φωτό: Αλ. Μάινας
«Η διανόηση του Μεσοπολέμου δημιούργησε έναν νέο τύπο προτύπου καλλιτέχνη: τον παλιάτσο, τον τραγικό πιερότο, τον τρελό απαξιωτή ενός υπερλογικού κόσμου, που κρύβεται πίσω από τις κοινωνικές συμβάσεις» αναφέρει ο Α. Μωραΐτης*, φτάνοντας στην καθοριστική διαπίστωση: «Το ξέρουμε καλά. Για όποιον χρημάτισε ποιητής -εξαιρώ το πολυπληθές κοπάδι των κοσμικών της ποίησης- είναι σαφές πως το ζήτημα του καθορισμού των σχέσεών του με τον κοινωνικό περίγυρο καίει».
Από το παραπάνω απόσπασμα θα αντικαθιστούσα μόνο το ρήμα «κρύβεται». Θα επέλεγα μάλλον μία κλιμάκωση από το ήπιο «δυσφορεί», μέχρι το «ασφυκτιά, συγκρούεται, εγκαταλείπει», ενώ, σε ό,τι τουλάχιστον αφορά στον Καρυωτάκη, δεν θα παρέλειπα ως κατακλείδα το «αναιρεί».
Άραγε πώς συμβαδίζουν όλα αυτά με στάσεις ζωής βασισμένες πρωτίστως στο χτίσιμο και τη συντήρηση ενός δημόσιου προφίλ, εξαρτημένες, λοιπόν, -σχεδόν απόλυτα- από το μεγάλο καζάνι των δημοσίων σχέσεων, η αδηφάγα πυρά του οποίου απαιτεί διαρκή ανατροφοδότηση καύσιμης ύλης;
Μπορούμε πράγματι να μιλούμε για «πεφωτισμένους» και «καριερίστες» ποιητές ή, άραγε, θα ήταν προτιμότερο να αναζητήσουμε τους «πυρακτωμένους», τα «έρμαια της τύχης»; Μήπως, εν τέλει, χρειάζεται ουσιαστικός και συνολικός επαναπροσδιορισμός «ποιοτήτων» και «φιλοσοφίας»;
Ξεκάθαρα επομένως: Η ποίηση δεν είναι απαραίτητα υψιπετής συνομιλία, δεν είναι καν πάντα συνεννόηση... Είναι και διάρρηξη κοινωνικών σχέσεων, αποκαθήλωση ιερών και οσίων, μάλιστα την προϋποθέτει όσο και την προκαλεί, μα έτσι μόνον αναπνέει.
Μ’ όποιο ερέθισμα, η ρίζα της τραβάει από κάτι βαθιά προσωπικό, πιθανόν τραυματικό, συγκαλυμμένα υπαρξιακό, γι’ αυτό οι όποιοι στοχασμοί είναι αναπόδραστα συνειρμικοί, πριν μετουσιωθούν σε λόγο ποιητικό.
«Κάθε άνθρωπος γνωρίζει πως έχει μέσα του τέτοια πράγματα, που με μεγάλη απροθυμία θα ανακοίνωνε σε κάποιον άλλον ή που θεωρεί την ανακοίνωσή τους αδύνατη. Υποψιάζεται επίσης, γεγονός που σημαίνει μεγάλη πρόοδο στην ψυχολογική αυτογνωσία, ότι υπάρχουν και άλλα πράγματα, που δεν θέλει να τα ομολογήσει ούτε στον ίδιο του τον εαυτό», είναι η καταλυτική διατύπωση του Φρόυντ.** [Πλήττω αφόρητα με τους διδακτισμούς, χωρίς να τους έχω πάντα αποφύγει. Πολλώ δε μάλλον, όταν τα ποιήματα καταντούν μικρές διαλέξεις... συρραφές κοινότοπων επαναλήψεων, χωρίς εντάσεις, χωρίς εκπλήξεις. Κι όμως, το επιτηδευμένα βαθυστόχαστο διαμόρφωσε -γενιές τώρα- αισθητικά κριτήρια από μπετόν, με λίγα λόγια έ χ τ ι σ ε κ α ν ό ν α.]
Από το παραπάνω απόσπασμα θα αντικαθιστούσα μόνο το ρήμα «κρύβεται». Θα επέλεγα μάλλον μία κλιμάκωση από το ήπιο «δυσφορεί», μέχρι το «ασφυκτιά, συγκρούεται, εγκαταλείπει», ενώ, σε ό,τι τουλάχιστον αφορά στον Καρυωτάκη, δεν θα παρέλειπα ως κατακλείδα το «αναιρεί».
Άραγε πώς συμβαδίζουν όλα αυτά με στάσεις ζωής βασισμένες πρωτίστως στο χτίσιμο και τη συντήρηση ενός δημόσιου προφίλ, εξαρτημένες, λοιπόν, -σχεδόν απόλυτα- από το μεγάλο καζάνι των δημοσίων σχέσεων, η αδηφάγα πυρά του οποίου απαιτεί διαρκή ανατροφοδότηση καύσιμης ύλης;
Μπορούμε πράγματι να μιλούμε για «πεφωτισμένους» και «καριερίστες» ποιητές ή, άραγε, θα ήταν προτιμότερο να αναζητήσουμε τους «πυρακτωμένους», τα «έρμαια της τύχης»; Μήπως, εν τέλει, χρειάζεται ουσιαστικός και συνολικός επαναπροσδιορισμός «ποιοτήτων» και «φιλοσοφίας»;
Ξεκάθαρα επομένως: Η ποίηση δεν είναι απαραίτητα υψιπετής συνομιλία, δεν είναι καν πάντα συνεννόηση... Είναι και διάρρηξη κοινωνικών σχέσεων, αποκαθήλωση ιερών και οσίων, μάλιστα την προϋποθέτει όσο και την προκαλεί, μα έτσι μόνον αναπνέει.
Μ’ όποιο ερέθισμα, η ρίζα της τραβάει από κάτι βαθιά προσωπικό, πιθανόν τραυματικό, συγκαλυμμένα υπαρξιακό, γι’ αυτό οι όποιοι στοχασμοί είναι αναπόδραστα συνειρμικοί, πριν μετουσιωθούν σε λόγο ποιητικό.
«Κάθε άνθρωπος γνωρίζει πως έχει μέσα του τέτοια πράγματα, που με μεγάλη απροθυμία θα ανακοίνωνε σε κάποιον άλλον ή που θεωρεί την ανακοίνωσή τους αδύνατη. Υποψιάζεται επίσης, γεγονός που σημαίνει μεγάλη πρόοδο στην ψυχολογική αυτογνωσία, ότι υπάρχουν και άλλα πράγματα, που δεν θέλει να τα ομολογήσει ούτε στον ίδιο του τον εαυτό», είναι η καταλυτική διατύπωση του Φρόυντ.** [Πλήττω αφόρητα με τους διδακτισμούς, χωρίς να τους έχω πάντα αποφύγει. Πολλώ δε μάλλον, όταν τα ποιήματα καταντούν μικρές διαλέξεις... συρραφές κοινότοπων επαναλήψεων, χωρίς εντάσεις, χωρίς εκπλήξεις. Κι όμως, το επιτηδευμένα βαθυστόχαστο διαμόρφωσε -γενιές τώρα- αισθητικά κριτήρια από μπετόν, με λίγα λόγια έ χ τ ι σ ε κ α ν ό ν α.]
Παραπομπές
*Γ. Μπλάνας, Βίοι Αγίων: Φώτης Αγγουλές-Νυχτερινός τραγουδιστής, Αθήνα: Ηλέκτρα, 2008.
**Σ. Φρόυντ, Πρακτική ψυχανάλυση, Αθήνα: Επίκουρος, 1975.
O Ντέμης Κωνσταντινίδης έχει εκδώσει τρεις ποιητικές συλλογές, από τον εκδοτικό οίκο University Studio Press: Διαθέσεις, 2009, Ιχθύων λόγος, 2011, Κι όμως, γελούν καλύτερα οι τζίτζικες, 2013, καθώς επίσης τις συλλογές Ευλύγιστες μελαγχολίες (εκδόσεις Vakxikon.gr 2014) και Εφημερόπτερα (εκδόσεις 24 γράμματα 2015). Ζει κι εργάζεται στην Θεσσαλονίκη.
