του Τάσου Ρήτου
Jim Morrison
Το μέλλον γράφτηκε στους τοίχους
με ινδιάνικες προσευχές!
Είναι όλοι μέσα!
Είναι όλοι μέσα!
Είναι όλοι μέσα!
Η τελετή είναι έτοιμη να αρχίσει.
Ξυπνήστε!
Δεν μπορείτε να θυμηθείτε πού είχε σταματήσει αυτό το όνειρο;
(Awake)
Η πόλη σχηματίζει – τις περισσότερες φορές οργανικά, αλλά παρ’ όλα αυτά αναπόφευκτα – έναν κλοιό. Ένα παιχνίδι. Έναν κλοιό θανάτου που έχει σεξ στο κέντρο του. Πάρε το αμάξι και πήγαινε στα περίχωρα, στα προάστια. Στις άκρες τους θ’ ανακαλύψεις ζώνες διατροφής και πλήξης, ζώνες παιδικής πορνείας.
Όμως σ’ αυτόν τον βρώμικο δακτύλιο που μόλις βγει ο ήλιος περικλείνει τη βιομηχανική περιοχή, υπάρχει η μόνη πραγματική ζωή του πλήθους στον πλανήτη μας, η μόνη ζωή του δρόμου, η ζωή της νύχτας. Δειγματολόγια ασθενειών σε ξενοδοχεία του ενός δολαρίου, φτηνές πανσιόν, μπαρ, ενεχυροδανειστήρια, πορνεία και λαϊκά θεάματα, σε στοές που διαρκώς ξεψυχάνε αλλά δεν πεθαίνουν ποτέ, σε δρόμους και σε κινηματογράφους που παίζουν όλη τη νύχτα.
(Όλοι ζούμε στην πόλη)
Νομίζω ότι οι θαυμαστές των Doors σε βλέπουν σα σωτήρα, τον ηγέτη που θα τους απελευθερώσει όλους. Πώς νιώθεις γι’ αυτό; Είναι κάπως βαρύ φορτίο, έτσι δεν είναι;
Είναι παράλογο. Πώς μπορώ εγώ να ελευθερώσω κάποιον που δεν έχει ούτε τα κότσια να σταθεί όρθιος και να δηλώσει από μόνος του τη δική του ελευθερία; Νομίζω ότι δεν ισχύει – οι άνθρωποι λένε ότι θέλουν να είναι ελεύθεροι – όλοι επιμένουν ότι η ελευθερία είναι αυτό που θέλουν περισσότερο, το πιο ιερό και πολύτιμο πράγμα που μπορεί κάποιος να έχει. Αλλά αυτά είναι μπούρδες! Οι άνθρωποι τρομοκρατούνται και μόνο στην ιδέα να ελευθερωθούν – κρατιούνται καλά στις αλυσίδες τους. Αντιμάχονται οποιονδήποτε προσπαθεί να σπάσει αυτές τις αλυσίδες. Είναι η ασφάλεια τους. . . Πώς μπορεί να περιμένουν να τους ελευθερώσω εγώ ή οποιοσδήποτε άλλος από τη στιγμή που ούτε οι ίδιοι δεν θέλουν να ελευθερωθούν στην πραγματικότητα;
Γιατί πιστεύεις ότι οι άνθρωποι φοβούνται την ελευθερία;
Πιστεύω ότι οι άνθρωποι αντιστέκονται στην ελευθερία γιατί φοβούνται το άγνωστο. Αλλά είναι ειρωνικό. . . Αυτό το άγνωστο ήταν κάποτε πολύ καλά γνωστό. Είναι εκεί όπου ανήκουν οι ψυχές μας. . . Η μόνη λύση είναι να τις αντιμετωπίσουμε – να αντιμετωπίσεις το εαυτό σου – με το μεγαλύτερο φόβο που μπορείς να φανταστείς. Ξεσκέπασε τον εαυτό σου στον εαυτό σου, στο πιο βαθύ σου φόβο. Μετά από αυτό, ο φόβος δεν θα έχει καμιά δύναμη, και ο φόβος της ελευθερίας συρρικνώνεται και εξαφανίζεται. Είσαι ελεύθερος.
Τι εννοείς όταν λες ελευθερία;
Υπάρχουν διάφορα είδη ελευθερίας – υπάρχει μεγάλη παρανόηση. . . Το πιο σημαντικό είδος ελευθερίας είναι να είσαι αυτό που πραγματικά είσαι. Ανταλλάσεις την πραγματικότητά σου για ένα ρόλο. Ανταλλάσεις τις αισθήσεις σου για μια θεατρική παράσταση. Παρατάς την ικανότητα σου να αισθάνεσαι και σε αντάλλαγμα φοράς μια μάσκα. Δεν μπορεί να υπάρξει μια μεγάλης κλίμακας επανάσταση μέχρι να γίνει μια προσωπική επανάσταση, σε ατομικό επίπεδο. Πρέπει να γίνει εσωτερική πρώτα. Μπορείς να αφαιρέσεις από ένα άνθρωπο την πολιτική του ελευθερία και όμως δε θα του κάνεις κακό – εκτός αν του αφαιρέσεις την ελευθερία του να αισθάνεσαι. Αυτό μπορεί να τον καταστρέψει.
Όμως μπορεί κάποιος άλλος εκτός από εσένα τον ίδιο, να έχει τη δύναμη να σου αφαιρέσει την ελευθέρια του να αισθάνεσαι;
Κάποιοι άνθρωποι παραδίδουν την ελευθερία τους οικιοθελώς – μα άλλοι εξαναγκάζονται να την παραδώσουν. Η φυλάκιση ξεκινά ήδη απ’ τη γέννηση. Η κοινωνία, οι γονείς, αρνούνται να σου επιτρέψουν να διατηρήσεις την ελευθερία με την οποία γεννήθηκες. Είναι ανεπαίσθητοι τρόποι για να τιμωρήσουν ένα άτομο που τόλμησε να αισθανθεί. Βλέπεις όλοι γύρω σου έχουν καταστρέψει τη φύση τους, του να αισθάνονται πραγματικά. Μίσησε ότι βλέπεις.
Θες να πεις ότι μεγαλώνουμε , στην πραγματικότητα,, για να υπερασπίσουμε και να διαιωνίσουμε μια κοινωνία που αφαιρεί από τους ανθρώπους την ελευθερία να αισθάνονται;
Σίγουρα. . . οι δάσκαλοι, οι θρησκευτικοί ηγέτες – ακόμα και οι φίλοι ή και οι δήθεν φίλοι – αναλαμβάνουν από το σημείο που αφήνουν οι γονείς. Απαιτούν να αισθανόμαστε αυτά που θέλουν ή περιμένουν αυτοί από εμάς. Είμαστε σαν να μεταμορφωθήκαμε σε ηθοποιούς που περιπλανιούνται χαλαροί σ’ αυτόν τον κόσμο προς αναζήτηση ενός φαντάσματος…ψάχνοντας ατελείωτα για μια μισοξεχασμένη σκιά της χαμένης μας πραγματικότητας. Όταν οι άλλοι απαιτούν να γίνουμε αυτοί που οι ίδιοι θέλουν, μας αναγκάζουν να καταστρέψουμε αυτό που είμαστε στην πραγματικότητα. Είναι ένα ανεπαίσθητο είδος φόνου… ακόμα και οι πιο αξιαγάπητοι γονείς και συγγενείς διαπράττουν αυτό το φόνο με χαμόγελα στα πρόσωπά τους.
Πιστεύεις ότι είναι εφικτό για ένα άτομο να ελευθερωθεί από αυτές τις καταπιεστικές δυνάμεις από μόνο του – ολομόναχο;
Αυτού του είδους η ελευθερία δεν μπορεί να χαριστεί. Κανένας δεν μπορεί να την κερδίσει για σένα. Πρέπει να το κάνεις μόνος σου. Αν ψάξεις κάποιον άλλο να το κάνει για σένα – κάποιον έξω από σένα - τότε πάλι εξαρτάσαι από τους άλλους. Είσαι ακόμα τρωτός σ’ αυτές τις καταπιεστικές, φαύλες εξωτερικές δυνάμεις, πάλι.
Όμως δεν είναι δυνατόν για αυτούς που θέλουν αυτού του είδους την ελευθερία, να ενωθούν – να συνδυάσουν τη δύναμη τους, ίσως απλά να ενδυναμώσουν ο ένας τον άλλον; Πρέπει να είναι εφικτό, νομίζω.
Οι φίλοι μπορούν να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο. Ένας πραγματικός φίλος είναι αυτός που σου αφήνει απόλυτη ελευθερία να είσαι ο εαυτός σου – και κυρίως να αισθάνεσαι. Ή να μην αισθάνεσαι. Ότι και να τύχει να αισθανθείς εκείνη τη στιγμή, είσαι εντάξει με αυτούς. Αυτό είναι με το οποίο ισοδυναμεί η πραγματική αγάπη – να αφήνεις ένα άτομο να είναι αυτό που πραγματικά είναι. . . Οι περισσότεροι άνθρωποι σε αγαπούν για αυτό που υποκρίνεσαι ότι είσαι. Για να διατηρήσεις την αγάπη τους, συνεχίζεις να υποκρίνεσαι – να υποδύεσαι. Αρχίζεις να αγαπάς την προσποίησή σου. . . Είναι αλήθεια, είμαστε εγκλωβισμένοι σε μια εικόνα, σε μια παράσταση – και το πιο λυπηρό είναι ότι οι άνθρωποι συνηθίζουν τόσο πολύ στην εικόνα τους – που προσκολλούνται στις μάσκες τους. Λατρεύουν τις αλυσίδες τους. Ξεχνάν τα πάντα για το ποιοι πραγματικά είναι. Και αν προσπαθήσεις να τους το υπενθυμίσεις, σε μισούν για αυτό – νιώθουν ότι προσπαθείς να τους κλέψεις το πιο πολύτιμό τους αγαθό.
Είναι ειρωνικό – είναι λυπηρό. Δεν μπορούν να δουν ότι αυτό που προσπαθείς να τους δείξεις είναι ο δρόμος προς την ελευθερία;
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν και ιδέα τι χάνουν. Ή η κοινωνία θέτει ως τη ανώτερη αξία ελέγχου – το να κρύβεις αυτά που αισθάνεσαι. Ο πολιτισμός μας κοροϊδεύει τους «πρωτόγονους πολιτισμούς» και περηφανεύεται που κατάφερε να καταπιέσει τα φυσικά ένστικτα και τις ορμές.
Κάποιες φορές στην ποίηση σου, θαυμάζεις ανοιχτά και εκθειάζεις πρωτόγονους λαούς – τους Ινδιάνους για παράδειγμα. Μήπως εννοείς ότι δεν είναι οι άνθρωποι αυτοί καθαυτοί αλλά η συγκεκριμένη μας κοινωνία που είναι καταστρεπτική και γεμάτη λάθη;
Κοίτα πως ζουν οι άλλοι πολιτισμοί – ειρηνικά, σε αρμονία με τη γη, τα δάση – τα ζώα. Δεν κατασκευάζουν πολεμικές μηχανές που επενδύουν εκατομμύρια δολάρια για να επιτεθούν σε άλλε χώρες, των οποίων οι πολιτικές ιδέες τυγχάνει να συμφωνούν με τις δικές τους.
Ζούμε σε μια αρρωστημένη κοινωνία.
Είναι αλήθεια . . .και ένα μέρος της αρρώστιας είναι ότι δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ότι είμαστε άρρωστοι. . . Η κοινωνία μας έχει να κρατηθεί και δώσει αξία σε πάρα πολλά – η ελευθερία καταλήγει στο τέλος της λίστας.
Όμως δεν υπάρχει κάτι που μπορεί να κάνει ένας καλλιτέχνης; Αν εσύ δεν ένιωθες τον εαυτό σου, σαν καλλιτέχνης ακόμα και αν είχες καταφέρει κάποια πράγματα, πως θα μπορούσες να συνεχίσεις;
Εγώ προσφέρω εικόνες – «ξυπνώ» μνήμες ελευθερίας που ακόμα μπορούν να φθάσουν – όπως οι Doors, σωστά; Όμως εμείς μπορούμε απλώς να ανοίξουμε τις πόρτες – δεν μπορούμε να σύρουμε τους ανθρώπους προς τα μέσα. Δεν μπορώ να τους ελευθερώσω εκτός αν ι ίδιοι θέλουν να ελευθερωθούν – περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. . .
Ίσως οι πρωτόγονοι άνθρωποι έχουν λιγότερη σαβούρα να βγάλουν, να παραδώσουν. Ένα άτομο πρέπει να είναι πρόθυμο να παραδώσει τα πάντα – όχι μόνο τον πλούτο. Όλη τη σαβούρα που έχει διδαχτεί – όλη την πλύση εγκεφάλου της κοινωνίας. Πρέπει να αφήσεις όλα αυτά για να περάσεις στην απέναντι όχθη. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι πρόθυμοι να κάνουν αυτό . . .
(Συνέντευξη από την Lizze James για το περιοδικό Creem - 1981)
Όλοι χαιρετούν την Αμερικανικό νύχτα!
Τι ήταν αυτό;
Δεν ξέρω.
Ακούγεται σαν όπλα. . .βροντές.
. . .Εντάξει! Εντάξει! Εντάξει!
Ει, άκουσε! Άκουσε! Άκουσε άντρα! Άκουσε, άντρα!
Δεν ξέρω πόσοι άνθρωποι πιστεύουν στην αστρολογία.,
Ναι, σωστά. . . σωστά, μωρό. Είμαι . . .Είμαι Τοξότης.
Το πιο φιλοσοφημένο από όλα τα ζώδια.
Αλλά τέλος πάντων, δεν πιστεύω σε αυτά.
Πιστεύω ότι είναι ένα μάτσο μαλακίες.
Αλλά σου λέω αυτό άντρα, σου λέω αυτό.
Δεν ξέρω τι πρόκειται να συμβεί, άντρα, αλλά θα έχω φύγει προτού ολόκληρο το σκατόσπιτο τυλιχτεί στις φλόγες.
Εντάξει!
(American Night)
Βγαίνω μερικά βήματα παραέξω, βλέπω πολύ κόσμο, ζητωκραυγές, φωνές, ξυλοδαρμούς, ακολασίες, καπνούς, ναρκωτικά, αλκοόλ, σχιζοφρενείς δολοφόνους, νεκρούς εραστές να γαμιούνται με αρσενικά πουστράκια, νεκρόφιλους νταβατζήδες με ανοργασμικές πόρνες.
Περπατάω μερικά βήματα ακόμα να φτάσω μέχρι τη γωνία του δρόμου, αλλά είναι γκρεμός. Κάτω εκατομμύρια ζώα ξεβρασμένα απ’ τη θάλασσα, μάλλον τα πέταξε ο γερόλυκος Νώε γιατί σιχαινόταν τις κλανιές τους! Αδικία!
Στρίβω στο στενάκι να ξεράσω, μα πέφτω πάνω σε ένα ζητιάνο ξεδοντιάρη σιχαμερό, αλλά με μια λάμψη στα μάτια του . Την λάμψη μιας άλλης αστραπής, όχι αυτής που σκοτώνει τα παιδιά, μα αυτής που σκίζει τον ουρανό στα δύο για να βγει το φώς. Σοφία είναι!
Δεν μιλάει όμως, του έχουν γαζώσει το στόμα με κλωστές! Ούτε όμως μπορεί να περπατήσει του έχουν δέσει τα πόδια πάνω σε ένα πλακάκι, ή μάλλον να δω καλύτερα, τα έχουν τσιμεντάρει, όπως έχουν τσιμεντάρει και όλα τα παιδικά όνειρα που κάναμε μικροί βλέποντας τα αστέρια από τα παράθυρα των μακρόστενων δωματίων. Δεν μπορώ άλλο θέλω να φωνάξω γι αυτόν τον ζητιάνο, θα μπορούσα μπω στη θέση του, όχι όμως! Είμαι ήδη εκεί! Και χειρότερα νομίζω! Η πόλη μου είναι διαρκώς υπνωτισμένη, ρεμβάζοντας μπροστά στα πτώματα εκατομμυρίων νεκρών ζώων. Τίποτα παραπέρα! Χάος!
Σηκώθηκα όμως για να βγω από αυτή την μεγάλη παγωμένη κόλαση! Θέλω μια ζεστή κόλαση στα μέτρα μου!
Γι αυτό φεύγω με την ταχύτητα ενός συρμού! Κοιτάζω μπροστά, κόντρα στο άνεμο!
(Ματωμένη -Τάσος Ρήτος)
