Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 37

Γιώργος Μανιώτης: "Τι κρίμα τα παθήματα να μην γίνονται μαθήματα"

Συνέντευξη στον Νέστορα Πουλάκο

Συνομιλήσαμε με τον συγγραφέα Γιώργο Μανιώτη με αφορμή την έκδοση της συλλογής διηγημάτων του "Τα αδέσποτα των Χριστουγέννων" από τις εκδόσεις Λέμβος.

Μιλήστε μας για "Τα αδέσποτα των Χριστουγέννων".
Είναι μια συλλογή που αποτελείται από έντεκα διηγήματα. Τα περισσότερα αφορούν τις γιορτές των Χριστουγέννων. Αφορούν δηλαδή την εποχή μας, σε όλες τις εκφάνσεις της. Γιατί τα Χριστούγεννα πιστεύω ότι όλοι οι μηχανισμοί της σύγχρονης πραγματικότητας στολίζονται, φωταγωγούνται και βγαίνουν στην επιφάνεια σαν ένα τρελό, παρδαλό πανηγύρι με άλλοθι τη φιλανθρωπία και την αγάπη, που στο βάθος δεν έχει άλλο σκοπό παρεκτός μόνον το κέρδος. Αυτό δεν θα ήταν κάτι το μεμπτό, αν σήμερα δεν επικρατούσαν εντελώς ειδικές συνθήκες που σπρώχνουν αυτήν τη μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης στους χώρους και την εκκωφαντική ατμόσφαιρα ενός παγωμένου, φρικιαστικού αερίου. Σίγουρα ζούμε ένα τέλος κάθε φορά που ο πολιτισμός μας δεν μπορεί να κρύψει πλέον το πρόσωπό του και μας αναγκάζει να κοιτάξουμε κατάματα αυτό που συμβαίνει γύρω μας και κάτω από τα πόδια μας. Τον εξευτελισμό της ζωής δηλαδή που ο πόλεμος και ο πρόωρος θάνατος ακυρώνουν με τον χειρότερο τρόπο στα τέσσερα σημεία της γης. Οφείλω όμως σαν αντίβαρο της σημερινής κατάληξης να παραθέσω και δύο τρία διηγήματα με πιο χλωρές και παραδείσιες ατμόσφαιρες από την έναρξη της εποχής μας πριν τριάντα ή σαράντα χρόνια σαν ευχάριστο και ευκολοχώνευτο δόλωμα, για να καταπιεί ευκολότερα ο σύγχρονος αναγνώστης την αντιβίωση τής με τα χρόνια κατακτηθείσης νεότερης γνώσης και εμπειρίας. Κατόπιν για να δώσω μια ολοκληρωμένη ιδέα για το τι πραγματικά συμβαίνει καταφεύγω στη φόρμα του παραμυθιού που συμπυκνώνει και συμβολοποιεί την όλη κατάσταση με την ονειρική συμπαράσταση του παραλόγου. Ο επίλογος, που είναι μια μεταμφιεσμένη ελεγεία, προσπαθεί να πει τα πράγματα με το όνομά τους, αλλά ποιος καταλαβαίνει πια; Όλοι αγκιστρώνονται στις αναμνήσεις του παρελθόντος που νομίζουν ευτυχισμένες.

Γιατί επιλέξατε να τοποθετήσετε τις ιστορίες τα "χαρούμενα" Χριστούγεννα;
Δεν μπορεί να κρυβόμαστε πίσω από τους λοφίσκους των κουραμπιέδων και των μελομακάρονων και να μην καταλαβαίνουμε τις εικόνες που μας μεταφέρουνε και πετάνε μπροστά στα πόδια μας οι οθόνες των τηλεοράσεων με τα με3σημβρινά και βραδινά δελτία τους. Ξαφνικά τα χαλιά μας γεμίζουνε νεκρά παιδιά, γεμίζουνε ερείπια, σκόνες και χαλάσματα από ανελέητους βομβαρδισμούς. Γεμίζουνε νήπια ματωμένα, γεμάτα σκόνες που ξεθάβουν με τα χέρια τους γονείς και φίλοι μέσα από γκρεμισμένα σπίτια και σχολεία. Αυτές οι εικόνες στην αρχή μας φοβίζουν γιατί είναι σα να μας λένε: «Καθίστε φρόνιμοι στα αυγά σας μην πάθετε τα ίδια». Καθώς περνά όμως ο καιρός άλλα μας ψιθυρίζουν. Μας ψιθυρίζουν ότι η ζωή δεν είναι το πιο πολύτιμο πράγμα στον κόσμο, όπως γνωρίζαμε μέχρι τώρα. Αντιθέτως είναι το πιο φθηνό και το πιο άφθονο πράγμα στον κόσμο. Είναι ένα υλικό που μπορούμε να το σπαταλάμε άφθονα και χωρίς καμία τύψη. Όλα τα άλλα είναι μελοδραματισμοί των δημοσιογράφων που στοχεύουν σε ακροαματικότητες. Ανοίξανε δηλαδή και πάλι οι πύλες της κολάσεως και εμείς καθόμαστε και τρώμε μελομακάρονα χωρίς να καταλαβαίνουμε τίποτα; Σάββατο κοντογιορτή έφτασε και η Κυριακή! Ή μήπως έχει φτάσει ήδη; Ώχου, είναι σαν να ακούω τις φωνές τους, τι κάθεσαι και γράφεις; Γίνεσαι γραφικός, δεν το καταλαβαίνεις; Άσε μας να βυθιστούμε στη δυστυχία και την απελπισία μας και να το χαρούμε με δώρα, εδέσματα και άσματα μπαγιάτικα της χαράς. Τι ζητάς; Τι προσδοκάς; Εμείς δεν περιμένουμε τίποτα! Είμαστε κουρασμένοι, εν θέλουμε μια καινούργια αρχή. Κουραστήκαμε! Γι’ αυτό αρνούμαστε να κατανοήσουμε το παραμικρό και εξακολουθούμε να φοράμε το σκάφανδρο του πρώτου ονείρου. Μαζί με αυτό θα πεθάνουμε. Δεν μας πνίγει το άδικο του κόσμου, το συνηθίσαμε!

Περιγράψτε μας τους ήρωες των ιστοριών σας.
Οι περισσότεροι είναι άνδρες μέσης ηλικίας, τακτοποιημένοι που έχουν μια άνετη ζωή κι εμείς οι άλλοι νομίζουμε ότι είναι απέραντα ευτυχισμένοι. Έχουμε την εντύπωση ότι όλα αυτά που κατέχουν τους χαρίστηκαν και ότι κατόρθωσαν να τα αποκτήσουν με απατεωνιές, εκμετάλλευση των συνανθρώπων τους και ευνοϊκή μεταχείριση από τις φιλικά προς αυτούς προσκείμενες κυβερνήσεις που προηγήθηκαν. Πάλι λάθος κάνουμε, μας βοηθάνε βέβαια και διάφορες προπαγάνδες. Όλα αυτά που κατόρθωσαν να αποκτήσουν οι απλοί άνθρωποι γύρω μας, με αυτοθυσία τα απέκτησαν. Τίποτα δεν τους χαρίστηκε. Με αιματηρές οικονομίες και σκληρό, καθημερινό αγώνα. Για να αποκτήσουν όσα κατέχουν φέρθηκαν στον εαυτό τους χωρίς έλεος. Έδωσαν ζωή και πήραν πράγματα. Αυτό ήτανε, έτσι παιζότανε το παιγνίδι. Γι’ αυτό αντιστέκονται και απαντούν σκληρά στα ματωμένα φαντάσματα που εισβάλλουν μέσα από τις οθόνες στα σπιτικά τους. Δεν είναι ευτυχισμένοι όπως νομίζουνε όλοι αυτοί οι πρόωρα χαμένοι, ξεσπιτωμένοι από τη ζωή άνθρωποι, ούτε ευθύνονται για τη θλιβερή τους τύχη, άλλοι τα κανονίσανε αυτά και προσπαθούν να ρίξουν το κρίμα πάνω τους. Πάντα άλλοι τα κανονίζουνε αυτά. Και η ζωή τους που για τους έξω φαίνεται καλοσιδερωμένη και άνετη δεν είναι καθόλου έτσι. Είναι μια ζωή μαρτυρική με τον χρόνο και τις ανάγκες να τους κυνηγούν καθημερινά. Πολλοί από αυτούς αρρωσταίνουν και πεθαίνουν πάνω στην προσπάθειά τους να επιτύχουν και να εξασφαλίζουν τα παιδιά τους. Με το πιο αίμα της καρδιάς τους πλήρωσαν και πληρώνουν αυτό που υποτίθεται κατέχουν και απολαμβάνουν. Όπως καταλαβαίνεται και οι μεν και οι δε χαμένοι είναι, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Ο ένας τρόπος είναι άμεσος και ακαριαίος όπως ταιριάζει στον τρόπο του πολέμου και ο άλλος είναι αργόσυρτος και φθοροποιός όπως ταιριάζει στον τρόπο της ειρήνης.

Πώς αναζητάτε την έμπνευση μες στα χρόνια της κρίσης;
Δεν αναζητάω την έμπνευση μέσα στα χρόνια της κρίσης. Σε κάθε βήμα σου, κάθε στροφή, κάθε μια στιγμή που περνά η έμπνευση βρίσκεται εκεί και σου κτυπά την πόρτα του νου. Όλα πια είναι ορατά, η έμπνευση περνά από μπροστά σου και σου βγάζει τη γλώσσα, σε κοροϊδεύει και σε προκαλεί να την αρπάξεις και να της δώσεις ένα βαθύ, ρουφηχτό φιλί. Αν σε ενδιαφέρουν ακόμα τα εγκόσμια, το κάνεις χωρίς δεύτερη σκέψη. Αν όμως έχεις προχωρήσεις στο στάδιο της μουμιοποίησης, προσπερνάς χωρίς να σε νοιάζει τίποτα. Από την ξερή πέτρα δεν αναβλύζει νερό.

Ένα καλό βιβλίο μπορεί να "σώσει" την ψυχή μας;
Ένα καλό βιβλίο θα μπορούσε να σώσει την ψυχή μας αν δεν αυτολοκρινόμασταν. Αυτό είναι η κατάκτηση και η αρρώστια της εποχής μας ή αυτολογοκρισία. Η εποχή μας υποστηρίζει ότι τις αποφάσεις της ζωής μας τις παίρνουμε με ελεύθερη βούληση και απόλυτη ελευθερία. Αυτό όμως δεν συμβαίνει διότι πολλές φορές η ελεύθερη βούληση μας εκβιάζεται από έναν καλά ελεγχόμενο ρεαλισμό και πάντα προτιμά αυτό που προς στιγμήν φαίνεται σαν το λιγότερο κακό, πιστεύοντας ότι έπραξε το ορθότερο και το πιο ωφέλιμο. Φανταστείτε λοιπόν να πέσει στα χέρια ενός τέτοιου προαποφασισμένου αναγνώστη ένα βιβλίο που προσπαθεί να ψιθυρίζει κάποιες αλήθειες. Αμέσως ο καλοσυγκερασμένος αναγνώστης θα στρέψει το πρόσωπο αλλού προς εκείνα τα ίδια τα γνωστά, λέτε να έχει τη γενναιότητα ή έστω την περιέργεια να διαβάσει κάτι που ουσιαστικά ανατρέπει ή ακυρώνει τη ζωή του. Δεν το πιστεύω. Εδώ με την κρίση που κυριαρχεί, ο θάνατος του κτυπάει την πόρτα καθημερινώς και πάλι αρνείται να κατανοήσει το πραγματικό. Ιδίως κάτι καπάτσες γυναίκες που έχουν δικό τους μπαϊράκι, το πράττουν αυτό. Πρώτα από όλα η κατσαρόλα. Και κάτι άλλο, σήμερα με τον εξοντωτικό ρυθμό της ζωής ο σύγχρονος αναγνώστης που ζει σε μια ηλιόλουστη χώρα όχι μόνον δεν βρίσκει χρόνο να χαρεί τη δομή ενός καλοκτισμένου βιβλίου, αλλά και να βρει οι βιορυθμοί του τον τινάζουν έξω από κάθε τι ολοκληρωμένο, δεν το αντέχει, δεν το μπορεί. Οι περισσότεροι έχουν την εντύπωση ότι ένα μικρό εμβόλιο αλήθειας θα τους αρρωστήσει πιο εύκολα. Κάτι σαν γόρδιος δεσμός δηλαδή… που περιμένει το ακονισμένο ξίφος του για να λυθεί. Τι κρίμα τα παθήματα να μην γίνονται μαθήματα.

Τα επόμενα συγγραφικά σχέδιά σας;
Ναι, γράφω με μεγάλη προσοχή ένα μυθιστόρημα που θα έχει τον τίτλο «Έγκλημα στο Εθνικό!», θέατρο εννοείται. Και προσπαθώ να πειραματιστώ σε μια καινούργια γραφή που χωρίς να χάνει τη βαρύτητα και τη σημασία της θα είναι πιο εύκολα προσβάσιμη στο μεγάλο κοινό.