Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 33

Μίλτος Σαχτούρης: 11 χρόνια από τον θάνατό του

σαχτούρης-ιντζέμπελης

Γράφει ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης

Ο Μίλτος Σαχτούρης ανήκει στην πρώτη μεταπολεμική γενιά Ελλήνων ποιητών. Δημιούργησε μια εντελώς προσωπική και ιδιόμορφη ποίηση, χαρίζοντάς μας ποιήματα γεμάτα βαθιά ευαισθησία και ανθρώπινο πόνο.  

Είναι γεγονός ότι ο Σαχτούρης ωρίμασε μέσα στη βία και τη φρίκη των δύσκολων καιρών του πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου. Ο πόνος για τον άνθρωπο εκφράστηκε με την υπαρξιακή θλίψη. Όπως δηλώνει και ο ίδιος, «Δεν υπάρχει ποίηση καλή δίχως πόνο… Οι ποιητές είναι άνθρωποι που έχουν πολύ υποφέρει. Αυτοί μπαίνουν μέσα στη ζωή βαθιά και τη βλέπουν στην αλήθεια της. Γιατί το περισσότερο μέρος της είναι πόνος».(1)

Στην ποίηση του Σαχτούρη κυρίαρχα στοιχεία είναι οι αλληγορίες, οι μύθοι και τα αινιγματικά σύμβολα, ενώ η απαισιοδοξία, το αίσθημα της ιστορικής ήττας και τα σκληρά βιώματα της Κατοχής και του Εμφυλίου συνθέτουν τον κόσμο του ποιητή απ’ όπου αντλείται και το υλικό του έργου του.

Ο Σαχτούρης φαίνεται πως έζησε σε ένα χώρο μιας ασφυκτικής εσωτερικότητας ή, καλύτερα, εσωτερικής ασφυξίας. «Η ποίησή μου βγαίνει από ένα ταραγμένο υποσυνείδητο»,(2) θα πει, και πρέπει να διαβάζεται ως ένα είδος υποσυνείδητου ημερολογίου της ζωής του.

Η ατμόσφαιρα στα περισσότερα ποιήματά του συγκλονίζει. Ενδεικτικά, παραπέμπουμε το ποίημα «Ο στρατιώτης ποιητής».

Ο στρατιώτης ποιητής

Δεν έχω γράψει ποιήματα
μέσα σε κρότους
μέσα σε κρότους
κύλησε η ζωή μου.

Τη μια ημέρα έτρεμα
την άλλη ανατρίχιαζα
μέσα στο φόβο
μέσα στο φόβο
πέρασε η ζωή μου.

Δεν έχω γράψει ποιήματα
δεν έχω γράψει ποιήματα
μόνο σταυρούς
σε μνήματα καρφώνω.

Ο Σαχτούρης έδεσε τον παραλογισμό του υποσυνείδητου που επεξεργάστηκε ο υπερρεαλισμός με τους εξίσου παράλογους συνδυασμούς που εμφανίζονται στο ελληνικό δημοτικό τραγούδι. Στην περίπτωσή του βέβαια, ο στίχος είναι ελεύθερος, χωρίς τη δέσμευση του μέτρου, πετυχαίνοντας έτσι κάθε ποίημα να λειτουργεί και να επιβάλλεται ως μορφή.

Κάθε ποίημα είναι μια απόπειρα ζωής, μια απόπειρα συμφιλίωσης που καταλήγει γρήγορα στην ανατροπή, στη διάψευση, στη ματαίωση. Ο υπερρεαλισμός του παρέχει βέβαια το ιστορικό άλλοθι για τολμηρά άλματα. Έτσι η ποίησή του μετατρέπεται από περίκλειστος κήπος σε εστία αντίστασης.

Η ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη είναι μοναδική επειδή αρνείται απόλυτα το συμβιβασμό του εύκολου. Διακατέχεται από υπαρξιακή αγωνία αλλά και αίσθημα ευθύνης εκφράζοντας την ανησυχία και την περιπέτεια του μεταπολέμου.

Κάθε πράγμα είναι αυτό που είναι, και κάθε ποίημα κρίνει τον ποιητή του. Και ο Μίλτος Σαχτούρης έχει κριθεί από τα ποιήματά του. «Όταν άφησα τα νομικά… το πήρα απόφαση ότι πια η ζωή μου θα είναι αφιερωμένη σ’ αυτό το πράγμα (ποίηση)», δηλώνει χωρίς περιστροφές.

Ο Μίλτος Σαχτούρης έζησε σαν ασκητής καλόγερος μέσα σε έναν κόσμο που διαρκώς μεταβαλλόταν και μεταλλασσόταν βρίσκοντας διέξοδο στην ποίηση.(3)

Σημειώσεις
1. «Δεν υπάρχει ποίηση καλή δίχως πόνο», συνέντευξη στην Ε. Ζιώγα στην εφ. Πρώτη, 5 Μαρτίου 1990.
2. «Τα έρημα τοπία της ποίησης», συνέντευξη στον Μ. Φάις στο περ. Ταχυδρόμος, 3 Ιανουαρίου 1991.
3. Α. Ζήρας, «Η μαγεία της μη διεκδίκησης. Μια ματιά στην ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη», περ. Λέξη, τχ. 123-124 (1994).