της Ειρήνης Ασημένου
"Η εικόνα μιλάει, ο ήχος συμπληρώνει και σχολιάζει. Η διάρκεια δεν έχει σημασία. Η τελειότητα δεν είναι ο στόχος".
Δεν χρειάστηκε τίποτα περισσότερο απ;o αυτ;a τα λόγια και ίσως μια μικρή διάθεση για αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε το σινεμά μέχρι τότε, για να δημιουργηθεί ενα νέο κίνημα, σε μια Βρετανία που άλλαζε ραγδαία μόλις στις αρχές του 1950, αφήνοντας πίσω της την ιδέα της μεγάλης αυτοκρατορίας και των αποικιών.
Free, ελεύθερος, απελευθερωμένος, ένας καινούριος κινηματογράφος που φάνηκε να σπάει τα δεδομένα της μέχρι τότε Βρεττανικής κινηματογραφικής αφήγησης και αντίληψης για τον τρόπο, το ύφος και την θεματολογία των παραγωγών της, φάνηκε να γλιστράει μέσα απο τα καρέ ταινιών που θύμιζαν περισσότερο το Γαλλικό New Wave, με πλάνα έξω απο τη φόρμα, ρεαλιστικές λήψεις και θεματολογία απο την καθημερινή ζωή των κατοίκων της Αγγλικής, βιομηχανικής περιφέρειας.
To O Dreamland (1953) του Lindsey Anderson ήταν αυτό που άνοιξε την αυλαία, με τον αέρα του ντοκυμαντέρ να είναι έντονος σ' αυτό το νέο κίνημα, που έμελλε να επηρεάσει σημαντικά την εξέλιξη της κινηματογραφικής γραφής στην Βρεττανία. Το ψεύτικο και το προσποιητό έρχονται σε ρήξη με την πραγματικότητα και τον ρεαλισμό εκεί όπου η κινηματογραφική τέχνη δείχνει την ανάγκη για αυτοέκφραση και εκδήλωση της αλήθειας. Το έντονα ψεύτικο γέλοιο στα πρώτα λεπτά του O Dreamland αλλά και τα απορημένα πρόσωπα των καθημερινών χαρακτήρων, που -στην ουσία- μένουν αμέτοχα, απλοί φορείς της αλήθειας, αποτελούν την κεντρική θεματολογία της ταινίας που εξελίσσεται σ' ένα χώρο πολύ αντιπροσωπευτικό της εξαναγκασμένης χαράς και διασκέδασης, ένα πάρκο διασκέδασης.
Δεν πρόκειται λοιπόν για προσωπικές ιστορίες και συναισθήματα αλλα συλλογική ανάγκη για κάθαρση, μια προσπάθεια για ενσυνείδηση της αλλαγής στους κόλπους της καθημερινότητας του μέσου Αγγλου της εποχής. Ωδες στην αλήθεια και εξύμνηση της καθημερινότητας της εργατικής τάξης σε καιρούς ανοικοδόμισης και επαναπροσδιορισμού μιας πληγωμένης Αγγλικής ταυτότητας, που άρχισε πια να βασίζεται στην βιομηχανία για την επάνοδό της. Η πίστη στην ελευθερία και το σπάσιμο των taboo, λοιπόν, ήταν αυτά που οδήγησαν τον Anderson, μαζί με τους Lorenza Mazzetti, Tony Richardson και Karel Reisz, στο μανιφέστο που κυκλοφόρησε μαζί με τις πρώτες ταινίες τους και τη de facto αναγνώριση των απόψεων και του τρόπου κινηματογράφισής τους σε βάση για διαπραγματεύση και εξέλιξη του κινηματογραφικού ύφους της δεκαετίας του '50.
Εκτός απο τα πλάνα, ο ρεαλισμός είναι φανερός και στην επιλογή του ήχου, που δεν είναι τίποτα άλλο απο τους φυσικούς ήχους του χώρου. Η αφήγηση είναι απούσα ενώ ο λόγος αποτελεί με τη σειρά του μια συλλογική έκφραση, είτε προέρχεται απο κάποια διαφήμιση ή γενικότερη έκφραση των μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Όχι, οι ταινίες των δημιουργών που προανέφερα, δεν αποτελούν μια μορφή προπαγάνδας ή κριτικής για αυτά που συμβαίνουν. Φανταστείτε μια βόλτα σε έναν κεντρικό δρόμο του Manchester, του Κent ή του Βόρειου Λονδίνου σε ώρα αιχμής, αυτό είναι το free cinema έτσι όπως εκφράστηκε μέχρι το τέλος των fifties με κύρια αντιπροσωπευτικά δείγματα το O Dreamland( 1953), Momma Don't Allow (1956) και Together (1956), των Anderson, Reisz-Richardson και Mazzetti αντίστοιχα.
Το Βρεττανικό New Wave, είναι μια χρονική και θεματική προέκταση του free cinema και αυτό γιατι οι ίδιοι δημιουργοί προσάρμοσαν τον μανιφέστο τους σε μια αφηγηματική δομή που όμως συνέχισε να αψηφά την κινηματογραφική βιομηχανία της εποχής. Τα λεφτά ήταν λίγα και το κέρδος δεν φαινόταν να έχει σημασία. Αυτό που είχε σημασία ήταν η ελεύθερη έκφραση και οι ποιητικές νότες σε ασπρόμαυρα κάδρα που ενω δεν περιείχαν ποιητικά θέματα κατάφερναν να δημιουργήσουν τέχνη, αυτό που ίσως σήμερα να λέγαμε, βιομηχανική τέχνη.
Ο Albert Finney ψάρευε σε ένα βρώμικο απο τα λύμματα ποτάμι ένα κυριακάτικο πρωινό στην ταινία Saturday Night and Sunday Morning (1960) του Reisz, αλλα υπήρχε κάτι δυνατό στο βλέμμα και τα λόγια του, κάτι που φώναζε, η τέχνη βρίσκεται και εδώ.
