Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 27

Tζέιμς Χ. Ντιουκ: Ποιήματα

Μεταφράζει η Μαρία Κατσοπούλου
katsopoulou27.jpg
Ο James Heriot Duke γεννήθηκε το 1939 στη Βικτώρια της Αυστραλίας. Υπήρξε ασθενικό παιδί και ως υιός στρατιωτικού, έζησε τα εφηβικά του χρόνια πολύ διαφορετικά από τους συνομηλίκους του. Το καταφύγιό του ήταν ο κινηματογράφος, τα βιβλία, η τζαζ και η ιδιαίτερη αγαπημένη του ασχολία, το σκάκι, ενώ με το πέρασμα των χρόνων άρχισε να διαμορφώνει έναν πιο ατίθασο και θρασύ χαρακτήρα. Έπειτα από τη διαγραφή του από την Κομμουνιστική Νεολαία, τοποθετήθηκε στο αναρχικό κίνημα, όπου παρέμεινε έως το τέλος της ζωής του και το οποίο υπήρξε και ο μοχλός που πυροδότησε τη δημοσιότητά του.
Το πρώτο του περιοδικό ήταν ένα περιοδικό σχεδίων ντανταϊστικού ύφους που έφερε τον τίτλο Jim Duke’s Magazine Contains Everything. Μέσα στη δεκαετία του ’60 ταξίδεψε πολύ σε Ευρώπη και Αμερική, γνωρίστηκε με προσωπικότητες όπως η Yoko Ono και ο Raul Hausmann και συμμετείχε στις εκδόσεις έξι τευχών του περιοδικού μιας hippie κολλεκτίβας, το Brighton Head And Freak Magazine (1969-1970). Συνέχισε με μια ιστορική μονογραφία με τίτλο 1649, η οποία εκδόθηκε από την Coptic Press London, ενώ τα επόμενα δυο χρόνια αφιερώθηκε στη συγγραφή ενός μυθιστορήματος με τίτλο Destiny Wood, το οποίο εν τέλει εκδόθηκε στην Αυστραλία από την Wholearth Bookshop το 1978. Νωρίτερα, το 1974, εξέδωσε το περιοδικό ArchDuke, το οποίο περιείχε οπτικά (ή και concrete) ποίηματα. Κάθε αντίτυπό του ήταν χειρόγραφο και κάθε τεύχος αποτελούσε ειδική έκδοση (the Special Atlantis Issue, the Special Imperial Germany Issue, the Special Irish Issue κ.τ.λ.)• κατά καιρούς συμπεριελάμβανε κολλάζ από τρίχες, γρασίδι και διορθωμένες ατάκες σε φούσκες από καρέ κόμικς, ενώ ο ίδιος δήλωνε: «αυτό που μ’ αρέσει στην οπτική ποίηση είναι το γεγονός ότι ζει στο  μεταίχμιο μεταξύ λέξεων και εικόνων». Τα ποιήματά του, ως σύνολο, εκδόθηκαν τo 1989, στη συλλογή με τίτλο Poems of War and Peace από την Collective Effort Press.
Ο Jas H. Duke συμμετείχε ενεργά σε ποιητικές παραστάσεις με ηχητικά, συχνά, ποιήματα, σουρρεαλιστικού/ ντανταϊστικού ύφους, τα οποία έδιναν έμφαση κυρίως στον ρυθμό και την τονικότητα των λέξεων. Τις περισσότερες φορές ήταν μόνο ήχοι παρά λέξεις, κι όταν υπήρχαν λέξεις δεν υπερέβαιναν τις δύο. Για παράδειγμα, στο ηχητικό ποίημα με τίτλο Dada, ο ποιητής/περφόρμερ επαναλαμβάνει την λέξη επί ενάμισι περίπου λεπτό, μεταβάλλοντας την ένταση, την τονικότητα και το ρυθμό κατά την απαγγελία.
Υπήρξε ένας από τους εξαιρετικούς ντανταϊστές περφόρμερς, μια πολύ ιδιαίτερη καλλιτεχνική προσωπικότητα και, εάν δεν γινόταν ποιητής, σίγουρα θα έκανε καριέρα ως ιστορικός του σκακιού, αφού ουδέποτε δεν αξιοποίησε την ειδικότητα του Αεροναυτικού Μηχανικού που έλαβε το 1973 από το Royal Melbourne Institute of Technology. Δεν υπηρέτησε στον στρατό και αρνιόταν κάθε κρατική χορηγία προς όφελος των εκδόσεών του. Παρέμεινε, λοιπόν, μια cult φιγούρα της underground τέχνης της Μελβούρνης, μέχρι και τον θάνατό του, το 1992.

To Tραγούδι της Αλίκης

Στον κόσμο του Καθρέφτη ήταν η Αλίκη αυτή που είπε
Έχω ένα σκήπτρο στο χέρι κι ένα στέμμα στο κεφάλι μου
Αφήστε τα πλάσματα του Καθρέφτη, όποια κι αν είναι αυτά,
Να έρθουν και να δειπνήσουν με την Κόκκινη Βασίλισσα, την Λευκή Βασίλισσα κι εμένα

Έπειτα γεμίστε το ποτήρι όσο πιο γρήγορα μπορείτε
Και να πασπαλίστε το τραπέζι με κουμπιά και πίτουρα
Βάλτε γάτες στον καφέ και ποντίκια στο τσάι
Και καλωσορίστε την Βασίλισσα Αλίκη τριάντα επί τρεις φορές

«Ω πλάσματα του Καθρέφτη, είπε η Αλίκη, «ελάτε κοντά!»
Είναι τιμή να με θωρείτε, χάρη να με ακούτε
Είναι προνόμιο μέγα να δειπνείτε και να παίρνετε τσάι
μαζί με την Κόκκινη Βασίλισσα, την Λευκή Βασίλισσα κι εμένα

Έπειτα γεμίστε τα ποτήρια με σιρόπι και μελάνι
Ή ο,τιδήποτε άλλο είναι ευχάριστο να πιει κανείς
Ανακατέψτε άμμο στον μηλίτη και μαλλί στο κρασί
Και καλωσορίστε την Αλίκη ενενήντα επί εννιά φορές.

Ο Άνδρας-Καθρέφτης

Τώρα άσ' τον να κοιμηθεί
όλη μέρα όλη νύχτα
όλο τον χρόνο όλον τον θάνατο
όλη την όραση όλο το φως
τον άνδρα-καθρέφτη μου
Εμένα, τον καθρέφτη μου
τα μάτια αιμορραγούν στην όψη του
άνδρα-καθρέφτη μου
Εμού, του καθρέφτη μου

Τώρα ξύπνα τον
τώρα σήκωσέ τον
όχι, σηκώσέ τον όρθιο
τον άνδρα-καθρέφτη μου
Εμένα, τον καθρέφτη μου
τα χέρια μου μπορούσαν να δουν
τον άνδρα-καθρέφτη μου
Εμένα, τον καθρέφτη μου
τώρα ξύπνα τον

Είναι ξύπνιος τώρα
Έχει σηκωθεί
ο άνδρας-καθρέφτης μου
τα δάχτυλά μου τον φτάνουν
τα δάχτυλά μου τον αγγίζουν
δεν είναι τίποτα σπουδαίο
ο άνδρας-καθρέφτης μου
Εγώ, ο καθρέφτης μου
ο άνδρας-καθρέφτης μου

Απομίμιση του Καβάφη

Η εκπλήρωση του πόθου μας έλαβε τέλος
Σηκωνόμαστε από το στρώμα
Ντυνόμαστε γρήγορα
Δίχως να μιλάμε ο ένας στον άλλον
Φεύγουμε από το σπίτι χωριστά και στα κρυφά
Βαδίζουμε βαριά στο δρόμο
σαν να υποπτευόμαστε
πως κάτι σε μας προδίδει
σε τι είδους κρεβάτι
ξαπλώσαμε πριν από λίγη ώρα

Μα πώς οι ζωές μας
έχουν κατακτήσει
το αύριο;
Ή την επόμενη μέρα, ή έπειτα από χρόνια
πώς θα το θυμόμαστε;

Ο Κήπος του Πεπρωμένου μας  (1)

Ο Κήπος του Πεπρωμένου μας
Βρισκόταν πάνω στην οδό Μένιν
Κι εκεί ερχόταν κόσμος να δει
Αυστραλούς στρατιώτες να περνούν
Κι εκεί θα περνούσαμε
Κι εκεί θα περνούσαμε
Ή θα σταματούσαμε, όπως θα υπαγόρευε το «αλτ»
Και θα φέραμε μαζί μας μάσκες σε περίπτωση αερίων
Για να αποκρούσουμε το Πεπρωμένο

Ο Κήπος του Πεπρωμένου μας
Ήταν στρωμένος με γυαλιά
Και κάθε δέντρο και θάμνος που κρατούσε μέσα του
Πιτσιλούσε με αίμα τους περαστικούς
Ο αξιωματικός καθόταν στην καρέκλα του
Οι άνδρες κάθονταν στο γρασίδι
Και κάθε φορά που σταματούσαμε εκεί
Ευχόμουν το κύπελλό μου να τη γλιτώσει

Ποτέ δεν τη γλίτωσε
Ποτέ δεν τη γλίτωσε
Ποτέ δεν τη γλίτωσα
Το έχασα στο δηλητηριώδες αέριο
Πέρα από το Πεπρωμένο μου

Στην Χαμένη Ατλαντίδα

Στην Χαμένη Ατλαντίδα
είναι μεσημέρι σκοτεινό
τίποτα δεν κινείται
από την Δύση στην Ανατολή
έχουν κουραστεί να σηκώνονται
είναι όλα τόσο χαλαρά
δεν το γιορτάζουν πια
με κορίτσι ή θηρίο

Η βασίλισσα κοιμάται σιωπηλή
τώρα δεν είναι βίαιη
το κάστρο της είναι ήσυχο
πέρα πάνω στη λίμνη του
ο ύπνος της είναι γεμάτος όνειρα
που ξεχειλίζουν από σημασία
η απαλή επιδερμίδα της δύσκολα ανορθώνεται
με την παραδεισένια δροσιά

Τέτοια τείχη την περιβάλλουν
που ούτε εννέα λίβρες
δεν θα τολμούσαν να λεηλατήσουν
τον τόπο της ισχύος της
μα ο Καπετάν Κανένας
βυθισμένος εξαιρετικά βαθιά
έκανε μια σχισμή
στο οχυρό της

Εκεί είναι που βρίσκεται η σπηλιά
με γρασίδι στο περίγραμμά της
και γλυκιά γλίτσα εισχωρεί
μέσα από τη χλοερή λάσπη
υπάρχουν σειρές από βδέλλες
σε σιωπηλές πλαγιές
με ροδάκινα που επιπλέουν
μέσα στο αίμα της

Μια χαμένη αίσθηση
όλη η ακεραιότητα
εκείνου κι εκείνης
μέσα στο θανάσιμό τους κράτημα
τρυφερό ονείρου αίσθημα
καθώς ο χρόνος σφραγίζει
τρύπες εισροής μέσα
στο αναδυόμενο πλοίο του

Στην χαμένη Ατλαντίδα
βυθίζονται αργά
σύντομα θα πίνουν
τον οπτικο-ακουστικό βιασμό μας
σύντομα θα ξεχαστούν
όλα πια σάπισαν
όλα νοθεύτηκαν
αφήστε τα να αποδράσουν

Η βασίλισσα έχει ξυπνήσει
μα απήχθη
από τον Καπετάν Κανένα
με υπερισχύ
διότι τίποτε δεν διαρκεί
όλα τελειώνουν
πάντα πηγαίνουν
στα ρηχά

Κι ενώ κρυβόμαστε
πιθανόν να ξεγλιστράμε
μακριά από τα πράγματα
που επιθυμούσαμε περισσότερο
-είναι όλα τους σκέτοι καρκίνοι
είναι έξυπνες απαντήσεις
είναι μαριονέτες που χορεύουν
γιαλό-γιαλό

Στη χαμένη Ατλαντίδα
τα τείχη μηχανορραφούν
έχουν μείνει να ονειρεύονται
θα τσαλακωθούν
γερνούν
είναι πολύ πιο ψυχρά
έχουν πιει όλο
το περιεχόμενο του κυπέλλου τους

Η βασίλισσα κοιμάται σιωπηλή
τώρα δεν είναι βίαιη
το κάστρο της εξαφανίστηκε
μέσα στη λίμνη
εκεί μέσα πνίγεται
στέφεται με τα φύκια
της λίμνης πάνω από τα φρύδια της
εκείνος σύντομα θα την αρπάξει

Μα ο Καπετάν Κανένας
πλέει προς κάτι
προς κάπου αλλού και
προς κάτι νέο
τα τείχη γκρεμίστηκαν
η βασίλισσα ταπεινώθηκε
η φωνή της σίγησε
καθώς όλα αληθεύουν

Εκείνος έφυγε για πάντα
Εκείνη ποτέ δεν θα σηκωθεί
Κι οι δυο τους ξεχάστηκαν
Έχουν φύγει μακριά
Οι φλέβες τους θα κοπούν
την παντοτινή τους υπόσχεση
Δεν είμαι τόσο έξυπνος
όσο εκείνοι σήμερα.

Σημείωση
(1) Διασκευή του ποιήματος του Ρ. Κίπλινγκ, Γεσθημανή.