του Ιορδάνη Κουμασίδη
Ένας Αύγουστος Χωρίς Επίλογο, Μυθιστόρημα, Άρης Αλεβίζος, Εκδόσεις Μεταίχμιο (β' έκδοση σε e-book), 2011
Ειλικρινά ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω πλήρως τι σημαίνει ένα ‘βιβλίο καλοκαιριού’ ή ‘βιβλίο παραλίας’ –πέρα ασφαλώς από την ροζ λογοτεχνία. Όπως και τη χρηστικότητα των αντιστοίχων αφιερωμάτων που κάνουν τα έντυπα και τα περιοδικά την προ-θερινή περίοδο. Το ‘βιβλίο για το καλοκαίρι’ περισσότερο μου θυμίζει το ‘τι θα φορεθεί φέτος το καλοκαίρι’ παρά μια λογοτεχνική συνθήκη. Κατανοώ ασφαλώς το γεγονός ότι στις διακοπές κάποιος έχει περισσότερο χρόνο να διαβάσει, αλλά η άνευ όρων αποδοχή αυτής της διαπίστωσης υποβιβάζει το λογοτεχνικό συμβάν σε ένα πάρεργο, ή σε μια εξαιρετικά σπάνια ηδονή που όμως πάλι συμβαίνει κατ’ εξαίρεση. Ο συνεπής και παθιασμένος αναγνώστης είναι συνήθως ενημερωμένος και έχει ήδη διαβάσει τις παρουσιάσεις και τις σχετικές κριτικές. Η μόνη, σχετική, κατηγοριοποίηση που θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή θα ήταν μια θεματική τύπου ‘ιστορίες που διαδραματίζονται καλοκαίρι’. Κατά σύμπτωση, ενώ με διέτρεχαν αυτές οι σκέψεις, έπεσε στα χέρια μου το μυθιστόρημα του Άρη Αλεβίζου ‘Ένας Αύγουστος Χωρίς Επίλογο’, που πρωτοεκδόθηκε το 2004 και φέτος διανέμεται και σε e-book από το Μεταίχμιο.
Ο κεντρικός ήρωας λοιπόν αυτού του θερινού αναγνώσματος, στο ‘θερινό ανάγνωσμα’ καταλήγω ως καταλληλότερη διατύπωση, καταφεύγει στο νησί της Χίου έναν Αύγουστο, για να περάσει - πρώτη φορά ολομόναχος- ενδοσκοπικές διακοπές και να ανατρέξει, όπως αποδεικνύεται στη συνέχεια, σε γεγονότα και ερωτήματα της ζωής του. Το καταλυτικό συμβάν για αυτή την απόδραση και για αυτή την ‘αναθεώρηση’ υπήρξε η δαιδαλώδης γραφειοκρατική οδύσσεια που ακολούθησε τη δωρεά ενός ακριβού αυτοκινήτου στον ίδιο και στη γυναίκα του και η οποία ανέσυρε στην επιφάνεια εντάσεις και εν υπνώσει ανταγωνισμούς. Εν τέλει η απόδραση αποδεικνύεται αποτυχημένη: η μοναξιά δεν είναι εύκολος σύντροφος, ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από σεξουαλικές παρενέργειες. Η επιστροφή του από τη Χίο δε λύνει τα προβλήματα. Οι ανούσιες και εν μέρει βασανιστικές περιηγήσεις συνεχίζονται στην Αθήνα, χωροταξικά, καθώς και σε πρόσωπα του παρελθόντος που ανακαλεί και συναντά εναλλάξ με την αφηγηματική κατάθεση της γραφειοκρατικής ταλαιπωρίας που δε λέει να πάρει τέλος. Κάποια στιγμή επισκέπτεται και τον καταγωγικό του τόπο όπου και εκεί περιφέρεται ασκόπως ή κάνει πράγματα δίχως ουσιαστική σημασία.
Το γραφειοκρατικό, σχεδόν καφκικό, σύμπαν που περιγράφει εξαιρετικά ο Αλεβίζος συνιστά μια παραλληλία με το προσωπικό σύμπαν του ήρωα του, που είναι εξ ίσου ‘βασανιστικό.’ Πρόκειται για δυο καταστάσεις που θυμίζουν ενός είδους τιμωρία. Μια σειρά από συμπτώσεις καθιστούν και τα δυο σύμπαντα ακόμα πιο ανυπόφορα. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως η πολυνομία αντικατοπτρίζει επί της ουσίας την πολυπλοκότητα και το δυσχερές της σύγχρονης ζωής και των σχέσεων στο αστικό ‘τοπίο’. Η περιπλάνησή του ήρωα στην καυτή, αυγουστιάτικη Αθήνα μοιάζει με μια προσπάθεια να συμφιλιωθεί μαζί της, αφότου είχε ήδη αποτύχει η προσπάθεια συμφιλίωσης με το νησιώτικο χώρο της Χίου όπως και η επιστροφή στα πάτρια εδάφη.
Η ζωή του –ανώνυμου- ήρωα τινάζεται στον αέρα δίχως να έχει συμβεί κάτι το ιδιαίτερα συνταρακτικό. Απλώς η γραφειοκρατική οδύσσεια λειτουργεί ως επιταχυντής. Ο ίδιος ξεσπά μη γνωρίζοντας εάν αυτό συμβαίνει εξαιτίας της ‘συσσώρευσης’ προβλημάτων ή εν τέλει από το δυσβάσταχτο της αλλοτρίωσης μιας συνηθισμένης ζωής που ζούσε μέχρι τα συγκεκριμένα γεγονότα.
Η διήγηση ακολουθεί μια ημερολογιακή σειρά εντός της οποίας παρατίθενται τα γεγονότα της τελευταίας τριετίας τα οποία ξεκινούν με τη δωρεά του αυτοκινήτου. Στον ‘πραγματικό χρόνο’ βρίσκουμε τον ήρωα στη Χίο και τον εγκαταλείπουμε σε ένα δισέλιδο επ’ ονόματι ‘Έπίλογος’, που συμβαίνει την πρώτη Σεπτέμβρη και αποτελεί μια ειρωνική αντίστιξη με το ‘χωρίς επίλογο’ του τίτλου. Έχουμε να κάνουμε λοιπόν με ένα ‘θερινό ανάγνωσμα’ που παρά τη σχετικά δυσάρεστη θεματική του αξίζει αναμφίβολα την αναγνωστική μας προσοχή.
