Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 15

#2 Δημήτρης Γκιούλος: "Η ζωή αντιγράφει την τέχνη"

της Άτης Σολέρτη (Σοφία Αργυροπούλου)

«ΔΙ ΑΡΛΕΚΙΝ Πάροντι ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ…». Είναι ο τίτλος του πρώτου σου βιβλίου. Τι σε έκανε να επιλέξεις αυτόν τον τίτλο;

Το κεντρικό διήγημα  του βιβλίου είναι μια παρωδία άρλεκιν και γύρω από αυτό θέλησα να δέσω και τις άλλες ιστορίες…Εξ ου κι ο τίτλος.

«Τα δάκρυα που δεν φαίνονται… είναι αυτά που πονάνε περισσότερο». Αυτό διαβάζει κανείς στο εξώφυλλο. Είναι μια μεγάλη αλήθεια τελικά;

Η φράση αυτή δόθηκε για να διακωμωδήσει την άρλεκιν υποκουλτούρα, αλλά οτιδήποτε αφήνουμε να μας καταπιέζει πονάει περισσότερο από αυτά που αφήνουμε να εκφραστούν.

Προχωρώντας στα ενδότερα, διαβάζω στην αφιέρωση: «Σ’ αυτούς που είναι εδώ, αλλά πιο πολύ σ’ αυτούς που λείπουν…». Τι σου λένε οι απουσίες;

Είναι μέρος του παιχνιδιού….

«Ίσως, αν κάψουμε όλα τα σύμβολα στο όνομα των οποίων λειτουργούμε, ίσως τότε πραγματικά να νιώσουμε ξανά, ελεύθεροι και ζωντανοί. Στο μυαλό του στριφογύριζε μια φράση: «όσα περισσότερα έχεις, τόσο λιγότερο κατέχεις τον εαυτό σου» Πλέον, έστω και για λίγο, είχε βγει απ’ αυτό το τριπάκι». Στην «Ιστορία των Χριστουγέννων», μιλάς για σύμβολα ιερά, για φωτιές που τα καίνε και απελευθερώνουν. Πιστεύεις πως δεν χρειάζεται να υπάρχουν σύμβολα;

Αγαπάω αυτά που ενώνουν και μισώ αυτά που χωρίζουν.

Συχνό μοτίβο των ιστοριών σου είναι το πλέγμα σχέσεων ατόμων που προέρχονται από «αντίθετους κόσμους». (Για να χρησιμοποιήσω και μια κλισέ έκφραση! - Θα μιλήσουμε παρακάτω για τα «κλισέ»…) Θα σε ρωτήσω το εξής σε σχέση με αυτά που διάβασα. Πιστεύεις πως ο καθένας από μας έχει συνείδηση της εικόνας του;

Η εικόνα δεν είναι κάτι στατικό, ως εκ τούτου δε μπορούμε να έχουμε συνείδηση  της εικόνας μας 24 ώρες το 24ωρο.

Κατά πόσο φιλτράρουμε την εικόνα μας, αυτό που προβάλλουμε;

Σε μικρό ή μεγάλο βαθμό έχει συμβεί κάποτε σε όλους μας.

Τι ρόλο παίζει ο έρωτας στην ζωή σου;

Δεν είναι κάτι που μου συμβαίνει καθημερινά. Έτσι όταν τον συναντώ, προσπαθώ να τον ζήσω στο όλο του, γιατί είναι κάτι που μου δίνει ζωή..

Πως πιστεύεις λειτουργούν τα απωθημένα μέσα μας;

Ως τροχοπέδη του να ζήσουμε όπως πραγματικά θέλουμε.

Στο βιβλίο σου βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον το τέχνασμα με τα «διαφημιστικά διαλλείματα». Είναι απαραίτητα αν βρούμε χορηγούς βέβαια, καταλαβαίνω… Απ’ την άλλη χρειάζονται και οι μικρές ανάπαυλες ανάμεσα στην ασφυξία των ιστοριών που βιώνουμε. Πόσο επικίνδυνη όμως καταντά η διαφήμιση; Εξαρτάται βέβαια απ’ το διαφημιζόμενο προϊόν…

Το διάλειμμα είναι ζωτικής σημασίας…Η διαφήμιση πάλι είναι κάτι αποπροσανατολιστικό.

Κάνεις συχνές αναφορές στο σύγχρονο κόσμο του θεάματος, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, της κοσμοπολίτικης κουλτούρας, της μεσοαστικής παρακμής, του ρατσισμού, του αδιεξόδου, της «επιτυχίας» και «αποτυχίας», τίτλοι όλοι αυτοί που επιβάλλει το σημερινό κοινωνικό κατεστημένο. Θα ήθελες να τοποθετηθείς απέναντι στο θέαμα αυτό;

Δεν παρακολουθώ τηλεόραση, δε διαβάζω εφημερίδες και η μόνη μου πηγή ενημέρωσης είναι το διαδίκτυο. Συμφωνώ μ ένα σύνθημα τοίχου που λέει: «Το lifestyle είναι μαγικό, μετατρέπει τα μηδενικά σε νούμερα».

«Η ζωή. Η μεγαλύτερη καριόλα από όλες. Αυτή που παίρνει τα πάντα και κουρελιάζει τους ανθρώπους, μέχρι που πια δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τους εαυτούς τους κοιτάζοντας στον καθρέφτη». Υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά;

Όταν κάτι καίγεται πάντα αφήνει ένα σημάδι, ακόμα κι αν αυτό δεν είναι καπνός.

Κάποιοι απ’ τους ήρωές σου, οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή, την αλληλοεξόντωση με ύπουλα μέσα ή ακόμα και στο θάνατο, αφού πρωτίστως απαξιώσουν τη ζωή που θέλησαν να ζήσουν και τελικά έζησαν. Εκεί κάπου δημιουργείται και η τραγική ειρωνεία της ύπαρξής τους. Ποιο κατώτερο ένστικτο πιστεύεις πως ωθεί στην απαξίωση αυτή;

Δεν ωθούνται από κανένα κατώτερο ένστικτο. Ο θάνατος ο δικός τους ή των άλλων είναι το τελευταίο καταφύγιο της αξιοπρέπειάς τους.

- Αν το μοναδικό πράγμα που έχεις να χάσεις είναι ένα τρένο, τότε δεν έχεις να χάσεις και πάρα πολλά, μου είπε ατάραχη. - Μωρέ εσύ δίκιο έχεις, αλλά αν το μοναδικό πράγμα που μου έχει απομείνει είναι αυτό το τρένο, τότε χάνω τα πάντα, φώναξα, φορτώνοντας την ταλαιπωρημένη απ’ τα ταξίδια σάκα μου στους ώμους». Τι συμβολίζει για σένα το τρένο; Τι γίνεται αν το χάσουμε;

Ο αριθμός των τρένων που περνούν είναι πεπερασμένος. Καθένα από αυτά συμβολίζει και την ευκαιρία να ζήσουμε μία συγκεκριμένη ζωή. Κάποια στιγμή σε ένα από αυτά θα πρέπει να ανέβεις χωρίς όμως να απαγορεύεται στην πορεία να αλλάξεις δρομολόγιο.

Μια απ’ τις ματιές σου είναι αυτή που το τρένο μας φέρνει πιο κοντά στη μοίρα μας. Πως γίνεται να δώσει κανείς ραντεβού με τη μοίρα του;

Πολλές φορές αρκεί να μη φύγεις για το ταξίδι που έχεις προγραμματίσει κι αρκεί να την περιμένεις να κατέβει απ το δικό της τρένο στο σταθμό. Και ίσως έρθει η ίδια να σου ζητήσει φωτιά  για να ανάψει το τσιγάρο της.

sol151.jpgΜέσα στο έργο σου, εγώ προσωπικά, είχα την αίσθηση ότι παρακολουθώ ταινίες μικρού μήκους. Γνωρίζω πως ασχολείσαι με τον κινηματογράφο και τη σκηνοθεσία, τη φωτογραφία επίσης. Πόσο σε επηρρέασαν αυτές οι τέχνες στη γραφή σου;

Λατρεύω να παρακολουθώ κινηματογράφο, αλλά πίσω από την κάμερα σίγουρα δεν είμαι καθόλου καλός. Η φωτογραφία από την άλλη, ίσως είναι το ίδιο ζωτικής σημασίας με το γράψιμο για μένα. Μια ωραία φωτογραφία μπορεί να πει περισσότερα για σένα απ’ όσα μπορείς να γράψεις σε όλη σου τη ζωή. Αρκεί ο άλλος να ξέρει να τη «δει». Για μένα και η εικόνα και η γραφή είναι αλληλένδετες και δε μπορώ να τις ξεχωρίσω.

Ποιος είναι ο αγαπημένος σου σκηνοθέτης;

O Γκόνταρ.

Ποια είναι η αγαπημένη σου ταινία;

Αλλάζει με την εποχή, αλλά σίγουρα είναι καμιά 10αριά ταινίες που έχουν επηρεάσει τον τρόπο σκέψης και ζωής μου.

Θα ήθελες να αναφέρεις μερικές απ’ αυτές;

Χμ, Trainspotting, High Fidelity, L' année dernière à Marienbad, The wings of Desire, Mourir à trente ans, La double vie de Veronique, Les Amants Réguliers, Φτηνά τσιγάρα, Ed Wood, Donnie Darko, Citizen Kane, και πάρα πολλές άλλες που τώρα αδυνατώ να θυμηθώ.

Υπάρχει κάποιο ρεύμα τέχνης που σε έχει επηρρεάσει;

Δεν ξέρω.. Νομίζω πως όλα έχουν κάτι να μας δώσουν.. ρεαλιστικά και μη.

Ποια η αίσθηση που σου αφήνει μια φωτογραφία; Κλέβει στιγμές, όνειρα, την ίδια τη ζωή; Ή μήπως συμβαίνει το αντίθετο;

Αποτυπώνει μια στιγμή που πέρασε, και δε θα έρθει ποτέ ξανά η ίδια…Αλλά ναι μπορεί να σε κάνει να ονειρεύεσαι, η ζωή αντιγράφει την τέχνη πια, και όχι μόνο το ανάποδο.

(…) Έτσι του αποκάλυψα κι εγώ από πού προέκυπτε το δικό μου πρόβλημα με τα κλισέ. Δεν τα μισούσα πάντα. Παλιά τα αγαπούσα – τα λάτρευα σχεδόν – και τα χρησιμοποιούσα σε κάθε δυνατή ευκαιρία. Πολλές φορές έκανα υπερκατανάλωση, αλλά δεν με ενοχλούσε, το ήθελα. Μέχρι που ένα πρωινό μια ξανθιά τηλεπαρουσιάστρια (….) κατέστρεψε τα πάντα. (…) Από τότε μίσησα τα πάντα. Τις ξανθιές παρουσιάστριες, την τηλεόραση και, φυσικά τα κλισέ. Και τώρα θα έρθω στο σημείο αναφοράς που με απασχόλησε και με έβαλε σε περαιτέρω σκέψεις... Μιλάω για τα «κλισέ». Για κάθε είδους κλισέ. Αποτελούν μια σύγχρονη μορφή τρομοκρατίας για τις ευσυνείδητες συνειδήσεις;

Είναι μια μορφή τρομοκρατίας  της σκέψης. Σου προσφέρει την εύκολη λύση, και σε κάνει να μην εξασκείς τον πιο σημαντικό μυ, τον εγκέφαλο.. και όπως λέει και ένα γνωμικό: «τα μυαλά είναι σαν τα αλεξίπτωτα.. δουλεύουν καλύτερα ανοικτά».

Ποια είναι η δική σου σχέση με τα κλισέ;

Μου αρέσει να τα χρησιμοποιώ καθαρά και μόνο για λόγους υπερβολής. Μου αρέσει να υπερβάλλω.

Τώρα θα ήθελα να πάμε στην ιστορία του «Αυτόχειρα». Αλλεπάλληλες σκέψεις, τσιγάρα, ποτά, μοναξιά, υπαρξιακό αδιέξοδο, αυτοκαταστροφή. Η κατάθλιψη που υφέρπει και οδηγεί σ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο αποτελεί πλέον κοινωνικό φαινόμενο. Γιατί πιστεύεις ακολουθούμε (άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο), αυτή τη διαδρομή;

Γιατί πιστεύουμε πως είναι (άσχετο αν ισχύει ή όχι) η μοναδική λύση. Παρ’όλα αυτά είναι μια πράξη γενναιότητας κι όχι δειλίας.

Ποια η σχέση σου με την μοναξιά;

Πολλές φορές επιλέγω να μείνω μόνος μου, ωστόσο φοβάμαι ότι κάποια μέρα θα είμαι μόνος μου και δεν θα το έχω επιλέξει εγώ.

Έχεις σκεφτεί ποτέ σοβαρά την αυτοκτονία;

Παραπάνω από μία φορές.

Στο «Κάποιες σκέψεις για την αγάπη», αναφέρεται πως: «Το μέτρο της αγάπης είναι να αγαπάς χωρίς μέτρο». Τελικά γιατί είναι τόσο δύσκολο να εκφραστεί αυτό το συναίσθημα; Μήπως δεν την ανακαλύπτουμε; Ή αν την ανακαλύψουμε κάνουμε λάθη διαχείρισης;

Ο έρωτας είναι κάτι πρωτογενές, αν μπεις στη διαδικασία να τον φιλτράρεις έχεις χάσει το παιχνίδι εξ’αρχής. Δε γίνεται να ερμηνευθεί και αυτή είναι η μαγεία του. Είναι το πιο όμορφο συναίσθημα στον κόσμο ενώ συνάμα μπορεί να είναι και το πιο καταστροφικό. Δε νομίζω πως τελειώνει ο έρωτας. Εμείς τον «τελειώνουμε». Υποκύπτουμε σε κοινωνικές συμβάσεις, θέλω και πρέπει που μας επιβάλλονται και έτσι προκύπτει η φθορά. Ναι, βέβαια, μπορούμε να ερωτευτούμε παραπάνω από έναν ανθρώπους στη διάρκεια της ζωής μας, αλλά πρέπει να μπορούμε να ξεχωρίσουμε ποιες από αυτές τις φορές είναι αληθινό και ποιες όχι, και να κάνουμε όσο το δυνατόν λιγότερους συμβιβασμούς για να το κρατήσουμε.

Πιο κάτω μας λες: «Πολλοί έχουν κουράγιο να ζήσουν. Λίγοι να φανταστούν». Ποια η σχέση σου με τα όνειρα και τη φαντασία;

Προσπαθώ να τα ζω, αλλά φοβάμαι ότι θα τα ζήσω. Όσο για τη φαντασία πιστεύω πως πολλές φορές γίνεται αφορμή για την εξέλιξή μας.

Με αφορμή την τελευταία ιστορία του βιβλίου σου, με τίτλο «Ένας συγγραφέας, καταστάσεις ομηρίας κι ένα happy end…», καταλήγουμε και πάλι στον φαύλο κύκλο απαξίωσης και αλλοτρίωσης της ανθρώπινης συνείδησης, που περιγράψαμε και παραπάνω. Δίνουμε έναν διαρκή αγώνα πάλης για την επιβίωση, την εξασφάλιση της σταθερότητας, την επερχόμενη επιτυχία μας, κι όταν «τα καταφέρουμε», δυστυχώς αλλοτριωνόμαστε, γινόμαστε η εικόνα αυτού που κοροϊδεύαμε.  Τελικά η επιτυχία είναι το συστατικό που μεταλλάσσει τον άνθρωπο;

Γενικά αν δεν κοιτάς εκεί που θες να πας, τότε θα πας εκεί που κοιτάς, έλεγε μια σοφή φίλη μου, εξαρτάται από τις προτεραιότητες-αξίες που έχεις στη ζωή σου και πόσο γερά είναι τα θεμέλια αυτών.

Στο σημείωμα που αφήνεις στο τέλος του βιβλίου σου, στον επίλογο, μιλάς για τους ήρωές σου και λες τα εξής: «Όλοι οι ήρωες- καρικατούρες, ψάχνουν να βρουν μια λύση, μια διέξοδο. Είναι πρωταγωνιστές στις ιστορίες αλλά όχι στις ζωές τους, και νιώθουν ότι κάτι τους λείπει, κάτι τους έχει κλαπεί.» Γιατί έχω την αίσθηση ότι χαρακτηρίζει πολλούς αυτό που λες;

Είναι κάτι που χαρακτηρίζει τις εποχές που ζούμε…

Τι σε εμπνέει περισσότερο; Οι εικόνες του παρελθόντος, του παρόντος ή του μέλλοντος (έτσι όπως το φαντάζεσαι…);

Η Ιστορία έχει την τάση να επαναλαμβάνεται (να τα αγαπημένα μου κλισέ)..οπότε εικόνες του Παρελθόντος δημιουργούν την ελπίδα πως θα επαναληφθούν στο μέλλον, αυτή τη φορά πιο σωστά μιας και θα είμαστε περισσότερο ώριμοι και θα κατέχουμε την πρότερη γνώση, Πάντως για να γράψω εμπνέομαι αποκλειστικά και μόνο από τις εικόνες τις καθημερινότητας.

Υπάρχουν συγγραφείς που ξεχωρίζεις;

Όταν έγραφα αυτό το βιβλίο ξεκοκάλιζα τον Κωστάκη Ανάν και νομίζω πως επηρεάστηκα αρκετά από αυτόν. Μου αρέσει ο Λένος Χρηστίδης, ο Χρόνης Μίσσιος, ο Ζοσέ Σαραμάγου και ο Τσάρλς Μπουκόφσκι, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, αλλά και πολλοί άλλοι κατά καιρούς.

Γνωρίζω πως ήσουν συντάκτης άρθρων για το λογοτεχνικό περιοδικό bookmarks. Πως βλέπεις το σύγχρονο τοπίο συγγραφής;

Δεν είναι εύκολο να δημοσιεύσεις ένα βιβλίο στην Ελλάδα και είναι αρκετά τα αξιόλογα γραπτά που μένουν στα συρτάρια των εκδοτών. Από την άλλη το τοπίο του σήμερα, προσφέρει αρκετή «πρώτη ύλη», ενώ υπάρχει και η μόδα με τη δυνατότητα έκδοσης e-books που στο εξωτερικό τουλάχιστον έχει προσφέρει αναγνώριση και χρήματα σε αρκετούς άγνωστους συγγραφείς.

Αναμένεται να εκδώσεις κάποιο επόμενο βιβλίο;

Όπως απάντησα και πιο πάνω, ζούμε παράξενες μέρες και το υλικό είναι άφθονο. Για μένα το να γράφω είναι αποσυμπίεση, είναι το ραντεβού με τον ψυχολόγο μου, η πιο δυνατή μορφή έκφρασης αυτών που νιώθω, και θα γράφω για όσο έχω την ανάγκη να εκφράζομαι, είτε για μένα είτε και για κάποιο αναγνωστικό κοινό..

Τέλος, θα ήθελα να σε ευχαριστήσω, να σου ευχηθώ κάθε επιτυχία στις δημιουργικές σου δραστηριότητες και να σου ζητήσω να κάνεις μια ευχή.

Εγώ ευχαριστώ για την πολύ όμορφη κουβέντα κ εύχομαι να έχουμε τη δυνατότητα στο μέλλον να μιλήσουμε σε μια πολύ πιο όμορφη και αισιόδοξη εποχή.