photo © Στράτος Προύσαλης
Γράφει ο Θεοχάρης Παπαδόπουλος
Πολλές φορές, όταν διαβάζουμε για αθλητικά γεγονότα παγκόσμιας εμβέλειας, βλέπουμε ορισμένους βαρύγδουπους χαρακτηρισμούς, όπως, ότι ο αθλητισμός είναι πολιτισμός ή ότι το περίφημο «ευ αγωνίζεσθαι» έχει να κάνει με τον σύγχρονο αθλητισμό και φτάνουμε στο σημείο να απορούμε με την έξαρση της βίας στο χώρο του αθλητισμού. Θα εξετάσουμε, λοιπόν, τρία ζητήματα: Αν ο σύγχρονος αθλητισμός είναι πολιτισμός, αν ο αθλητισμός ήταν πολιτισμός στα αρχαία χρόνια και αν μπορεί ο αθλητισμός να γίνει πολιτισμός.
Ο σύγχρονος αθλητισμός δεν παράγει πολιτισμό για το φίλαθλο κοινό. Τα φαινόμενα βίας, τόσο στα ομαδικά, όσο και στα ατομικά σπορ αυξάνονται και είναι συνηθισμένα σε κάθε διοργάνωση, μεγάλη ή μικρή, διεθνή ή εγχώρια. Πρόχειρα μας έρχονται στο μυαλό τα φαινόμενα βίας στο πιο πρόσφατο EURO 2016. Τι γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις; Οι υπεύθυνοι διοργανωτές στηλιτεύουν στα λόγια τα φαινόμενα βίας, λένε ότι θα κάνουν τα πάντα για να τα αποτρέψουν σε μια επόμενη διοργάνωση, αλλά κάθε φορά διαπιστώνουμε τραγικά, ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει. Στις διεθνείς διοργανώσεις τα φαινόμενα βίας αποκτούν εθνικιστική χροιά και μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και σε δολοφονικά έκτροπα. Ο σύγχρονος αθλητισμός δεν παράγει πολιτισμό, ούτε για τους ίδιους τους αθλητές. Το κυνήγι της πρωτιάς και των ρεκόρ, αναγκάζει τους αθλητές να προσπαθούν να φτάσουν σε υπεράνθρωπες αντοχές, που διαθέτουν ορισμένα ζώα, όχι, όμως, ο άνθρωπος. Πόσο μπορεί να τρέξει ένας άνθρωπος; Μέχρι πόσο βάρος μπορεί να σηκώσει; Για να καταφέρουν να πετύχουν τα ρεκόρ, οι περισσότεροι αθλητές κάνουν χρήση, επικίνδυνων για τη ζωή τους, αναβολικών. Η χρήση των αναβολικών γίνεται κατά κόρον, τόσο στα ατομικά αθλήματα, όπου άλλοι αθλητές πιάνονται ντοπαρισμένοι και άλλοι προσπαθούν να αποφύγουν τον έλεγχο, όσο και στα ομαδικά, όπου έχουμε δει διάφορα φαινόμενα, όπως αυξημένη αδρεναλίνη και άλλα μη φυσιολογικά για τον άνθρωπο, δεδομένα. Τέλος, για τον σύγχρονο αθλητισμό, αρκεί να σταθούμε σε ένα ρητό, που είχε γράψει ο George Orwell, που αν και έζησε αρκετά χρόνια πριν, το μήνυμα, που περνάει είναι αρκετά επίκαιρο: «Ο σοβαρός αθλητισμός δεν έχει να κάνει τίποτα με το «ευ αγωνίζεσθαι». Είναι γεμάτος μίσος, ζήλια, καυχησιολογία, άγνοια όλων των κανόνων και σαδιστική ευχαρίστηση στην παρακολούθηση βίας. Με άλλα λόγια, είναι πόλεμος χωρίς πυροβολισμούς».
Ο αθλητισμός στα αρχαία χρόνια, επίσης δεν ήταν πολιτισμός. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είχαν πολιτικό μήνυμα. Ποιο ήταν αυτό; Οι μάχες στα αρχαία χρόνια γίνονταν σώμα με σώμα. Όποια πόλη-κράτος έβγαζε πολλούς ολυμπιονίκες, έδειχνε ότι μπορούσε να βγάλει πολύ δυνατούς πολεμιστές. Όταν, μια πόλη-κράτος είχε ολυμπιονίκες, γκρέμιζε ένα κομμάτι από το τείχος της πόλης, για να περάσει το μήνυμα, ότι έχει τόσο ισχυρούς πολεμιστές, ώστε δεν έχει ανάγκη από τείχη και να δείξει στις άλλες πόλεις, ότι είναι ισχυρότερη και άρα ικανή να ηγεμονεύει. Και στα αρχαία χρόνια, ο πρωταθλητισμός έκανε κακό, όπως διαπιστώνει και ο Διογένης ο Κυνικός: «Ο αθλητισμός ωφελεί μέχρι να κοκκινίσουν τα μάγουλά σου. Από κει και πέρα είναι βλαβερός και καταστρέφει το μυαλό».
Και ερχόμαστε στο τελευταίο ερώτημα: Μπορεί ο αθλητισμός να γίνει πολιτισμός; Κατά την άποψή μας, μπορεί, υπό ορισμένες προϋποθέσεις: Α) Κατάργηση του πρωταθλητισμού και των ρεκόρ. Ο άνθρωπος, όταν αθλείται με μέτρο και το κάνει, επειδή του αρέσει, τότε ωφελεί το σώμα του, χωρίς να το καταπονεί, αλλά και χωρίς να φτάνει στο άλλο άκρο της απόλυτης αδράνειας. Β) Κατάργηση του επαγγελματικού αθλητισμού. Ο αθλητισμός δεν είναι επάγγελμα. Είναι παιχνίδι. Είναι διασκέδαση. Δε νοείται ένας αθλητής να καταπονεί το σώμα του, προς χάριν του εύκολου και γρήγορου πλουτισμού. Γ) Να υπάρχει η δυνατότητα να αθλούνται όλοι και όχι μόνο όσοι διαθέτουν ορισμένα φυσικά προσόντα. Για παράδειγμα, είναι προτιμότερο να μπορούν να τρέξουν όλοι 100 μέτρα σε ένα με δύο λεπτά απ’ το να μπορεί να τρέξει ένας σε 10 δευτερόλεπτα.
Άρα, ο αθλητισμός δεν ήταν, ούτε είναι πολιτισμός, μπορεί, όμως, να γίνει, αν και εφόσον εφαρμοστούν τα παραπάνω, που προϋποθέτουν μια καλύτερη κοινωνία, όπου ο αθλητισμός δεν θα είναι εμπόρευμα και δεν θα θυσιάζεται στον βωμό του κέρδους.
