Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 2

Ο Φουτουρισμός δια μέσου του 20ου αιώνα

της ανώνυμης εικαστικού

Ο Φουτουρισμός υπήρξε κίνημα του 20ού αιώνα (1909-1914) λίγο μετά τον κυβισμό (1908) και προπομπός της αφαιρετικής τέχνης. Αναπτύχθηκε σχεδόν σε όλες τις μορφές της τέχνης, ζωγραφική , γλυπτική, ποίηση , μουσική, θέατρο ακόμα και στη γαστρονομία . Αν και υπήρξε ενα κίνημα που ξεκίνησε από την Ιταλία δεν άργησε να επεκταθεί σε όλη την Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Ρωσία .Πρωτοανακοινώθηκε στις 20 φεβρουαρίου του 1920 , όταν η γαλλική εφημερίδα Le Figaro δημοσίευσε το μανιφέστο του Ιταλού ποιήτη και λογοτέχνη Filippo Tommaso Marinetti .Το όνομα φουτουρισμός πλάστηκε απο το Marinetti και απεικόνιζε την έμφασή του α) στην απόρριψη για ο,τιδήποτε θεωρούσε ως στατικό ή ως παροχημένο , β) στον εορτασμό της αλλαγής , γ) την πρωτοτυπία και την καινοτομία στον πολιτισμό και την κοινωνία. Το μανιφέστο του Marinetti δόξαζε τη νέα τεχνολογία του αυτοκινήτου, την ομορφιά της ταχύτητας , της δύναμης και της μετακίνησης .Εξύψωσε τη βία και τη σύγκρουση και απαίτησε τη σαρωτική αποκήρυξη των παραδοσιακών πολιτιστικών κοινωνικών και πολιτικών αξιών καθώς επίσης και την καταστροφή τέτοιων πολιτιστικών δομών όπως τα μουσεία και οι βιβλιοθήκες. Η ρητορική του ήταν παθιασμένα στομφώδης , ο τόνος επιθετικός, εμπρηστικός και προορίστικε εσκεμμένα να εμπνεύσει το δημόσιο θυμό και την κατάπληξη .Στόχος του ήταν να ξυπνήσει τη διαμάχη και να προσελκύσει τη διαδεδομένη προσοχή. Όπως θα γράψει και ο ίδιος ο Μαρινέτι «O Φουτουρισμός βασίζεται στην πλήρη ανανέωση της ανθρώπινης ευαισθησίας, που προκαλείται από τις μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις. Oι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τον τηλέγραφο, το τηλέφωνο, το φωνόγραφο, το ποδήλατο, τη μοτοσικλέτα, το αυτοκίνητο, το υπερωκεάνιο, το πηδαλιοχούμενο, το αεροπλάνο, τον κινηματογράφο, τη μεγάλη εφημερίδα δεν έχουν ανακαλύψει ακόμη πως αυτά τα μέσα επικοινωνίας, μεταφοράς και πληροφόρησης ασκούν αποφασιστική επίδραση στην ψυχή τους». Με αύτα τα λόγια οι φουτουριστές θα αντιταχθούν στο Ρομαντισμό , τις παλιές τεχνοτροπίες, την παράδοση, την ηθική, την αρχαιολογία, τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες κλπ. Και στη συνέχεια θα υμνήσουν την ταχύτητα και τις βιομηχανικές πόλεις.Οι ζωγράφοι παύουν να ζωγραφίζουν ιστορικά γεγονότα με παλιομοδίτικους τρόπους, ζωγραφίζουν την κίνηση, την ταχύτητα και τη βιαιότητα του νέου κόσμου.

Ζωγραφική και γλυπτική

Με την υποστήριξη του Marinetti, οι ζωγράφοι Umberto Boccioni, Carlo Carrà, Luigi Russolo, Giacomo Balla, και Gino Severini δημόσιευσαν διάφορα μανιφέστα στη ζωγραφική το 1910. Όπως ο Marinetti, έτσι και αυτοί δόξασαν την πρωτοτυπία και περιφρόνησαν τις κληρονομημένες παραδόσεις τέχνης. Αν και δε λειτουργούσαν ακόμη σε αυτό που θα γινόταν το ύφος του φουτουρισμού, άρχισαν να υπογραμμίζουν μια συναισθηματική συμμετοχή στη δυναμική της σύγχρονης ζωής και προς αυτό απαίτησαν την απόδοση της αντίληψης για τη μετακίνηση και τη διαβίβαση στο θεατή των αισθήσεων της ταχύτητας και της αλλαγής . Για να το επιτύχουν αυτό, οι φουτουριστές ζωγράφοι υιοθέτησαν την τεχνική των κυβιστών δηλαδή διάφορες πλευρές και απόψεις ενός αντικειμένου ταυτόχρονα με τη βοήθεια των τεμαχισμένων και διεισδυτικών επιπέδων ,επιφανειών και περιγραμμάτων .
Οι φουτουριστές επίσης επιδίωξαν να απεικονίσουν τη μετακίνηση του αντικειμένου στο διάστημα και προσπάθησαν να επιτύχουν αυτό τον σκοπό τους με ρυθμικές χωρικές επαναλήψεις του αντικειμένου κατά την διάρκεια της διέλευσης του που παράγει μία επίδραση συγγενική σε αυτή που λαμβάνεται με την παραγωγή πολλών και διαδοχικών φωτογραφικών εκθέσεων ενός κινούμενου αντικειμένου. Τα φουτουριστικά έργα ζωγραφικής διέφεραν από τα κυβιστικά σε σημαντικά σημεία . Ενώ οι κυβιστές αγάπησαν τη νεκρή φύση και τα πορτρέτα, οι φουτουριστές προτίμησαν θέματα όπως η ταχύτητα των αυτοκινήτων και των τρένων τους αγώνες ποδηλασίας , τους χορευτές , τα ζώα και την αστική μετακίνηση του πλήθους . Τα έργα ζωγραφικής που προέκυψαν είχαν φωτεινότερα και πιο δονούμενα χρώματα σε σχέση με τα κυβιστικά και αποκάλυπταν δυναμικές , ταραγμένες συνθέσεις στις οποίες ρυθμικά στροβιλισμένες μορφές έφταναν στο κρεσέντο της βίαιης μετακίνησης .
Ο Boccioni επίσης ασχολήθηκε με τη γλυπτική , δημοσιεύοντας ένα μανιφέστο για αυτή, την άνοιξη του 1912. Κατόπιν αρχισε να εργάζεται με αυτό το μέσο και δημιούργησε την «ανάπτυξη ενός μπουκαλιού στο διάστημα» (1912) και τις «μοναδικές μορφές συνοχής στο διάστημα» (1913). Ο Antonio Sant' Elia διατύπωσε ένα φουτουριστικό μανιφέστο στην αρχιτεκτονική το 1914. Τα οραματικά του σχέδια των ιδιαίτερα μηχανοποιημένων πόλεων και οι σύγχρονοι ουρανοξύστες του μέλλοντος, απεικονίζουν έναν από τους πιο επινοητικούς αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα. Ο Sant'Elia σκοτώθηκε εν δράσει το 1916 κατά τη διάρκεια του Ά Παγκόσμιου Πολέμου. Ο Boccioni, που ήταν ο πιο ταλαντούχος καλλιτέχνης της ομάδας των φουτουριστών , πέθανε επίσης κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας του το 1916. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με τη διάλυση της ομάδας των φουτουριστών και τον ερχομό του πολέμου, έφερε ένα τέλος στο φουτουριστικό κίνημα ως μία σημαντική ιστορική δύναμη της προοπτικής τέχνης.

Λογοτεχνία

Μετά από το αρχικό ευρύ μανιφέστο του 1909, ο Marinetti έγραψε ή έπρεπε να παραδώσει τη δημιουργία μιας ολόκληρης σειράς μανιφέστων που εξέταζαν την ποίηση, το θέατρο, την αρχιτεκτονική, και άλλες τέχνες . Ίδρυσε το περιοδικό Poesia στο Παρίσι το 1905 και αργότερα ίδρυσε μία εφημερίδα με το ίδιο όνομα για να δημοσιεύσει τις φουτουριστικές εργασίες του . Στις επισκέψεις προσυλητισμού στην Αγγλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, και τη Ρωσία, ο Marinetti επηρέασε την εργασία του άγγλου ιδρυτή της avant-garde ομάδας των Vorticists Wyndham Lewis, και του γάλλου ποιητή Guillaume Apollinaire. ‘Οπως οι Ιταλοί καλλιτέχνες έτσι και οι Ρώσοι φουτουριστές — Velimir Khlebnikov, Aleksey Kruchenykh, Vladimir Mayakovsky , David Burlyuk — υπήρξαν συνεπαρμένοι από την δυναμική και την ταχύτητα της μοντέρνας αστικής ζωής τους . Επιδίωκαν εσκεμμένα να ξυπνήσουν τη διαμάχη και να προσελκύσουν τη δημοσιότητα της στατικής τέχνης του παρελθόντος . Σε αντίθεση με το φουτουριστικό κίνημα του Μαρινέτι για τους ρώσους ο φουτουρισμός υπήρξε περισσότερο λογοτεχνικό κίνημα παρα καλλιτεχνικό. Οι ρώσοι φουτουριστές αποκήρυξαν τον Aleksandr Pushkin, το Fyodor Dostoyevsky, και το Leo Tolstoy καθώς και τον τρέχοντα ρωσικό συμβολιστικό στίχο και απαίτησαν τη δημιουργία νέων τεχνικών στην ποίηση. Και οι ρώσοι και οι ιταλοί φουτουριστές ποιητές απέρριψαν τη λογική κατασκευή προτάσεων και σύνταξης καθώς και την παραδοσιακή γραμματική . Παρουσίαζαν συχνά μια ασυνάρτητη σειρά από λέξεις γδυμένες από το νόημα τους και χρησιμοποιημένες μόνο για τον ήχο τους . Σαν πρώτη ομάδα καλλιτεχνών για να προσδιορίσει ολόψυχα με την μπολσεβικική επανάσταση του 1917, οι ρώσοι φουτουριστές επιδίωξαν να εξουσιάσουν το μετα-επαναστατικό πολιτισμό και να δημιουργήσουν μια νέα τέχνη που θα ενσωματωνόταν σε όλες τις πτυχές της καθημερινής ζωής ενός επαναστατικού πολιτισμού.Ευνοήθηκαν από τον Anatoly Lunacharsky, τον πρώτο σοβιετικό κομισάριο της εκπαίδευσης που τους έδωσε σημαντικές πολιτιστικές θέσεις . Αλλά οι ρώσοι φουτουριστές με τις προκλητικές λογοτεχνικές τεχνικές και μαζί με τις θεωρητικές απόψεις τους σχετικά με την επανάσταση και την καινοτομία, απέδειξαν ένα πάρα πολύ ασταθές κίνημα πάνω στο οποίο είχε χτιστεί μια ευρύτερη λογοτεχνική μετακίνηση . Η επιρροή των φουτουριστών ήταν αμελητέα την εποχή του θανάτου του Mayakovsky το 1930.