Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 30

Αλκιβιάδης του Γιώργου Αποστόλου

xlwpapostolou.jpg
Αλκιβιάδης, θέατρο, Γιώργος Αποστόλου, εκδόσεις Ήτορ 2015

 

Το θέατρο από την κλασική ακόμα αρχαιότητα διακρίθηκε για τον παιδευτικό του χαρακτήρα. Η βαρύτητα που του έδιναν -πέρα από το θρησκευτικό χαρακτήρα- είχε υπόσταση πολιτικής και κριτικής εκπαίδευσης, ως πεμπτουσίας της ψυχαγωγίας. Αν και σήμερα στο θέατρο κυριάρχησε η τέρψη και το καλλιτεχνικό σε βάρος του κριτικού, ωστόσο, καταγράφονται σοβαρές προσπάθειες που αναδεικνύουν τον παιδευτικό του χαρακτήρα.
Σε μία τέτοια λογική ισορροπεί και ο Γιώργος Αποστόλου με το έργο του «Αλκιβιάδης και τόσο πλήρως σε φαντάστηκα» (Ήτορ, 2015). Πρόκειται για ένα θεατρικό έργο που στην ουσία του παντρεύει την τέχνη και τη λογοτεχνία με την Ιστορία ως μία διαθεματική εκπαιδευτική προσέγγιση για το λύκειο.Και τούτη και μόνο η ιδιότητα του έργου αρκεί ώστε να κριθεί θετικά, καθώς η διαθεματική προσέγγιση (ιστορίας, αρχαίας και σύγχρονης λογοτεχνίας) μέσα από τον θεατρικό διάλογο, αποτελεί το σύγχρονο εκπαιδευτικό ιδανικό.
Ωστόσο, η ιδιαιτερότητα του έργου δεν περιορίζεται μόνο σε έναν -αδιάφορο για το ευρύ κοινό- εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Ο Γιώργος Αποστόλου μεταφέρει το παρελθόν στο παρόν και αναζητά όχι την ιστορική αλήθεια, αλλά τη θεατρική προσέγγιση του παρόντος. Προσπαθεί θουκυδίδεια να καταστήσει το παρελθόν ένα κριτικό εργαλείο ερμηνείας του παρόντος, της σύγχρονης πολιτικής, της δημαγωγίας. Ταυτόχρονα, ακολουθεί την πορεία της «ανθρώπινης πτώσης» κατά το σκεπτικό του Αλμπέρ Καμύ.
Η ζωντάνια των διαλόγων και η εξωχρονική φρεσκάδα με την οποία προσεγγίζει το φαινόμενο «Αλκιβιάδης» ο Αποστόλου, ενισχύουν την διαφορετική/καινοτόμα θεατρική ματιά του.  Η μετατροπή του σαλονιού της ελληνίστριας ακαδημαϊκού σε "αγορά", όπου συνομιλούν ιστορικές μορφές της αθηναϊκής δημοκρατίας, και παρατηρητήριο της αλκιβιαδικής βιογραφίας, επιτρέπουν στο έργο να κινείται με κινηματογραφική ελευθερία.
Το έργο συνδυάζει το αρχαίο δράμα με τη σύγχρονη θεατρική λογοτεχνία. Ξεπερνώντας την αρχαία ενότητα τόπου και χρόνου, μεταφέρει ιστορικά πρόσωπα του περιβάλλοντος του Αλκιβιάδη στο παρόν και τα φέρνει σε επαφή με την Ζακλίν ντε Ρομιγί, την ελληνίστρια που μελέτησε όσο λίγοι την εποχή του κεντρικού ήρωα. Υπάρχουν συνεχείς σκηνικές μεταβάσεις και χρονικά άλματα -κατά τη λογική του μυθιστορήματος- με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών. Έτσι, ο θεατής καταφέρνει να δει όλα τα σημαντικά γεγονότα της αθηναϊκής ιστορίας και του Πελοποννησιακού πολέμου με επίκεντρο τον Αλκιβιάδη.
Την ίδια στιγμή -εκτός από τον παιδευτικό χαρακτήρα- διατηρεί τη λογική των στάσιμων και των χορικών. Τα αρχαία χορικά στάσιμα αντικαθίστανται με αποσπάσματα από αρχαία δράματα (Οιδίπους τύραννος, Ελένη) και από σύγχρονη ποίηση (Καβάφης) υπό τη συνοδεία μουσικής. Με ψυχραιμία και φυσικότητα εμφανίζονται στη σκηνή ο Θουκυδίδης, ο Αλκιβιάδης, ο Νικίας, ο Σωκράτης, ενώ το ρόλο του κορυφαίου του -ανύπαρκτου- Χορού διατηρούν ο Αθηναίος Πολίτης και η Ζακλίν ντε Ρομιγί.
Η θουκυδίδεια ψυχραιμία προσέγγισης του παρελθόντος και η καμική πτώση αποτελούν τον κεντρικό μοχλό κίνησης της συγγραφής του θεατρικού. Η υπέρμετρη φιλοδοξία, που τελικά οδηγεί στη νέμεσιν, η φιλαυτία και η εγωπάθεια των πολιτικών που διαδέχτηκαν τον Περικλή και η ανάγκη τους να διακριθούν με κάθε τρόπο ως σωτήρες της πόλης, εν μέσω πολέμου, καθεφτίζονται σε κάθε σκηνή του έργου.Η ύβρις του Αλκιβιάδη και το ξαφνικό τέλος του (άδικο ή δίκαιο, το κρίνει ο θεατής/αναγνώστης) ως τίσις, οι ξαφνικές -σολωνικές- μεταβολές του βίου του, στις οποίες η απόλυτη επιτυχία και αγάπη του δήμου γίνονται εξορία και δολοφονικό μένος, συντελούν στην ενίσχυση του δραματικού στοιχείου κατά το δραματουργικό πρότυπο.Η αγωνία του κοινού για την τύχη του ήρωα κορυφώνεται ή μειώνεται ανάλογα με τις μεταβολές των αλκιβιαδικών περιπετειών.
Σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο η γνώση -μεταφερόμενη με τέτοια στειρότητα- κυριαρχεί ως αυτοσκοπός και οι φιλολογικές προσεγγίσεις αυτοεπιβεβαιώνονται μέσα από τον ψυχοκτόνο εξετασιοκεντρισμό, ένα θεατρικό έργο ως μέσο διδασκαλίας δεν μπορεί παρά να κεντρίσει την οπτική μας, καθώς αλλάζει άρδην τις συνθήκες μάθησης. Ωστόσο, ο Αποστόλου καταφέρνει με την καινοτόμα οπτική του να εγκαταλείψει τον περιορισμένο σχολικό χώρο και να απλωθεί προς το ενήλικο κοινό. Φιλοδοξεί να θέση σε εγρήγορση την κρίση του θεατή και του αναγνώστη, ώστε να διδαχθεί από το παρελθόν και αποσαφηνίσει το πολιτικό παρόν, ταυτόχρονα  με την ψυχαγωγική τέρψη.

Δήμος Χλωπτσιούδης