Top menu

Ρετρό: Ταξίδι στη σκιά του Οδυσσέα του Σκοτ Χιούλερ

14_-_thivaioshuller.jpg
 
 
Ταξίδι στη σκιά του Οδυσσέα, μυθιστόρημα, Σκοτ Χιούλερ, μτφρ. Διαμαντής Κωνσταντινίδης, εκδόσεις Ωκεανίδα 2009

Μην κατηγορείτε λοιπόν την αγία, κινηματογραφική βιομηχανία του Χόλιγουντ. Θεωρείστε τις αναρίθμητες στάρλετς στο ρόλο της Ναυσικάς και τις πιο ακραίες εκδοχές της ποπ, ανεξέλεγκτης, ηλεκτρονικής κουλτούρας στη μεταμοντέρνα κατά David Bowie Κίρκη τ μιας χρυσής εποχής. Κάθε εποχή απαιτεί είδωλα, θέαμα, παράλληλες και καλύτερες ζωές που κολακεύουν αυτό το ίδιο σύστημα. Αυτή η τελευταία είναι μια λέξη εξαντλημένη πια. Και αυτή η αίσθηση είναι διάχυτη, πάντα, εξ αρχής στην οδυσσειακή περιπλάνηση του Σκοτ Χιούλερ. Ο συγγραφέας του μικρού οδοιπορικού που ενέχει όμως χαρακτήρα προσκυνήματος, γράφει χρόνια μετά την απομυθοποίηση των γεγονότων. Τώρα ο Όμηρος μπορεί να κατάγεται από παντού, είναι δυνατόν να μην υπήρξε ποτέ. Το έργο του όμως τον ξεπερνά. Είναι αυτό το διδακτικό τραγούδι που ανασαίνει από μια ακόμη παλαιότερη, ελληνική ιστορία, για την οποία μπορούμε μόνο να εναποθέσουμε τις ελπίδες μας στα ευρήματα της εποχής του Χαλκού. Ο Οδυσσέας είναι ένα πρόσωπο πρωτίστως ηθικό. Αυτό το στοιχείο συνιστά την κινητήρια δύναμη της περιπλάνησής του σε πείσμα των θεών και της μοίρας. Και ίσως η προτίμηση του Χιούλερ στο πρόσωπό του να ΄ναι αποτέλεσμα του πάθους και των αξιών με τις οποίες εμπλουτίζεται η ιστορία του πανούργου και ακαταμάχητου Έλληνα. Είναι αδύνατον μια τέτοια μορφή να μην μας γοητεύει και η εξομολόγησή μας θα΄ταν μια επιβεβαίωση. Η δυτική ηθική στήριξε ένα μέρος της συλλογιστικής της ακριβώς στο ομηρικό, αφηγηματικό πρότυπο και τα σύμβολο ή τα περιεχομένα με τα οποία διανθίζεται.
 Ο συγγραφέας είναι ένας παρατηρητής ώριμος μ΄ένα ανάλογης δυναμικής βιβλίο που ξεπερνά κατά πολύ τον χαρακτήρα ενός λευκώματος. Ο Χιούλερ προτείνει μια νέα, βιωματική ανάγνωση της Οδύσσειας, παραχωρώντας ακέραιο το ενδιαφέρον μας στο περιηγητικό κομμάτι της αποπλάνησής μας. Τότε, πέρα από παραγνωρισμένες ανακρίβειες ή διαψεύσεις για τις οποίες πια δεν χωρεί αμφιβολία, η σοφία του έπους που θ΄αξίζει χίλιες φορές περισσότερο αν αποτελεί προϊόν μιας μακράς, συλλογικής κληρονομιάς. Ή ακόμη αν εντρυφήσει κανείς στις εποχές του. Ναι στις εποχές του, γιατί οι ραψωδίες αυτόν τον χρόνο υποκαθιστούν και αφήνουν βαθύτερο το στίγμα τους καθώς μεταβάλλεται η θεώρηση και η εμπειρία. Οι εμπειρίες του Οδυσσέας ενδιαφέρουν τον Σκοτ Χιούλερ περισσότερο σ΄ένα επίπεδο εσωτερισμού.Η τρυφερή και ζωντανή, ταξιδιωτική αναπαράσταση εδώ δεν πλουτίζει το περιεχόμενο. Η δεύτερη ανάγνωση για όποιον προσεγγίζει το ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη με το πρόσχημα του Χιούλερ ακριβώς αυτό το στοιχείο της εσωτερικότητας, μια μοντέρνα αναγωγή της οδυσσειακής ψυχολογίας σε πρότυπο. Ο συγγραφέας στην εποχή του και ο ήρωας αιώνες πριν έχουν ν΄αντιμετωπίσουν τα ίδια, ανυπέρβλητα διλήμματα. Η παραπομπή στην Ιθάκη είναι μια άλλη υφολογική εκδοχή του έππους.
 Ας σκεφτούμε αλλιώτικα. Ο Σκοτ Χιούλερ με απαράμιλλο στυλ, μεταφρασμένος με ζωντάνια στα ελληνικά θέτει την Οδύσσεια ως πρότυπο. Τα τεχνικά μέσα, τα τοπία και οι ολέθριες ασυδοσίες μελετούν τον μύθο από μια άλλη σκοπιά.Εντούτοις η βασική ιδέα οι χαρακτηρίες και και οι ψυχολογίες τους  συνιστούν το ίδιο υλικό που πλησιάζει σαν τ΄άγαλμα του κηπου για να μας εμπιστευτεί κάθε φορά απ΄την αρχή, υποβάλλοντας το ίδιο το έππος σε διαρκείς αξιολογήσεις.
 Ο Σκοτ Χιούλερ  εξαντλείται σ΄αναγωγές του μύθου και των συμβόλων του. Μ΄όσα αναγνωρίζει  ταξιδεύει μέσα του επιλέγοντας τον ομηρικό πάντα ύμνο. Το ενδιαφέρον με την περίπτωση του βιβλίου του Αμερικάνου συγγραφέα  είναι πως συμβαδίζει με τις πετυχμένες εκδοχές της δημοτικής. Σ΄όλους τους τόνους, ακολουθώντας τα τραγούδια,  κόντρα σε κάθε αντιξοότητα. Ο συγγραφέας συλλαμβάνει την δική μας αίσθηση, έρχεται από έναν άλλο κόσμο με τον θίασό του, θέτοντας στην κορυφή όλες τις κλασσικές εκφάνσεις. Όμως μ΄αυτόν τον τρόπο η Οδύσσειά του στέκει πλησιέστερα στην παράδοση και είναι περισσότερη ελληνική από την επικαιρότητά μας την ίδια. Στο διάστημα που μεσολάβησε από την έκδοση του βιβλίου ως σήμερα οφείλω να ομολογήσω ότι διευρύνθηκε η ποικιλία των τεράτων. Όχι όμως και το θάρρος του ομηρικού ήρωα ή ο σφυγμός του ή όποιο άλλο παράδειγμα μίμησης.

Απόστολος Θηβαίος