Γράφει η Λίλια Τσούβα
«Πες την αλήθεια, αλλά πες την παραποιημένη», έλεγε η Έμιλυ Ντίκινσον αναφερόμενη στην τέχνη της ποίησης. Και η Ελευθερία Θάνογλου, στη δεύτερη ποιητική της συλλογή, «Αναπαράσταση», αποτυπώνει την αλήθεια με ωριμότητα ποιητική και γλώσσα συνυποδηλωτική. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πικραμένος με εξώφυλλο του πολυτάλαντου και πολυγραφότατου Πατρινού ποιητή Αντώνη Σκιαθά.
Η ποίηση της Ελευθερίας Θάνογλου είναι μοντερνιστική με στοιχεία εξπρεσιονιστικά και υπερρεαλιστικά. Κυριαρχεί το αίσθημα της διάψευσης. Αποτυπώνεται ο θρυμματισμός του ποιητικού υποκειμένου, η αποκαθήλωση του «εγώ» μετά από τη σύγκρουση της λογικής με τον κόσμο της επιθυμίας και του ονείρου. Ένας μοντερνισμός αρνητικός που εκτοπίζει τον ρομαντικό εαυτό και προβάλλει την τέχνη ως αντικείμενο του εαυτού της.
Κυρίαρχα θέματα ο χρόνος και ο έρωτας. Διερευνάται η σχέση τους με την υποκειμενικότητα μέσα από τη συναίρεση του παρόντος με τη μνήμη του παρελθόντος. Η γλώσσα επιδιώκει τη σύνδεση με τα πράγματα, καθώς και με τον κόσμο που διαφεύγει, μέσα από τεχνικές αναπαράστασης και αφαίρεσης. Ο εξωτερικός κόσμος γίνεται το όχημα αυτής της αναπαράστασης με δεσπόζουσα ποιητική τεχνική την εικονοποιία και τη μεταφορά.
Αντίδωρα
Οι ήσκιοι μας θα στέκουν απαρηγόρητοι
για τους τόσους μικρούς θανάτους μέσα μας
καθόσον ζούσαμε μαζί.
Καταργήσαμε το έντονο φως
μεταλάβαμε απογυμνωμένο σκοτάδι.
Απαρνήθηκα το λείο
για το άφυλλο άγγιγμα των χεριών σου.
Απαρνήθηκες τα πέταλα
για μιας στιγμής κοτσάνι.
Υποταχτήκαμε σε ασφόδελες νύχτες.
Τριμμένη ρίγανη οι συλλαβές του σ’ αγαπώ
σε γυάλινα βάζα,
δωρίστηκαν σε ξένους.
Η επώδυνη πραγματικότητα της φθοράς που συνεπάγεται για όλους μας ο χρόνος οδηγεί σε απογύμνωση το ποιητικό υποκείμενο το οποίο αποκαλύπτεται μέσα από τις «πολιτείες των στίχων». Οι αυταπάτες τότε βγαίνουν σκιές κρυμμένες σε μαύρο, η μοναξιά φανερώνεται, τα νερά βάφονται κόκκινα σε κάθε δύση κι ο έρωτας άπιαστος, άνεμος είναι• αχινοί τα λόγια, ουλές στο πάτωμα• κίτρινα δόντια οι τοίχοι.
Πολιτείες στίχων
Ι
Μην ψάχνεις για κατοικήσιμους έρωτες, έλεγες,
οι περισσότεροι μεταναστεύουν ή πεθαίνουν
αφήνοντας μια βελούδινη πολυθρόνα άδεια
κι ένα ποτήρι μισογεμάτο
με μόνα αποτυπώματα τα δάχτυλα
τα χείλη που δεν θα ξαναγγίξεις.
«Λόγος εις εαυτόν» είναι η ποιητική συλλογή της Ελευθερίας Θάνογλου, «Αναπαράσταση». Μονόλογος, εκμυστήρευση, σε ανομοιοκατάληκτο ελεύθερο στίχο, με απεικονίσεις του μύχιου κόσμου καθώς έρχονται στην επιφάνεια οι αναμνήσεις, οι σκέψεις, τα συναισθήματα, οι συνειρμοί. Συνεχείς εικόνες και αμεσότητα αίσθησης τον χαρακτηρίζουν. Οι λέξεις είναι κυρίως αρνητικές. Οι εικόνες ζοφερές: νεκρές πληγές, ποτάμια ξεραμένα, κομμένα δέντρα, ετοιμόρροπα πουλιά, τσακισμένα φτερά οδοιπόρων, νύχτες κρεμασμένες από επώνυμα, σεντόνια στο χρώμα του πένθους, πληγιασμένες υδρίες.
Αποβάθρες γυάλινες
ΙΙΙ
Η μοναξιά μας ολόκληρες μέρες
Ταξίδευε σε ακίνητες θάλασσες.
Στις αποβάθρες φτιάχτηκαν πρόχειρα καταλύματα
για μια επιστροφή.
Κατοικήθηκαν όλα από τους νεκρούς μας.
Έμαθα να σε βλέπω μες στο σκοτάδι
έμαθες να με βλέπεις μες στο σκοτάδι
ανάψαμε το φως και τυφλωθήκαμε.
Μινιμαλιστική έκφραση και λόγος κρυστάλλινος, συμμετρικός, με αφομοιωμένη την ελληνική λογοτεχνική παράδοση, ιδιαίτερα την ποίηση της Πολυδούρη. Ελαφρά χροιά ειρωνείας για τη ζωή ορισμένων γυναικών, ένας σκοτεινός λυρισμός και η σχεδόν μηδενιστική αντιμετώπιση της ζωής του σύγχρονου, διαψευσμένου από ιδεολογίες και έρωτες, ανθρώπου. Η ποίηση, και γενικότερα η τέχνη, δημιουργική διέξοδος, τόπος αναζήτησης της ολότητας.
Προοπτικές
Ι
Κοιτώ τις ξεβαμμένες από ευτυχία γυναίκες
σε στάση νηστείας απ΄ τη ζωή.
Σκέφτομαι πως τίποτα
τίποτα
πια δεν περιμένουν.
Ούτε δάση
ούτε θάλασσες
ούτε ουράνιους θόλους
Ζωγραφισμένους σε επίγειες σπηλιές.
Το λεωφορείο περιμένουν
να τις πάει στο σπίτι τους.
Τσαλακωμένα λάβαρα τα φουστάνια τους
στις χαρακιές της ζωής.
Στο βάθος της ποιητικής της Ελευθερίας Θάνογλου εμφωλεύει η ρευστότητα στη σχέση επιθυμίας - πραγματικότητας, όπως και η ιδέα της αναπαράστασης των στιγμών του παρελθόντος, υπό την έννοια όμως της διάψευσης και της αμφισβήτησης, που αποτελεί και το κέντρο της μοντερνιστικής αναζήτησης.
Λεπτοδείχτης ο χρόνος
Με τα πρώτα κρύα
οι ίσκιοι των δέντρων
προμήνυαν την ερημιά των ποιημάτων.
Ακινητοποιημένος ο χρόνος
σφυρηλατούσε μορφές στην πέτρα
οι ώρες μου κλαίγανε πάνω στο στήθος του φεγγαριού.
Χάθηκε ο λεπτοδείχτης της μνήμης μου
κι ούτε ο Αύγουστος μπορούσε να με παρηγορήσει
προσφέροντάς μου μια αναμάρτητη πανσέληνο
με ξελογιασμένα άστρα.
Τα ξημερώματα
τραβούσα κατά τον ήλιο
κι άρχιζα να ζωγραφίζω πάλι τον έρωτα
στα σκοτωμένα αγάλματα.
«Η τέχνη είναι ζωή», έλεγε ο Λουίτζι Πιραντέλο. Στην περίπτωση της ποιητικής συλλογής της Ελευθερίας Θάνογλου, «Αναπαράσταση», τα βαθιά ανθρώπινα ζητήματα, η διερεύνηση της πολυπλοκότητας του ερωτικού πάθους και το πέρασμα του χρόνου, αποτυπώνονται καλλιτεχνικά μέσα από παιχνίδι λέξεων ιδιαίτερα συγκινητικό και γοητευτικό.
