώ». Ακουστικά, παραπέμπει στον Καβάφη. Οπτικά ανατρέπει τον νόμο της βαρύτητας, πρόσκαιρα. Γιατί το χωρίς εδώ δεν καταργεί τον τόπο, αφού υπάρχει το εκεί. Τα ποιήματα της συλλογής βασίζονται σε αντιστίξεις (για να χρησιμοποιήσω μουσικόν όρο), όπως το παντού και το πουθενά, το τώρα και το πότε, το εγώ και το εσύ. Η ποίηση, άλλωστε, μας κρατάει σε αβεβαιότητες και μας προκαλεί να ισορροπήσουμε ανάμεσα στο όνειρο και στην ανάγκη.
Πώς εμπνευστήκατε το ποίημα «Ο εμπρηστής»;
Πάντα με γοητεύει η δημιουργική δύναμη του πάθους, την οποία βρίσκω στο νερό και στη φωτιά. Σ’ ένα παλιότερο ποίημά μου έγραφα «Όποιος θέλει να λάμψει, πρώτα καίγεται. Δηλαδή δεν φοβάται να γίνεται διάφανος. Πονάει κι ανοίγει την καρδιά του στο φως». Στον «εμπρηστή», μέσα από τους συμβατικούς όρους του δάσους, του εμπρησμού και της σύλληψης, αναφέρομαι στη δοκιμασία αναγνώρισης του εαυτού μας και στην αλήθεια ως απαραίτητο στοιχείο της ταυτότητάς μας.
Η ποιητική σας συλλογή «Χωρίς εδώ» εκδόθηκε το 2011. Ετοιμάζετε κάποια καινούργια;
Σύντομα θα κυκλοφορήσει από της εκδόσεις Μετρονόμος η νέα ποιητική συλλογή μου «Ακοιμήτων». Περιλαμβάνει πεζόμορφα ποιήματα, που συνοδεύονται από εικαστικές φωτογραφίες της Μαρίας Κασσυφίδου. Ο τίτλος παίζει με τις σκιές, δηλαδή την απουσία του σώματος ή αλλιώς την επαγρύπνηση και την έκσταση μπροστά στη φθορά που προκαλεί η ασημαντότητα και η απάθεια.
