Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 22

Γνώμη: Η μεγάλη Χίμαιρα και άλλα τέρατα

Γράφει ο Νίκος Ξένιος
Πρόσφατα πληροφορήθηκα από πού πήρε το όνομά του το βουνό Αίμος, η «ραχοκοκαλιά» των Βαλκανίων: το βουνό Αίμος πήρε τ’ όνομά του όταν αιμορράγησε πάνω του ο Τυφώνας, καθώς ο Δίας τον χτυπούσε με κεραυνούς.Άκουσα κάποιον να γαυγίζει; Μα ναι! Το χαριτωμένο σκυλάκι που άκουσα είναι ο Κέρβερος, ο «ώμηστής Άΐδεω κύων χαλκεόφωνος πεντηκοντακέφαλος»: σύμφωνα με τη σημερινή εκδοχή του μύθου, οι γεννήτορες του τέρατος κατοικοεδρεύουν στην Κρήτη και τα παιδιά του βρίσκονται στη Βουλή των Ελλήνων. Η μεγαλύτερη, η Έχιδνα, έχει προσλάβει στις μέρες μας το δέμας ψηλής γυναίκας και την τακτική ερπετού: χρημάτισε Υπουργός Εξωτερικών επί Νέας Δημοκρατίας, ακολούθως σκηνοθέτησε αντιπαλότητες και ίδρυσε νέο κόμμα στη Βουλή των Ελλήνων, προσφάτως επέστρεψε στο φυσικό της χώρο και τώρα αναμένεται επανεμφάνισή της στα πολιτικά πράγματα- οσονούπω...

Ας επιστρέψουμε, όμως, στην αιματοβαμμένη οροσειρά του Αίμου: ο Τυφών έδωσε στη Δελφίνη, την αδελφή του, να φυλάει τους τένοντες του Δία, που τους είχε αποκόψει ο άλλος θεματοφύλακας των κεκτημένων των θεών, ο Τάλως.  Μα ο Ερμής με τον Πάνα έκλεψαν τους θεϊκούς τένοντες κι απελευθέρωσαν τον Δία, ο οποίος ανέκτησε τη δύναμή του, κυνήγησε τον Τυφώνα κατακεραυνώνοντάς τον και ρίχνοντας εναντίον του τεράστιους όγκους βουνών, με αποτέλεσμα ο αιωνόβιος Τυφών να παραμείνει στα έγκατα της γης, απ΄ όπου συνεχίζει κατά καιρούς να εκβάλλει κραυγές και πύρινες γλώσσες.

Οι πρωταγωνιστές της πολιτικής μας σκηνής συνοδεύονται και από άλλα τέρατα, την ετυμολογία των ονομάτων των οποίων διαθέτουμε χάρις στους γλωσσολόγους. Διάσημος φύλακας σπηλαίων ήταν ο Πολύφημος, τεράστιος, ανθρωποφάγος και τερατόμορφος Κύκλωπας, που ζούσε στους πρόποδες της Αίτνας, βόσκοντας τα κοπάδια του ή κυνηγώντας ελεύθερα στα δάση. Ο μονόφθαλμος γίγας λέγεται σήμερα «τηλεοπτική ενημέρωση».  Άλλος γίγας, ο Γηρυόνης (από το ρήμα γηρύω = φωνάζω, σκούζω) κατοικούσε στη νήσο Ερύθεια, στην ομιχλώδη Δύση, στα πέρατα του Ωκεανού. Σήμερα είναι κυβερνητικό στέλεχος, μετά τον πολιτικό του ελιγμό να εγκαταλείψει το εθνικιστικό και ρατσιστικό κόμμα που τον εξέθρεψε. Όταν χρημάτισε Υφυπουργός εν μία νυκτί αντικατέστησε όλες τις πινακίδες του Υπουργείου του με αρχαιοελληνικές επιγραφές. Διατηρεί εκπομπή σε τηλεοπτικό σταθμό διασκεδάζοντας τα πλήθη με την ημιμάθειά του.

Η γνωστή μας Λάμια, αυτή ήταν βασίλισσα της Λιβύης που έγινε δαίμονας. Παίρνοντας τη μορφή φαντάσματος άρπαζε τα παιδιά και τα καταβρόχθιζε. Την αγάπησε ο Δίας και την απήγαγε: από την ένωσή τους γεννήθηκαν -δυστυχώς- πολλά παιδιά, τα περισσότερα από τα οποία δολοφόνησε η Ήρα από τη ζήλια της. Επέζησε τελικά αυτό που δεν έπρεπε: η Έχιδνα! Η  Λάμια από τη στενοχώρια της μεταμορφώθηκε σε τέρας που σκότωνε παιδιά. Η Ήρα αρχικά την καταδίκασε να μην κοιμάται ποτέ, ο Δίας όμως την λυπήθηκε και της έδωσε την δυνατότητα να βγάζει τα μάτια της και να τα ξαναβάζει όποτε θελήσει. Κατά τον Στησίχορο, από τα παιδιά της επέζησαν η Σκύλλα και ο Τρίτων. Δεχόμαστε την εναλλακτική προσωνυμία «Σκύλλα» για τη Μέρκελ και «Τρίτων» για τον Σαρκοζί: δε μας χαλάει….

Παρά τις αντίξοες συνθήκες, η Έχιδνα και οι απόγονοί της επιβίωσαν. Τα κεκτημένα τους παρέμειναν επτασφράγιστα στα σπηλαιώδη υπόγεια της Τραπέζης της Ελλάδος. Για να καταλάβουμε πώς έγινε αυτό το παράδοξο πρέπει να μιλήσουμε και για τα μέλη της άλλης τερατοοικογενείας, θνητά και αθάνατα. Για παράδειγμα, για τη Μέδουσα: στην ελληνική μυθολογία η Μέδουσα αναφέρεται ως μία από τις τρεις Γοργόνες. Από τις τρεις αυτές αδελφές η Μέδουσα ήταν η θνητή. Το άλλο της όνομα ήταν Γοργώ και η θεά Αθηνά την μεταμόρφωσε σε απεχθές τέρας, που αντί για μαλλιά είχε φίδια. Η ασχήμια της ήταν τέτοια, που όποιος την κοιτούσε στο πρόσωπο πέτρωνε. Υπό την όμορφη έκφανσή της η Μέδουσα επιβιώνει στη νεοελληνική μυθολογία ως Γοργόνα-Αδελφή του Μεγαλέξανδρου, και φυσικά είναι αιωνόβια, γιατί και οι εθνικιστικοί μας πόθοι είναι αιώνιοι και δεν διδάσκονται τίποτε από την πραγματικότητα.

Την αρχαία βερσιόν της Μεδούσης τελικά την σκότωσε ο Περσέας, κατά την αναζήτησή της Ανδρομέδας. Το κεφάλι της, το περίφημο «Γοργόνειον», το παρέλαβε η θεά από τον ήρωα και το επέθεσε στην ασπίδα της, επειδή το κεφάλι της, ακόμη και νεκρό, πέτρωνε όποιον το κοίταζε. Το σημερινό όνομά της τερατοοικογενείας νούμερο δύο δεν νομίζω πως χρειάζεται ν’ αναφερθεί…

Όσο για  τη Σκύλλα, δεν έχει σημασία αν υπήρξε κόρη του Ποσειδώνα και της Γαίας, ή του Ποσειδώνα και της Λιβύης, αλλά πως είχε έξι λαιμούς και άρπαζε τους ναυτικούς από τα διερχόμενα πλοία. Ας συγκρατήσουμε αυτό το χαρακτηριστικό της, που άλλωστε τη συνόδευσε και στην πολιτική της καριέρα. Τέλος, η Χάρυβδη, η ρουφήχτρα ή αλλιώς θαλάσσια δίνη, είναι αδελφή της Σκύλλας και κατοικεί στην ασιατική ακτή του πορθμού του Βοσπόρου ρουφώντας το νερό της θάλασσας και καταπίνοντας μαζί διερχόμενα πλοία και ναυτικούς.

Εν ολίγοις οι διερχόμενοι δεν τη γλιτώνουν: θες η μια αδελφή, θες η άλλη, καλό τέλος δεν θα έχουν! Η σύγχρονη ονομασία της είναι Δ.Ν.Τ. Όσο για τους τένοντες του Δία, αυτοί λέγονται σήμερα Δημόσιο Ταμείο, άν αναρωτηθήκατε εσείς, οι Οδυσσείς της καθημερινότητας.

Αν οι φορολογούμενοι Έλληνες γλιτώσουν από τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, θα τους αναλάβουν οι Στυμφαλίδες Όρνιθες: οι Στυμφαλίδες ήσαν ανθρωποφάγα πουλιά με χάλκινα ράμφη, νύχια και φτερά, των οποίων η εξόντωση διαιωνίστηκε ως ο έκτος άθλος του Ηρακλή.  Ο Ηρακλής δεν γνώριζε πώς να τις κάνει να βγουν από την πυκνή βλάστηση της λίμνης, αλλά η θεά Αθηνά του έδωσε κρόταλα από χαλκό σφυρηλατημένα στο εργαστήρι του Ηφαίστου, τα οποία κροτάλισε ο ήρωας από ένα ύψωμα δίπλα στη λίμνη. Με τον τρόπο αυτό τα πουλιά ξεσηκώθηκαν τρομαγμένα και ο Ηρακλής πέτυχε μερικά στον αέρα με τα βέλη του. Αλλ’ αυτά τα κατόρθωσε ο Ηρακλής της Μυθολογίας: σήμερα ποιος θα τα κάνει;

Γιατί, κι αν ακόμα γλιτώσει ο Έλληνας Φορολογούμενος από τις Στυμφαλίδες, αμέσως θα τον περιλάβουν οι Άρπυιες, θηλυκά τέρατα, κόρες του Θαύμαντα και της θαλάσσιας Νύμφης Ηλέκτρας. Τα τέρατα αυτά έχουν τη μορφή πουλιών με κεφάλι γυναίκας και, σε αντίθεση με την αδελφή τους Ίριδα, αυτές θεωρούνται αγγελιοφόροι του Άδη. Ο μάντης Φινέας τυφλώθηκε από τον Δία επειδή απεκάλυπτε τις προθέσεις του στους ανθρώπους, κι επιπλέον ο Δίας του έστειλε τις Άρπυιες, που του άρπαζαν την τροφή ή τη λέρωναν με τις κουτσουλιές τους, ώστε ο Φινέας να είναι πάντα πεινασμένος. Το σύγχρονο όνομα του Φινέα, ως εκ τούτου, είναι: «Φορολογούμενος Πολίτης». Οι δε σύγχρονες ονομασίες για τις Στυμφαλίδες και τις Άρπυιες είναι: «νομισματικά ενωμένη Ευρώπη»…+

Παραμένουν ανοικτά κάποια ερωτήματα: τι εννοούμε σήμερα με τον όρο «άθλος»;  Και σε ποιους άθλους πρέπει να υποβληθεί ο Φορολογούμενος Πολίτης;  Για να δοθούν απαντήσεις πρέπει να μιλήσουμε για τις μεγάλες προκλήσεις που του θέτει η εποχή. Οφείλει, λοιπόν, πρώτα να σκοτώσει τη Λερναία Ύδρα, κατόπιν δε πρέπει να πάψει να πιστεύει σε τέρατα, και κυρίως στη Χίμαιρα!

Κλείνουμε την περιήγησή μας στους παιδικούς μας φόβους διευκρινίζοντας ποια είναι η Λερναία Ύδρα και ποια η Χίμαιρα: στην αρχαιότητα, η Λερναία Ύδρα ήταν μυθικό όν με επτά ή εννέα κεφάλια το οποίο σκότωσε ο Ηρακλής στον δεύτερο από τους φημολογούμενους άθλους του. Στην εποχή μας, φερειπείν, εις πείσμα κάθε ανθρώπινου δικαιώματος και όλων των διδαγμάτων του Διαφωτισμού, λέγεται «Ακροδεξιά» και έχει χρώμα χρυσούν!  Από το αίμα της ο Ηρακλής έκανε τα βέλη του δηλητηριώδη. Από το δηλητήριο αυτό δεν γλύτωσε ούτε ο ίδιος, ούτε και ο Κένταυρος Χείρωνας. Το πρόβλημα, καθώς όλοι γνωρίζουμε, είναι πως όταν κόψεις ένα κεφάλι του τέρατος, αυτομάτως φυτρώνει άλλο, πράγμα που καθιστά το εγχείρημά μας ιστορικά ανέφικτο, έως χιμαιρικό!

Πρόχειρο συμπέρασμα: ο άθλος νούμερο ένα είναι η υπέρβαση της Χίμαιρας, του άτοπου δηλαδή και ανυπόστατου ονείρου που μπορεί να σε σέρνει στην καταστροφή για μια ζωή. Στην ελληνική μυθολογία η Χίμαιρα ήταν ένα ον που ανέπνεε φωτιά, είχε σώμα κατσίκας, κεφάλι λιονταριού, και για ουρά είχε ένα φίδι. Σύμφωνα με κάποιες περιγραφές είχε περισσότερα από ένα κεφάλια. Ήταν κόρη του Τυφώνος και της Έχιδνας. Να ‘την πάλι η γενεαλογία που ήδη γνωρίζουμε: το ένα τέρας γεννά το άλλο, αλλάζουν μορφές σαν τον Πρωτέα και-τσουπ!-ξεφυτρώνουν πάλι μπροστά μας!

Η Χίμαιρα είναι αδελφή της Έχιδνας και αδελφή της Σφίγγας. Η Σφιγξ αναπαρίσταται ως φτερωτό λιοντάρι με κεφάλι γυναίκας, ουρά ερπετού και φτερά πτηνού. Η Ήρα και ο Άρης την έστειλαν από την πατρίδα της, την Αιθιοπία, στη Θήβα. Ο Οιδίπους έλυσε τον περίφημο υπαρξιακό της γρίφο (απαντώντας: «ο άνθρωπος»), όμως αυτό συνιστά προπαγάνδα της Αντιπολίτευσης: η αλήθεια είναι πως το αίνιγμα της Σφίγγας δεν απαντήθηκε σωστά, η Σφίγγα δεν ήταν παρά μια ομάδα Ευρωπαίων ληστών που λυμαινόταν την περιοχή, και η Θήβα είχε προσβληθεί από κάτι σαν τη νόσο των χοίρων και βρισκόταν σε καραντίνα. Το δε οιδιπόδειο σύμπλεγμα του Νεοέλληνα, παρέμεινε άλυτο: η ορθή απάντηση στο αρχετυπικό ερώτημα της Σφιγγός ήταν: «ο Έλληνας»!

Στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα η Χίμαιρα αποκαλείται: «Επιβίωση στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης»…

Ο Νίκος Ξένιος έχει εκδώσει τη συλλογή διηγημάτων Το άχτι (Φαρφουλάς 2011) και τη νουβέλα Ένα τριάρι για τον Οιδίποδα (Φαρφουλάς 2012). Έχει συμμετάσχει σε δύο συλλογές διηγημάτων και σε βιβλία για τη γλώσσα και το θέατρο, από τις Εκδόσεις Φαρφουλάς, Ιστός, Ζαχαρόπουλος, Κοάν, Ίασπις, Πελασγός και Routledge. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.