Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 6

Tα πάντα είναι στυλ : Κουρδιστό πορτοκάλι

της Ανίσσας Χασίμ

«Τα χρώματα του πραγματικού κόσμου φαίνονται αληθινά μόνο στην οθόνη…»
Μάλκομ ΜακΝτάουελ

Στα μέσα του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ο Anthony Burgess γίνεται μάρτυρας μιας κτηνωδίας, που αργότερα έμελλε να του χαρίσει την μεγαλύτερη του εμπορική επιτυχία. Η γυναίκα του συγγραφέα πέφτει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης από τέσσερις  Αμερικανούς στρατιώτες, η ιστορία λειτουργεί αφυπνιστικά για την πένα του Burgess ο οποίος αποφασίζει να γράψει για τις περιπέτειες ενός διαταραγμένου νεαρού κακοποιού και της ομάδας του. Το κλίμα αντιφατικών αντιδράσεων που συνοδεύει το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» στη λογοτεχνική του μορφή, ακολουθεί και την κινηματογραφική του μεταφορά το 1971 από τον Stanley Kubrick. Η ταινία κρίνεται επικίνδυνη, η προβολή της απαγορεύεται σε πολλές χώρες και ο δημιουργός  δέχεται απειλές για τη ζωή του. Το φιλμ με φόντο τους κοινωνικά αποστεωμένους θεσμούς μιας φανταστικής, φουτουριστικής Αγγλίας γκρεμίζει τους στερεοτυπικούς ρόλους θύτη - θύματος επιχειρώντας μια πραγματεία γύρω από τα πολλά πρόσωπα της βίας και τους συνεχώς εναλλασσόμενους αποδέκτες τους. Ο Alex είναι ο δυνάστης - αρχηγός μιας συμμορίας εφήβων κακοποιών, που εμπλουτίζουν το γάλα τους με ναρκωτικά και επιδίδονται σε ακραίου τύπου πράξης βίας. Μετά τον φόνο μιας γυναίκας και την προδοσία από τους συντρόφους του καταλήγει στην φυλακή όπου με δική του επιθυμία λαμβάνει μέρος - αποδεχόμενος το ρόλο του πειραματόζωου - σε ένα είδος Παβλοφικού πειράματος, στόχος του οποίου φαινομενικά είναι η καταστολή των αυξημένων εγκληματικών του ενστίκτων και η σταδιακή, ομαλή επανένταξη του στην κοινωνία. Αυτό που παρασκηνιακά επιδιώκεται και τελικά επιτυγχάνεται, είναι ο εκφυλισμός της ανθρώπινης φύσης με απώτερο σκοπό το από μηδενική βάση χτίσιμο της προσωπικότητας του ατόμου. Η μαζική παραγωγή άβουλων, νωθρών, ευνουχισμένων από ένστικτα πλασμάτων, με αισθήσεις πλήρως εξαρτημένες από τη βούληση ενός διαφορετικού κάθε φορά αόρατου μεγάλου αδελφού. 

Ενδεδυμένος την πανοπλία μιας ακραίας μορφής και φύσης απάθειας, ο Alex λατρεύτηκε από τους νέους της εποχής σαν άλλος υπέρ - ήρωας, τον έκαναν δικό τους, τον φόρεσαν και τον περιέφεραν επιδεικνύοντας τον,  χτυπώντας το καμπανάκι του κινδύνου που παραμονεύει. Μπλουζάκια, καπέλα, κονκάρδες χαραγμένα από το προκλητικά μακιγιαρισμένο προσωπείο. Εκατοντάδες, χιλιάδες μικροί Alex φόρεσαν τις στρατιωτικές τους μπότες - αναφορά σε μια εποχή ζοφερότερη από αυτή που παρουσιάζεται στο πανί -  και δήλωσαν παρόντες, ετοιμοπόλεμοι. Τα λευκά φανελάκια της ταινίας επηρέασαν και εξακολουθούν να επηρεάζουν την βιομηχανία παραγωγής αυτού που ονομάζουμε «επίκαιρο στυλ». Υπερμεγέθη φαλλικά σύμβολά τοποθετημένα πάνω σε ζώνες, χλευάζουν τις υπάρχουσες ευρέως αποδεχούμενες ψυχαναλυτικές θεωρίες. Ευπρεπής δάνδηδες με μικρά καπέλα, κομψά μπαστούνια -φονικά όπλα και ένα ματωμένο μάτι στο αριστερό χέρι να μετρά αντίστροφα. Γνωστός σχεδιαστής με έντονη παρουσία στον κινηματογράφο, συναντά τον πρωταγωνιστή της ταινίας, και του εξομολογείται ότι η πορεία εξέλιξης της δουλειάς του επηρεάστηκε σε καθοριστικό βαθμό από τα κοστούμια της. Το ρούχο, αυτή η επινόηση του προϊστορικού ανθρώπου πρωταρχικός  ρόλος της οποίας ήταν να προστατεύει και να καλύπτει, επαναπροσδιορίζει μέσα στο ίδιο το φιλμ την θέση που κατέχει στην σύγχρονή εποχή. Παύει να περιορίζεται από τα στενά όρια που έχει θέσει ο μοντέρνος άνθρωπος και μετουσιώνεται σε σύμβολο, όργανο, φορέα μηνυμάτων… 

Το κουρδιστό πορτοκάλι μεταξύ όλων των άλλων αποτέλεσε μια βαθιά τομή στο κινηματογραφικό, και όχι μόνο, αισθητικό γίγνεσθαι της εποχής του, μια τομή που εκτείνεται μέχρι τις μέρες μας.