Τούτου δοθέντος, ας είναι σαφές: είμαι εκουσίως εθισμένος στις υπερβολές, και, αμέσως τώρα, πρόκειται να διαπράξω μία ακόμα, υπό μορφή ομολογίας πίστεως.
Προηγουμένως, μια διευκρίνιση: η υπερβολή είναι, φυσικά, και ένας τρόπος να προκαλέσεις, πλην, δεν είναι αυτός ο σκοπός μου, τουλάχιστον όχι εδώ.
Συνεπώς, η ομολογία μου είναι συνειδητή, και υπεύθυνη, ή, για να το πω αλλιώς: σοβαρολογώ, όταν λέω τα παρακάτω, με άκρως αφοριστική διάθεση.
Ο μεγαλύτερος εν ζωή Αμερικανός συγγραφέας είναι ο Τζέημς Ελλρόυ, γνωστός και ως Δαιμονισμένος (ή Λυσσασμένος) Σκύλος.
Με αυτό, δεν πάω να μειώσω τους Τόμας Πύντσον & Ντον ΝτεΛίλλο (κ.ά.), αλλά να εισηγηθώ το ενδεχόμενου ενός τελείως άλλου δημιουργικού υποδείγματος.
Εννοώ ότι ο Ελλρόυ κατακτά τα πεπρωμένα του μυθιστορήματος, και μας υπενθυμίζει ποια είναι η διακύβευση στο παιχνίδι, ήτοι, η ζωή, και ο θάνατος.
Την ώρα που οι ομότεχνοί του καταγίνονται (αριστουργηματικά) με τη μεταγλώσσα, την τεχνολογία, την οικογένεια, και τα παρόμοια, ο Ελλρόυ τραβά τις κουρτίνες, ακούει κλασική μουσική (κυρίως, ρομαντική), και κάνει κάτι άλλο.
Συγκεκριμένα, κάνει τα εξής:
1. Συγκροτεί έναν οικουμενικό / εντόπιο μύθο, με όρους προσωπικούς,
2. Απελευθερώνει τα περιεχόμενα της ιστορίας από την τελεολογία, και την επικαιρότητα, και τα εγκαθιδρύει στην εσχατολογική στιγμή (αιώνιο παρόν),
3. Επανιδρύει το πολυφωνικό μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι, μέσα από μιαν επική φόρμα α λα Τολστόι, και, βεβαίως,
4. Ανασταίνει το νουάρ, ως είδος.
Δυστυχώς, δεν μπορώ να αναπτύξω εδώ αυτές τις θέσεις (καλώ όποιον έχει τον χρόνο να το επιχειρήσει) γι’ αυτό εμμένω στο ύψιστο, κατ’ εμέ, στοιχείο του μύθου, και ανακαλώ μιαν ενδεικτική απόφανση του συγγραφέα μας.
«Είναι καιρός να απομυθοποιήσουμε μιαν εποχή και να στήσουμε έναν άλλο μύθο, από τον οχετό στα αστέρια».
Το στήσιμο, ή η συγκρότηση ενός άλλου μύθου δεν σημαίνει παραμύθια, αλλά τη δημιουργία ενός κόσμου, ήτου κόσμου, έτσι όπως φαίνεται, και έτσι όπως όντως είναι, συνεπώς, η δημιουργία, εδώ, ταυτίζεται με την αποκάλυψη.
Το ελλροϊκό μυθιστόρημα ως Αρμαγεδδών; Για όποιον έχει διαβάσει αυτό το παλιόσκυλο, η απάντηση είναι μάλλον προφανής, και είναι: Ε, ναι.
Το ερώτημα που προκύπτει, όμως, είναι για τι είδους στρατηγική μιλάμε, και για ποιον ακριβώς στρατηγό.
Η απάντηση είναι επίσης προφανής, και είναι παλιά όσο η Γένεση – του κόσμου: Cherchez la Femme (με κεφαλαίο Φι).
2. Άσμα Ασμάτων
Στη διατριβή μου για το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ισχυρίζομαι ότι ο μυθιστοριογράφος διαθέτει χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν στη Γυναίκα, συγκεκριμένα, τη Θεοτόκο.
Έχω τους λόγους μου, που είναι αμέτρητοι, γι’ αυτό παραθέτω μόλις δύο, και τους βαφτίζω προκαταρκτικά.
Ας διαβάσουμε τον Πωλ Ρικέρ:
«Ο Beauchamp έχει εδώ μια ιδέα: πριν τη δημιουργία της γυναίκας, η γλώσσα (langage) είναι παρούσα, αλλά ως “γλωσσικό σύστημα” (langue), ως απλό σύνολο λέξεων-ετικετών που αποδίδονται στα άλλα πλάσματα∙ η γλώσσα γεννιέται κανονικά ως “ομιλία” μόνον με τη γυναίκα, ακριβέστερα ως φράση που είναι γεμάτη από δεικτικές φράσεις (“αυτή” – έκφραση που επαναλαμβάνεται δύο φορές, “αυτό επιτέλους”). Χρειάστηκε η γυναίκα, ούτως ώστε η πρώτη αρθρωμένη ομιλία του άντρα να είναι ομιλία θαυμασμού. Αλλά η γέννηση της ομιλίας, η οποία είναι σύγχρονη της γέννησης της γυναίκας, είναι άραγε παρ’ όλα αυτά η γέννηση ενός ποιήματος; Όχι, όχι εντελώς, διότι, στην ομιλία που κατευθύνεται από τον άντρα προς τη γυναίκα, μόνον το Άσμα προσθέτει την αμοιβαιότητα της ομιλίας που ανταλλάσσεται μεταξύ δύο ίσων εραστών μέσα στον αμοιβαίο θαυμασμό, και μάλιστα, εάν ακολουθήσουμε τον La Cocque, μια αμοιβαιότητα της οποίας η πρωτοβουλία ανήκει στη γυναίκα».
Και ας διαβάσουμε την Τζίνα Πολίτη:
«[…] ο φαλλικός, γραμμικός, εξελικτικός Χρόνος μετατρέπεται σε “Χρόνο των Γυναικών”. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν ένα ελάχιστο παράδειγμα της ανοιχτής, μητρικής δομής η οποία συντάσσει την ποιητική του Χώρου εκείνου στον οποίο θα εισχωρήσει ο υφαντουργ(ι)ός προκειμένου να ενωθεί με την έγκλειστη στον οίκο του Πατρός υφάντρα σε σάρκα μία και η σάρκα να γίνει λόγος και ο λόγος σάρκα» .
Ο υφαντουργός, ή υφαντουργ(ι)ός δεν είναι άλλος από τον συγγραφέα (ή συρραφέα) και στη μαγική λέξη υφάντρα διαβάζουμε την υπό – τον – άνδρα γυναίκα, όχι με φαλλοκρατική διάθεση (παρακαλώ, φεμινίστριες, μην σκούζετε) αλλά με τηνεικόνα της γυναίκας που οιστρηλατεί το μυθιστοριογραφικό εγχείρημα.
Παντού υπάρχει μια γυναίκα, είτε ως Εύα / Ζωή είτε, κυρίως, ως Μαρία, αυτή που γεννά τον πατέρα της, και μας γλιτώνει από το άγχος του Οιδίποδα.
Για να μην τα πολυλογούμε, η γνήσια δημιουργία είναι ιδίωμα της γυναικός, και μακάριος ο δούλος που θα την εντοπίσει εγκαίρως, και θα γείρει στα πόδια της.
Εν προκειμένω, ο Ελλρόυ άργησε, αλλά ήρθε.
3. Ελίζαμπεθ & Τζενήβα
Λος Άντζελες, Μάρτιος 1994.
Ο Τζέημς Ελλρόυ είναι 46 ετών, και έχει κάνει την υπέρβαση, που είναι η κατάκτηση ενός μυθιστορηματικού τρόπου – του δικού του.
Μετά από μια σειρά σχετικώς τυπικών νουάρ μυθιστορημάτων, ο Ελλρόυ έχει γράψει τη Μαύρη Ντάλια, και το υπόλοιπο Κουαρτέτο του Λος Άντζελες, και κερδίζει, πλέον, την αναγνώριση κριτικής, και κοινού, ως μείζων μυθιστοριογράφος.
Αλλά κάτι λείπει.
Η Ελίζαμπεθ Σορτ είναι μια μοιραία γυναίκα, που σφάζεται στα θεμέλια του μυθιστορήματος, πλην, δεν είναι η κατάλληλη γυναίκα, δηλαδή η γυναίκα της ζωής (του Ελλρόυ), δηλαδή η γυναίκα ως μοίρα.
Η Ελίζαμπεθ Σορτ είναι μόνον ο μεσολαβητής ώστε να πλησιάσει, ο Ελλρόυ, την άλλη δολοφονημένη γυναίκα, που είναι η μάνα του.
Η Τζενήβα Χίλικερ-Ελλρόυ, ίσον κατάρα & ευλογία, έρωτας & θάνατος, ή, με νουάρ ορολογία, ίσον σεξ & βία.
Ελλρόυ: «Η Μαύρη Ντάλια ήταν το βιβλίο που έκανε τη διαφορά. Ήταν καθαρή εμμονή και μια ελεγεία για την πόλη μου. Ήθελα να μείνω στη δεκαετία του ’40 και του ’50. Ήθελα να γράψω μεγαλύτερα βιβλία. Ένιωθα να με καλούν κακοί άντρες που έκαναν κακά πράγματα εν ονόματι της εξουσίας. Ήθελα να φτύσω το μύθο του μοναχικού ιππότη και να ελευθερώσω τους σκατόψυχους μπάτσους που γαμούσαν τους ανήμπορους. Ήθελα να φτιάξω έναν κανόνα για το αθέατο Λ. Α.».
Αυτό θα πει να ξέρεις τι θέλεις, που, στην περίπτωση του Ελλρόυ, ήταν το απόλυτο αριστούργημα, δηλαδή η τριλογία Underworld USA.
[Παρεμπιπτόντως, όλα αυτά κυκλοφορούν ανάμεσά μας, χρόνια τώρα, από τις εκδόσεις Άγρα, σε αριστουργηματικές μεταφράσεις του Ανδρέα Αποστολίδη].
Αυτή η τριλογία εμπεριέχει το κουαρτέτο, και το ξεπερνά, προς ένα «νέο» είδος, που το αποκαλούν μετά-νουάρ, αλλά εμείς ξέρουμε ότι είναι αρχέγονο, γι’ αυτό και σφύζει από φρεσκάδα: είναι το πολυφωνικό μυθιστόρημα – ως νουάρ.
Ο Ελλρόυ φτύνει το μύθο του μοναχικού ντετέκτιβ (γνωστού ωςΦίλιπΜάρλοου) αλλά η φτυσιά δεν σημαίνει πατροκτονία – αντιθέτως.
Παραπέμπω στην ταινία Το όνομά μου είναι Κανένας, η οποία συνοψίζει τη στρατηγική μετάβασης από το κλασικό γουέστερν στο σπαγγέτι.
Στον Ελλρόυ, αυτό που πεθαίνει δεν είναι το νουάρ, αλλά το κλασικό νουάρ, και αυτό που γεννιέται ας το ονομάσουν οι ιστορικοί, όταν έρθει η ώρα.
Το θέμα είναι η ανάσταση, ή η γένεση, συνεπώς: το θέμα είναι η γυναίκα.
Πίσω στον Μάρτιο του 1994, βλέπουμε τον 46ετή Τζέημς Ελλρόυ να συναντά τον ντετέκτιβ ανθρωποκτονιών του Ελ Έι Πι Ντι, Μπιλ Στόουνερ.
Ο Στόουνερ είναι έτοιμος να βγει στη σύνταξη. Ο Ελλρόυ είναι έτοιμος να γίνει ο Μεγάλος Αμερικανός Μυθιστοριογράφος. Η συγκυρία είναι ευνοϊκή.
Ο Ελλρόυ προτείνει στον Στόουνερ να ανοίξουν ξανά την υπόθεση φόνου της μητέρας του. Ο Στόουνερ δέχεται. Η υπόθεση μένει ανεξιχνίαστη, αλλά γονιμοποιεί δυο (μεταβατικά) αυτοβιογραφικά αριστουργήματα.
Πρόκειται για τα My Dark Places, και The Hilliker Curse – με υπότιτλο, για το δεύτερο, τον εξής: My Pursui to fWomen.
Με αυτά, ο Ελλρόυ γνωρίζει την μάνα του από την αρχή, διασχίζοντας την απόσταση από τη νεκροφιλία ως την αιμομιξία, και, τελικά, την υικότητα– και γίνεται, όπως πιστεύω, ο αυθεντικός εαυτός του: ο μεγάλος μυθιστοριογράφος.
Ας διαβάζουμε τις τελευταίες αράδες από το πρώτο βιβλίο: «Θα ξαναγράψω την ιστορία σου και θα ανασκευάζω την κρίση μου καθώς τα παλιά σου μυστικά θα ανατινάζονται. Θα τα δικαιώσω όλα στο όνομα της ζωής που μου χάρισες, και που ήταν γεμάτη από εμμονές. […] Έχεις χαθεί και θέλω περισσότερα από σένα».
Όλα αυτά επιτυγχάνονται στο δεύτερο βιβλίο, στο οποίο, η αναζήτηση για τη μάνα του οδηγεί στην ανακάλυψη της συντρόφου / υφάντρας που κάνει τα υπόλοιπα.
Ας διαβάσουμε την τελευταία πρόταση: «Με διατάζει να βγω από το σκοτάδι, και να διεισδύσω στο φως».
Όποιος τολμά να μιλήσει για το σκοτάδι, οφείλει προηγουμένως (και αφού σκοτώσει το τέρας) να το διασχίσει, και να διεισδύσει στο φως.
Ο τρόπος γι’ αυτό λέγεται Αριάδνη, και νήμα, υλικό της υφαντικής. Αρκεί ως εδώ. Νυχτώνει, και θέλω να κάνω ένα επείγον τηλεφώνημα στη μάνα μου.
Το αυτό επιθυμώ κ.λπ.
