Top menu

Χαμογελάστε κύριε Βιαν -Αφιερωμένο στους κομπάρσους

boris-vian_arthro

Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Ο συγγραφέας του «Θα φτύσω στους τάφους σας» ανήκει σ΄ εκείνη την απαράμιλλη ελίτ της γαλλικής διανόησης που μετέβαλε το Παρίσι σ΄ ένα ανοιχτό πολιτιστικό κέντρο, παγκόσμιας εμβέλειας και δυναμικής. Ο Μπορίς Βιάν, μουσικός, ποιητής, άνθρωπος της δημιουργίας, ένα αλλιώτικο ήθος που δεν θα μπορούσε να ευδοκιμήσει, ακόμη και στον δικό μας ξέφρενο καιρό. Η ιστορία του Κομπάρσου συνοψίζει λίγο πολύ ένα ρεύμα θεμελιωμένο στην ανθρώπινη ψυχή ως πρόθεση. Πλήθη ολόκληρα συνωστίζονται στον Κομπάρσο του, περνούν και χάνονται με κάτι δυσδιάκριτα πρόσωπα. Αν ο Βιάν είχε ζήσει σ΄ άλλη εποχή οι χαρακτήρες του θα πλήθαιναν το ενδιαφέρον για το φανταστικό και το μυστήριο. Όμως τώρα έχουν άλλη κατεύθυνση. Επιδιώκουν να μεταφέρουν γλαφυρά την ατμόσφαιρα της ζωής, του κόσμου, των ανθρώπων, μιας έξαλλης εξίσωσης μ΄ αγνώστους και τρίτους αριθμούς που ισούται με την ακέραια μοναξιά μας.

Εδώ θα πει κάποιος, κλισέ, κατακτώντας τη γλώσσα και τις εντυπώσεις με τη μια ζαριά του. Εντούτοις όμως, αυτό που κατέχει την πιο καίρια σημασία δεν είναι άλλο απ΄ εκείνο το πελώριο σύμπαν που κουβαλούμε, ο καθένας ξεχωριστά στους ώμους του, μέσα του. Ακαθόριστες  σκηνές, παρουσίες, έρωτες που προσπαθούν αλλά δεν κατορθώνουν  τίποτε μες στους διαδρόμους των σκηνικών, μικρά δωμάτια έξω απ΄ το φως, ξαφνικές εμφανίσεις, ψυχικά νοσήματα, κουβέντες που δεν λέγονται, ένα φορτίο πολύ βαρύτερο απ΄ τις μέρες και τα έργα σου. Ο Μπορίς Βιάν φιλοδοξεί σε μια αίσθηση, κάθε ερμηνεία των αστικών του κλισέ χάνει ευθύς την αξία του αφού ο ισοπεδωτικός ρυθμός της ανάγνωσης και των γεγονότων και των προσώπων χάνεται και κερδίζεται σαν σήμα, εξαντλείται στη στροφή και τους πρώιμους ήχους σουίνγκ, καταδικασμένη πρωτοπορία, κακή απομίμηση ζωής. Πίσω απ΄ τα σκηνικά του θεάτρου, πίσω απ΄ τις λάμπες και τις βροχές ο Βιάν φωτίζει τον εγκιβωτισμένο κόσμο, το ασφυκτικό πλαίσιο του υπενθυμίζει  τις αστικές διαδρομές μας, διαγράφει σταθερές τροχιές, σε μέσα υψηλών επιταχύνσεων. Το θέατρο, η φαντασία υπονομεύει αυτό το καλοστημένο μηχανισμό για να νικηθεί απ΄ τη μοναξιά που την πνίγει στο Παρίσι του Βιάν.

Ο Κομπάρσος του Βιάν πεθαίνει απρόσμενα. Μ΄ ένα καρφί στα είκοσι δύο χρόνια περνά στην ιστορία. Έτσι μόνο μπορεί να σβήσουν τα πρόσωπα του Βιάν, να υποκύψουν στα τόσα τους τραύματα, να εξαφανιστούν μες σ΄ αυτό το ίδιο κύκλωμα που τα θρέφει. Ο συγγραφέας ξαναδιαβάζει στον Κομπάρσο του ολόκληρη την ιστορία της σύγχρονης ζωής, στο νου του κυριαρχεί ένα μουσικό ντεκόρ με πολύ ξέφρενες μελωδίες. Για τη μοναξιά ο συγγραφέας δεν μιλά. Έτσι κάνουν οι ποιητές, στέλνουν σινιάλα και όταν ακόμη όλα έχουν χαθεί. Απασφαλίζουν στίχους και ελευθερώνουν το αίσθημα. Κάθε κόπος να ερμηνεύσεις τον Βιάν θα σε καταστήσει τετριμμένο και δεν θα σε δικαιώσει. Ακόμη και αυτό το κείμενο διαγράφει μάταιους κύκλους, δαπανά μάταιες ώρες σε αποπλανήσεις. Το δράμα του νεαρού Κομπάρσου που είναι εγώ, εσύ, τα τρίτα πρόσωπα επιβεβαιώνει ξεκάθαρα την πολύ βέβαιη ματιά του Βιάν, όταν κάνει λόγο για τους καινούριους αστούς, όταν αναπαριστά τη φλόγα που κατακαίει γενιές ολόκληρες, μ΄εντυπωσιακά οράματα, φιλοδοξίες, ακυρώσεις.

Ο Μπορίς Βιάν επιστρατεύει την τεχνική των ψευδαισθήσεων, ο παλμός του υπομνηματίζει τις προτάσεις πρόσωπα του. Καπότε, κυρίες με ρεκάρ αζαρντέ, νανόσωμοι αναβάτες και ο άνεμος ή το τίποτε. Οι εξώστες του είναι ολότελα πραγματικοί και φωτισμένοι, όμως  εκεί συμβαίνουν πολλά και σπάνια πράγματα, φαινόμενα που σκάβουν βαθύτερα στον ύπνο μας. Η εξαιρετική μετάφραση, η ατμόσφαιρα που σώζεται απ΄ τη Ρίτα Κολαΐτη απελευθερώνουν γνήσιες δόσεις  του Γάλλου διανοητή που τόσο παζολινικά δήλωσε τα σέβη του στην τέχνη, τις υπηρεσίες, τους σκοπούς της. Ο κομπάρσος του είναι ο νεαρός Ελπήνωρας, ο ίδιος που απασχόλησε τον Σεφέρη, τον Στέλιο Λύτρα, τον Τάκη Σινόπουλο. Ο ήρωας που καίγεται στη μοναξιά του για να συναντήσει αργότερα τη μοίρα του μες στις καλλιτεχνικές δημιουργίες. Φθάνει πάντα πρώτος, κρατώντας για τον εαυτό του μονάχα κάτι πρόχειρα, κάτι ακυρωμένα σχέδια. Ο Κομπάρσος του Μπορίς Βιάν γνωρίζει από καρδιάς το βάρος αυτού του κόσμου. Μιλά γι’ αυτό με υπαινιγμούς. Δίνει σημασία στο στυλ της εποχής, το αποπνέει, είναι συγχρόνως φιλόσοφος και ιερουργός.