Top menu

Α. Ξηρογιάννη: "Η δεύτερη φύση μου είναι η παραφορά του καλλιτέχνη"

Συνέντευξη στην Ελένη Τζατζιμάκη

 

Συνομιλούμε με τη συγγραφέα Ασημίνα Ξηρογιάννη με αφορμή το τελευταίο της ποιητικό βιβλίο «Δεύτερη φύση» (ΑΩ εκδόσεις 2018).

 

Ποια ειδική αποστολή υπηρετούν τα «65 χαϊκού» για σένα, σε αντιδιαστολή με τις προηγούμενες συλλογές σου; Ποια πρόθεση;
Hθελα να πειραματιστώ και σε αυτό το είδος. Εχω πειραματιστεί σε διάφορα είδη (θέατρο, νουβέλα, ποίηση, δοκίμιο, κριτική). Εχω επίσης, υπάρξει δύο φορές ανθολόγος («Μονόλογοι συγγραφέων», Βακχικόν 2015 και «Το θέατρο στην ποίηση», Μοmentum 2017). Το κάθε είδος το αντιμετωπίζω πάντα με σοβαρότητα και αφιερώνομαι. Είχα γράψει δύο μόνο ερωτικά χαϊκού για τις ανάγκες του υβριδικού βιβλίου μου «23 μέρες» (Γαβριηλίδης 2015). Είχα γράψει και χαϊκού για τις Εποχές με τους μαθητές μου. Και τρίτον έχω πρόσφατα κάνει αφιέρωμα στο είδος στην ελληνική εκδοχή του, με σχετική Ανθολόγηση στο Varelaki/Notationes. Όμως πάντα ήθελα να γράψω και ένα βιβλίο, οπότε εργάστηκα για αυτόν το σκοπό.

 

Σε πρώτη ανάγνωση,τα κέντρα της ζωής σου εδώ είναι η ζωή ως πράξη και ως θεωρία ,ο έρωτας,το θέατρο,η ποίηση ως εσωτερική λειτουργία πριν να έρθει ο λόγος. Με άλλα λόγια, θα έλεγα καταχρηστικά ότι τα κέντρα της ποίησής σου είναι όντως ούσα «πρώτη φύση» σου. Ποια είναι η «Δεύτερη φύση»;
Η δεύτερη φύση μου είναι η παραφορά που πάει μαζί με τον άλλο μου εαυτό, τον καλλιτεχνικό! Η παραφορά επίσης της Μούσας που αποτελεί αντικείμενο έμπνευσης. Υπάρχει και το σχετικό χαϊκού:

H παραφορά
δεύτερη φύση είναι
για σένα, Μούσα.

 

Δημιουργείται μια αίσθηση ότι ολόκληρη η συλλογή είναι ένα ποίημα σε συνέχεια. Μικρές ακροβασίες στα σημεία εκείνα που ορίζουν τον κόσμο σου. Υπάρχει πράγματι ένα συνεχές αδιάσπαστο;
Nαι... ένα συνεχές αδιάσπαστο, με την έννοια ότι είναι ένας συνεχής διάλογος του δημιουργού με την τέχνη του και τις εμπνεύσεις του. Άλλωστε, τα δικά μου τα βιβλία είναι σαν συγκοινωνούντα δοχεία, το ένα μέσα στο άλλο σχεδόν. Το έχει επισημάνει η κριτική, που μιλάει μάλιστα και για το επαναλαμβανόμενο στοιχείο του εγκλεισμού, της διακειμενικότητας και άλλων θεμάτων-μοτίβων στα οποία μοιραία επανέρχομαι, όμως μπαίνω σε αυτά με άλλο βλέμμα και με άλλη οπτική. Είναι σαφές ότι αυτά απασχολούν την σκέψη μου.

 

Πιστεύεις ότι η ελληνική γλώσσα αντέχει την τέχνη του χαϊκού;
Ναι,το έχει αποδείξει ότι αντέχει, νομίζω. Το διαπίστωσα και επειδή έχω μελετήσει σχετικά για το αφιέρωμα που έκανα στο varelaki για το ελληνικό χαϊκού (http://varelaki.blogspot.com/2018/03/notationes-anoi-2018-e.html, Τετάρτη 21 Μαρτίου 2018). Ως όρος το χαϊκού καθιερώνεται πιθανά στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Μασαόκα Σίκι, ποιητή, εκδότη, και εκμοντερνιστή του είδους, ενώ εισηγητής των χαϊκού στην Ελλάδα είναι ο Σεφέρης («16 χαϊκού», Τετράδιο Γυμνασμάτων). Όμως το 1969 έχουμε το «Αλφαβητάρι» του Ζήσιμου Λορεντζάτου, την πρώτη αυτοτελή συλλογή χαϊκού στην Ελλάδα. Οι Έλληνες βεβαίως μπορεί να μην μείνουν αυστηρά στο 5-7-5 που απαιτείται, αλλά να ανοίξουν τη φόρμα, κάνοντας μικρές παραβάσεις, ή καταφεύγοντας στο μονόστιχο με 17 συλλαβές. Το θέμα είναι κάτι που έρχεται «έξωθεν» και είναι προϊόν μιας άλλης κουλτούρας και μιας άλλης λογοτεχνικής ιστορίας να μεταφέρεται δημιουργικά.

 

Ο Ρολάν Μπαρτ διακρίνει τις διάφορες δυνατές εναλλακτικές αναγνώσεις των χαϊκού. Την δυτική ανάγνωση, η οποία το ερμηνεύει συμβολικά και ρέπει προς ένα μεταφυσικό νόημα την απορρίπτει ως ευρωκεντρική και σημειώνει ότι τέτοιου είδους προσεγγίσεις μπορούν «να αστοχήσουν στο χαϊκού, καθώς η ανάγνωσή του συνίσταται στην αιώρηση της γλώσσας και όχι στην πρόκλησή της. Ποια είναι η δική σου άποψη έχοντας δουλέψει ποιητικά πάνω σε αυτήν τη φόρμα;
Το χαϊκού από την καταγωγή του είχε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Συνήθιζε να αναφέρεται στη Φύση και να συνδιαλέγεται με αυτήν και τα στοιχεία της. Ενας σύγχρονος ποιητής που γράφει χαϊκού πιστεύω ότι έχει χρέος να κάνει την αναπροσαρμογή του. Το 2018 επέλεξα να μην γράψω χαϊκού με θέμα τη Φύση, παρόλο που αυτό είναι μέρος της παράδοσης του είδους. Επίσης επέλεξα να μην δώσω μεταφυσική χροιά στα χαϊκού μου. Παίζω όμως με τα νοήματα και τις Ιδέες και εκφράζω συναισθήματα. Επίσης, δίνω ένα Νόημα κάθε φορά που μπορεί να αποτελέσει τροφή για σκέψη. Εχω την επιθυμία να υπενθυμίσω στους αναγνώστες πως η ζωή είναι ένα ατέρμονο παίγνιο και ένα απέραντο πεδίο «στοχαστικών προσαρμογών».

 

Τι σε δυσκόλεψε περισσότερο κατά τη δημιουργική διαδικασία; H οικονομία, το μέτρημα, η επιλογή των λέξεων ή η συνοπτική απόδοση του εκάστοτε νοήματος;
Όλα. Επειδή, όπως προανέφερα, το είχα κάνει μόνο σποραδικά και όχι συστηματικά. Οπότε ήταν αρκετά κοπιώδες, αλλά νομίζω το αποτέλεσμα με δικαίωσε.

 

Θα ξαναέγραφες χαϊκού;
Eχω ήδη αρκετά στο γραφείο μου που τα παλεύω!